Eru söfnin of uppskrúfuð? 23. febrúar 2005 00:01 Sem unnandi nútímalistar hefur það oftar en ekki komið mér á óvart hversu fáir það eru í raun sem njóta hennar, og spyr því hvað veldur. Eftir óvísindalega skoðanakönnun meðal fólks í kringum mig komst ég að því að mörgum þykir hún óskiljanleg og óttalegt bull, listamennirnir setji sig á háan stall og tali eitthvað sem enginn skilur. Algengasta svarið var að fólki finnist eins og listin tæki sig svo hátíðlega og ætti að vera svo merkileg að það væri ekkert fyrir venjulega manneskju að skilja hana og fólk þyrfti helst prófgráður í listum og listasögu til að geta notið hennar. Algengast er að fólk nálgist nútímalist í gegnum söfnin og þá er ég aðallega að tala um myndlist. Í þessari óformlegu könnun minni komst ég nefnilega að því að mörgum þykja söfnin of uppskrúfuð til þess að áhugi sé á að sækja þau sér til gagns og gamans, og fannst áhugavert að velta þeirri spurningu upp hvort það hafi eitthvað að segja hvað varðar almennt áhugaleysi almennings á nútímalist. Ég veit vel að það er fjöldi fólks sem fer á söfn og í gallerý og skoðar list af miklum áhuga. Fyrirbæri eins og Kling & Bang hafa hleypt miklu grósku í hlutina og margt spennandi að gerast, en það er ekki beint hægt að segja að meirihluti fólks sé að kynna sér þessa list. Ég er sannfærð um það að nánast hver einasta manneskja sem komin er yfir 16 ára aldurinn getur nefnt um fimm nöfn á kvikmyndastjörnum á nokkrum sekúndum en gæti varla stunið upp einu nafni á núlifandi myndlistarmanni eða konu. Listin er vissulega erfið og ekki hlaupið að því að skilja hana, því hún er eins og þraut og verkefnið er að leggja það á sig myndast við að skilja hana fordómalaust. Og á meðan í okkur blundar mannlegur áhugi á manneskjunni ætti listin að vekja áhuga hjá mun fleirum en hún gerir í dag, því listinni er ekkert óviðkomandi og hún er ekki yfir neitt eða neinn hafinn. Allir hafa skoðun á nútímalist og það er einmitt það sem gerir hana spennandi, hún vekur upp spurningar, tilfinningar og ýtir við fólki. Þess vegna finnst mér það vera hlutverk safnsins að færa mann nær listinni og gera hana aðgengilega en ekki ýta fólki frá. Andrúmsloftið á safninu skiptir öllu máli og að safnið taki vel á móti manni. Á Laugaveginum er starfandi listasafn í einkaeign sem heitir því einfalda nafni Safn og er sennilega besta safn landsins. Fyrir það fyrsta eru munirnir á safninu einstakir, sýningarnar uppsettar af mikilli fagmennsku og einlægni, og þess helsti kostur er ef til vill sá að gestum safnins líður eins og heima hjá sér. Gestunum er gert kleift að njóta listaverkanna í nálægð, og starfsmaður safnsins ber virðingu fyrir gestinum og leyfir honum að njóta safnsins í friði. Það eru að sjálfsögðu eftirlitsmyndavélar út um allt en án þess að nokkur taki eftir þeim. Sá sem horfir á gestinn er því algerlega ósýnilegur og truflar á engan hátt. Um þessar mundir er þar verk eftir Jóhann Jóhannsson tónlistarmann sem tekur um klukkutíma og leggur hann til í sýningaskránni að fólk tylli sér niður og gefi sér tíma til að njóta þess. Hann segir jafnframt: "Í raun er listasafn einn af fáum opinberum stöðum þar sem fólk getur íhugað í næði, hugleitt og virt hlutina gaumgæfilega fyrir sér, ekki ósvipað því sem fólk gerir í kirkjum." En til þess að það gangi vel þarf manni að líða að maður sé velkominn á safnið. Til þess að fá þetta næði þarf frið, en ekki endilega eins frið og maður sækir sér á bókasafn þar sem allir þegja af því að allir þurfa að einbeita sér við lesturinn. Maður þarf kannski ekki svo mikið að einbeita sér við að stara á listaverkið heldur að hafa frið til að íhuga það og týnast jafnvel í því litla stund. Það er hægt að vera í friði og íhugun þó það sé fólk að tala, þó það sé fólk að teikna, þó það sé fólk sem stendur við hlið manns og starir á sama listaverkið og maður sjálfur. Sá sem gleymir sér í íhugun þarf ekki endilega þögn, heldur einfaldlega fá að vera í friði. Virðing safnsins fyrir gestunum og virðing gestanna fyrir hvorum öðrum skiptir því sköpum. Hinsvegar snýst virðing safnanna oft um listaverkin sjálf og svo mikið er verið að passa upp á þau og upphefja að venjulega manneskjan sem bregður sér inn á safnið er nánast fyrir, og maður fær á tilfinninguna að næst þega tortryggni safnavörðurinn kíkir á manna að maður ætti bara að fara að koma sér út. Söfnin geta nefnilega verið uppskrúfuð vegna þess að þau meta listaverkin meira en gestinn sem kemur að líta á þau og kemur þannig í veg fyrir að samtal milli listaverks á áhorfanda eigi sér stað. Kristín Eva Þórhallsdóttir -kristineva@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Í brennidepli Kristín Eva Þórhallsdóttir Mest lesið Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Sjá meira
Sem unnandi nútímalistar hefur það oftar en ekki komið mér á óvart hversu fáir það eru í raun sem njóta hennar, og spyr því hvað veldur. Eftir óvísindalega skoðanakönnun meðal fólks í kringum mig komst ég að því að mörgum þykir hún óskiljanleg og óttalegt bull, listamennirnir setji sig á háan stall og tali eitthvað sem enginn skilur. Algengasta svarið var að fólki finnist eins og listin tæki sig svo hátíðlega og ætti að vera svo merkileg að það væri ekkert fyrir venjulega manneskju að skilja hana og fólk þyrfti helst prófgráður í listum og listasögu til að geta notið hennar. Algengast er að fólk nálgist nútímalist í gegnum söfnin og þá er ég aðallega að tala um myndlist. Í þessari óformlegu könnun minni komst ég nefnilega að því að mörgum þykja söfnin of uppskrúfuð til þess að áhugi sé á að sækja þau sér til gagns og gamans, og fannst áhugavert að velta þeirri spurningu upp hvort það hafi eitthvað að segja hvað varðar almennt áhugaleysi almennings á nútímalist. Ég veit vel að það er fjöldi fólks sem fer á söfn og í gallerý og skoðar list af miklum áhuga. Fyrirbæri eins og Kling & Bang hafa hleypt miklu grósku í hlutina og margt spennandi að gerast, en það er ekki beint hægt að segja að meirihluti fólks sé að kynna sér þessa list. Ég er sannfærð um það að nánast hver einasta manneskja sem komin er yfir 16 ára aldurinn getur nefnt um fimm nöfn á kvikmyndastjörnum á nokkrum sekúndum en gæti varla stunið upp einu nafni á núlifandi myndlistarmanni eða konu. Listin er vissulega erfið og ekki hlaupið að því að skilja hana, því hún er eins og þraut og verkefnið er að leggja það á sig myndast við að skilja hana fordómalaust. Og á meðan í okkur blundar mannlegur áhugi á manneskjunni ætti listin að vekja áhuga hjá mun fleirum en hún gerir í dag, því listinni er ekkert óviðkomandi og hún er ekki yfir neitt eða neinn hafinn. Allir hafa skoðun á nútímalist og það er einmitt það sem gerir hana spennandi, hún vekur upp spurningar, tilfinningar og ýtir við fólki. Þess vegna finnst mér það vera hlutverk safnsins að færa mann nær listinni og gera hana aðgengilega en ekki ýta fólki frá. Andrúmsloftið á safninu skiptir öllu máli og að safnið taki vel á móti manni. Á Laugaveginum er starfandi listasafn í einkaeign sem heitir því einfalda nafni Safn og er sennilega besta safn landsins. Fyrir það fyrsta eru munirnir á safninu einstakir, sýningarnar uppsettar af mikilli fagmennsku og einlægni, og þess helsti kostur er ef til vill sá að gestum safnins líður eins og heima hjá sér. Gestunum er gert kleift að njóta listaverkanna í nálægð, og starfsmaður safnsins ber virðingu fyrir gestinum og leyfir honum að njóta safnsins í friði. Það eru að sjálfsögðu eftirlitsmyndavélar út um allt en án þess að nokkur taki eftir þeim. Sá sem horfir á gestinn er því algerlega ósýnilegur og truflar á engan hátt. Um þessar mundir er þar verk eftir Jóhann Jóhannsson tónlistarmann sem tekur um klukkutíma og leggur hann til í sýningaskránni að fólk tylli sér niður og gefi sér tíma til að njóta þess. Hann segir jafnframt: "Í raun er listasafn einn af fáum opinberum stöðum þar sem fólk getur íhugað í næði, hugleitt og virt hlutina gaumgæfilega fyrir sér, ekki ósvipað því sem fólk gerir í kirkjum." En til þess að það gangi vel þarf manni að líða að maður sé velkominn á safnið. Til þess að fá þetta næði þarf frið, en ekki endilega eins frið og maður sækir sér á bókasafn þar sem allir þegja af því að allir þurfa að einbeita sér við lesturinn. Maður þarf kannski ekki svo mikið að einbeita sér við að stara á listaverkið heldur að hafa frið til að íhuga það og týnast jafnvel í því litla stund. Það er hægt að vera í friði og íhugun þó það sé fólk að tala, þó það sé fólk að teikna, þó það sé fólk sem stendur við hlið manns og starir á sama listaverkið og maður sjálfur. Sá sem gleymir sér í íhugun þarf ekki endilega þögn, heldur einfaldlega fá að vera í friði. Virðing safnsins fyrir gestunum og virðing gestanna fyrir hvorum öðrum skiptir því sköpum. Hinsvegar snýst virðing safnanna oft um listaverkin sjálf og svo mikið er verið að passa upp á þau og upphefja að venjulega manneskjan sem bregður sér inn á safnið er nánast fyrir, og maður fær á tilfinninguna að næst þega tortryggni safnavörðurinn kíkir á manna að maður ætti bara að fara að koma sér út. Söfnin geta nefnilega verið uppskrúfuð vegna þess að þau meta listaverkin meira en gestinn sem kemur að líta á þau og kemur þannig í veg fyrir að samtal milli listaverks á áhorfanda eigi sér stað. Kristín Eva Þórhallsdóttir -kristineva@frettabladid.is
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun