"Bara helgisaga“ Davíð Þór Jónsson skrifar 24. desember 2011 06:00 Sennilega hefur engin flökkusaga farið eins víða og sagan af fæðingu Jesú. Jólaguðspjallið er löngu orðið snar þáttur af íslenskum jólum og þar af leiðandi menningu okkar. Aftansöngurinn í útvarpinu er ómissandi í jólahaldi margra heimila og skólar setja gjarnan upp helgileiki þar sem fyrsta setningin er oftar en ekki: „En það bar til um þessar mundir að boð kom frá Ágústusi keisara að skrásetja skyldi alla heimsbyggðina." Þegar þessi setning hljómar í útvarpinu á aðfangadagskvöld þýðir hún í raun: „Jólin eru komin." Sumum finnst það varpa rýrð á þessa frásögn að engar heimildir utan Nýja testamentisins skuli greina frá því að boð af þessu tagi hafi komið frá Ágústusi keisara um þessar mundir. Reyndar má stórefa að hin sögulega persóna, Jesús frá Nasaret, hafi í raun fæðst í Betlehem í Júdeu. Staðsetningin þjónar líklega fyrst og fremst þeim tilgangi að sýna að í Jesú hafi ræst messíasarspádómur Míka (5.1). En messías Míka var hinn hefðbundni messías klassísks gyðingdóms; veraldlegur konungur. Míka hafði ógeð á „stjórnmálastétt" síns tíma. Þess vegna þurfti foringja sem var ómengaður af spillingu hirðarinnar í Jerúsalem, nýjan gullaldarleiðtoga, nýjan Davíð konung. Messíasinn skyldi því koma frá borg Davíðs – ekki Jerúsalem. Betlehem táknaði ferska vinda, „nýtt blóð". Vegna þess hve sagnfræðilegum áreiðanleika jólaguðspjallsins virðist vera áfátt hef ég heyrt fullyrt að það sé bara helgisaga. Í mínum huga er orðasambandið „bara helgisaga" aftur á móti þversögn. Eins mætti kalla alla sögu, listir og menningu mannkynsins „bara alla sögu, listir og menningu mannkynsins", bróðurþel og náungakærleika „bara bróðurþel og náungakærleika" og sjálfan tilgang lífsins „bara sjálfan tilgang lífsins". Helgisaga miðlar ekki þurrum sagnfræðilegum staðreyndum á borð við ártöl, dagsetningar og staðsetningar, heldur er hún táknræn og þrungin trúarlegri merkingu. Jólaguðspjallið geymir þannig eilífan, andlegan sannleika, en ekki sagnfræðilegan raunveruleika. Þrír vitringar, fulltrúar mannlegrar visku og þekkingar úr öllum heimshornum (þau voru þrjú í Ísrael til forna) leggja heiminn að fótum frelsarans í formi gjafa. Guð sendir þeim lægst settu í samfélaginu þessi skilaboð: „Verið óhræddir." Frelsari er fæddur. Vonin er komin í heiminn. Lífið hefur tilgang. Guð elskar þig. Gleðileg jól. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Davíð Þór Jónsson Mest lesið Er ég eins og ég er? - Svar við pistli heilbrigðisráðherra Eldur Smári Kristinsson Skoðun Opið bréf til utanríkisráðherra og alþingismanna: Farbann á hermenn sem taka þátt í þjóðarmorði Helen Ólafsdóttir Skoðun Raddir, sýnir og aðrar óhefðbundnar skynjanir Svava Arnardóttir Skoðun Erfðir og endurframleiðsla félagslegra vandamála milli kynslóða Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Óvelkomnar alls staðar Kristín Davíðsdóttir Skoðun Ég er eins og ég er – um heilbrigðisþjónustu við trans fólk Alma D. Möller Skoðun Halldór 13.09.2025 Halldór Eftir höfðinu dansa limirnir Hallfríður Þórarinsdóttir Skoðun Furðuleg meðvirkni með fúskurum Jón Kaldal Skoðun Sýklasótt – tími og þekking skiptir máli Alma Möller Skoðun
Sennilega hefur engin flökkusaga farið eins víða og sagan af fæðingu Jesú. Jólaguðspjallið er löngu orðið snar þáttur af íslenskum jólum og þar af leiðandi menningu okkar. Aftansöngurinn í útvarpinu er ómissandi í jólahaldi margra heimila og skólar setja gjarnan upp helgileiki þar sem fyrsta setningin er oftar en ekki: „En það bar til um þessar mundir að boð kom frá Ágústusi keisara að skrásetja skyldi alla heimsbyggðina." Þegar þessi setning hljómar í útvarpinu á aðfangadagskvöld þýðir hún í raun: „Jólin eru komin." Sumum finnst það varpa rýrð á þessa frásögn að engar heimildir utan Nýja testamentisins skuli greina frá því að boð af þessu tagi hafi komið frá Ágústusi keisara um þessar mundir. Reyndar má stórefa að hin sögulega persóna, Jesús frá Nasaret, hafi í raun fæðst í Betlehem í Júdeu. Staðsetningin þjónar líklega fyrst og fremst þeim tilgangi að sýna að í Jesú hafi ræst messíasarspádómur Míka (5.1). En messías Míka var hinn hefðbundni messías klassísks gyðingdóms; veraldlegur konungur. Míka hafði ógeð á „stjórnmálastétt" síns tíma. Þess vegna þurfti foringja sem var ómengaður af spillingu hirðarinnar í Jerúsalem, nýjan gullaldarleiðtoga, nýjan Davíð konung. Messíasinn skyldi því koma frá borg Davíðs – ekki Jerúsalem. Betlehem táknaði ferska vinda, „nýtt blóð". Vegna þess hve sagnfræðilegum áreiðanleika jólaguðspjallsins virðist vera áfátt hef ég heyrt fullyrt að það sé bara helgisaga. Í mínum huga er orðasambandið „bara helgisaga" aftur á móti þversögn. Eins mætti kalla alla sögu, listir og menningu mannkynsins „bara alla sögu, listir og menningu mannkynsins", bróðurþel og náungakærleika „bara bróðurþel og náungakærleika" og sjálfan tilgang lífsins „bara sjálfan tilgang lífsins". Helgisaga miðlar ekki þurrum sagnfræðilegum staðreyndum á borð við ártöl, dagsetningar og staðsetningar, heldur er hún táknræn og þrungin trúarlegri merkingu. Jólaguðspjallið geymir þannig eilífan, andlegan sannleika, en ekki sagnfræðilegan raunveruleika. Þrír vitringar, fulltrúar mannlegrar visku og þekkingar úr öllum heimshornum (þau voru þrjú í Ísrael til forna) leggja heiminn að fótum frelsarans í formi gjafa. Guð sendir þeim lægst settu í samfélaginu þessi skilaboð: „Verið óhræddir." Frelsari er fæddur. Vonin er komin í heiminn. Lífið hefur tilgang. Guð elskar þig. Gleðileg jól.
Opið bréf til utanríkisráðherra og alþingismanna: Farbann á hermenn sem taka þátt í þjóðarmorði Helen Ólafsdóttir Skoðun
Erfðir og endurframleiðsla félagslegra vandamála milli kynslóða Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun
Opið bréf til utanríkisráðherra og alþingismanna: Farbann á hermenn sem taka þátt í þjóðarmorði Helen Ólafsdóttir Skoðun
Erfðir og endurframleiðsla félagslegra vandamála milli kynslóða Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun