Viðskipti innlent

Gætu greitt sér 175 milljarða úr bönkum með lækkun eigin fjár

Hafliði Helgason skrifar
Erfitt er fyrir bankana að ná viðunandi arðsemi af því eigin fé sem bundið er í þeim. Því er líklegt að krafa um eiginfjárhlutfall muni lækka verulega þegar gjaldeyrishöft hafa verið afnumin. Breyting á kröfum um eiginfjárhlutfall mun leiða til þess að það losnar um mikið eigið fé sem gæti fundið sér arðsamari farveg en nú.
Erfitt er fyrir bankana að ná viðunandi arðsemi af því eigin fé sem bundið er í þeim. Því er líklegt að krafa um eiginfjárhlutfall muni lækka verulega þegar gjaldeyrishöft hafa verið afnumin. Breyting á kröfum um eiginfjárhlutfall mun leiða til þess að það losnar um mikið eigið fé sem gæti fundið sér arðsamari farveg en nú. vísir/gva/daníel/gva
Stóru viðskiptabankarnir þrír högnuðust um tæpa 50 milljarða króna á fyrstu níu mánuðum ársins. Hagnaður bankanna miðað við sama tímabil í fyrra minnkaði um rúma 17 milljarða króna. Tímabil einskiptisliða vegna uppfærslu eigna og sölu eigna er að baki og rekstrar- og efnahagsreikningur bankanna farinn að endurspegla reglubundna bankastarfsemi.

Heildareignir bankanna nema nú um 3.200 milljörðum króna sem er um 130 prósent af landsframleiðslu, en þegar bankakerfið var sem stærst var það um 920 prósent af landsframleiðslu. Bankakerfið nú er því óðum að líkjast því bankakerfi sem var áður en farið var að ráðast í erlendan vöxt íslenskra banka. Áhættan fyrir hagkerfið er því margfalt minni nú.

Meira eigið fé heimila og fyrirtækja sést líka betur í uppgjörum bankanna. Vanskil fara lækkandi og þar með hlutfall vandræðalána. Bankarnir hafa einnig verið að sækja sér erlent fjármagn í skuldabréfaútboðum með ágætum árangri. Útlánagæði og dreifing áhættu er batnandi. Vöxtur er í útlánum, en ferðaþjónustan er vaxandi í bókum bankanna, enda sú atvinnugrein sem vex hraðast og drífur áfram bæði hagvöxt og gjaldeyristekjur þjóðarbúsins. Kostnaðarhlutfall og vaxtamunur er þó enn þá hár.

Hátt eiginfjárhlutfall

Eigið fé stóru bankanna þriggja er tæpir 660 milljarðar króna og er hlutur ríkisins í því eigin fé um 500 milljarðar sem nálgast ein fjárlög íslenska ríkisins og um 20% af landsframleiðslu. Til samanburðar má einnig nefna að samkvæmt tölum Seðlabankans eru nettó skuldir íslenska ríkisins um 40% af landsframleiðslu.

Eiginfjárhlutfall bankanna er frá 25,5% upp í rúm 29% sem er afar hátt í alþjóðlegum samanburði. Varfærni hefur gætt í eiginfjárkröfu banka vegna óvissu sem tengist afléttingu gjaldeyrishafta. Öll skilyrði þess að losa um þau að mestu leyti eru fyrir hendi og því er líklegt að eiginfjárkrafa fjármálakerfisins færist nær því sem gengur og gerist í nágrannalöndum. Þetta þýðir að varlega má áætla að hægt sé að losa 175 milljarða króna sem bundnir eru í bankakerfinu og greiða þá út til eigenda. Vogaðri nálgun við uppbyggingu eiginfjár banka myndi skila enn hærri tölu. „Þetta er í rauninni dautt fé í hagkerfinu og erfitt fyrir bankana að ná viðunandi ávöxtun á þetta eigið fé,“ segir Snorri Jakobsson, fjármála- og hagfræðiráðgjafi hjá Capacent. Hann bætir því við að svona mikil binding að óþörfu sé mjög óhagkvæm fyrir þjóðfélagið. „Þetta hefur því ekki bara áhrif á bankana sjálfa, heldur allt atvinnulífið.“

Til samanburðar má nefna að hlutdeild ríkisins í fé sem losnað gæti úr bönkunum myndi duga fyrir því að byggja nýjan Landspítala tvisvar.

Möguleg skuldsett kaup

Ríkið á 13% hlut í Arionbanka, en bankinn er líklegur til að fara á markað á næsta ári. Eigendur bankans eru að stærstum hluta kröfuhafar Kaupþings, en samkvæmt samkomulagi þurfa þeir að standa skil á skuldabréfi sem er með fyrsta gjalddaga í janúar 2018. Stefnt hefur verið á að selja hluta bankans samhliða skráningu á fyrri hluta næsta árs. Arion er ólíkur hinum bönkunum að því leyti að hann hefur mótað sér stefnu um að vera alhliða fjármálaþjónustufyrirtæki með kortafyrirtæki og tryggingafélag innanborðs. 

Viðræður hafa verið í gangi við lífeyrissjóði um kaup samhliða skráningu, en innan bankans er áhugi fyrir því að erlendir aðilar komi að bankanum. Augljóst er að ef afnám gjaldeyrishafta hefur lítil áhrif á mat á fjármálastöðugleika, þá lækki eiginfjárkröfur og hægt að greiða tugi milljarða úr bankanum til hluthafa. Það kæmi því ekki á óvart í því ljósi að einhverjir fjárfesta freisti þess að fara fremur skuldsettir í kaup á hlut í bankanum.

Ólíklegt er, miðað við mikla bindingu fjár í bönkunum og sértaka skattlagningu, að verð bankanna verði bókfært eigið fé þeirra. Sérstakur skattur bankanna fyrstu níu mánuði ársins er 6,7 milljarðar króna og eru engar fyrirsjáanlegar breytingar á þeim skatti. Þetta mun hafa bein áhrif á verð bankanna og samkeppnishæfni þeirra á fjármálamarkaði. Nú þegar hafa þeir fundið fyrir samkeppni frá lífeyrissjóðum sem ekki greiða slíkan skatt. Þar við bætist að í fyrirtækja­lánum til stærri fyrirtækja geta bankarnir líka orðið undir í samkeppni við erlenda banka sem búa ekki við jafn ríkar eiginfjárkröfur og greiða ekki sérstakan skatt. Til lengri tíma horft efast margir um að slík sérskattlagning leiði til heilbrigðara fjármálakerfis.

Enda þótt hagnaður bankanna undanfarin ár hafi verið gríðarlegur, þá er hann fyrst og fremst tilkominn vegna uppfærslu eigna. Sú gósentíð er að baki og framundan er rekstur sem telst til hefðbundinnar bankastarfsemi í eðlilegu rekstrarumhverfi. Bankastarfsemi er mannfrek þjónustugrein og launahækkanir auka kostnaðinn. Ef tekin eru saman hár kostnaður, háir skattar bankanna og hátt eigið fé, þá er vandséð annað en að til að rekstur þeirra sé viðunandi þurfi mikinn vaxtamun. Hann verður svo greiddur af þeim sem ekki geta leitað annað sem eru einstaklingar, smærri og meðalstór fyrirtæki. Í óbreyttu umhverfi bíða bankanna því miklar áskoranir og fróðlegt verður að fylgjast með því hvernig til tekst að halda sæmilegri arðsemi þess fjár sem er bundið í þeim og er eins og staðan er að tveimur þriðju hlutum í eigu ríkisins. Ef vilji er fyrir hendi gæti ríkið tekið til sín mikið fé til lækkunar skulda eða annarra þjóðhagslega hagkvæmra verkefna.

Fréttin birtist fyrst í Markaðnum.


Tengdar fréttir

Tveir spítalar bundnir í bönkunum

Með minnkandi óvissu gæti losnað um 175 milljarða úr bönkunum með lækkandi kröfu um eigið fé. Ríkið á megnið af þessu fé. Samanlagður hagnaður viðskiptabankanna fyrstu níu mánuði ársins nam tæpum 50 milljörðum króna.






Fleiri fréttir

Sjá meira


×