Rottur fá uppreist æru eftir aldalangar deilur Stefán Ó. Jónsson skrifar 16. janúar 2018 06:46 Vísindamenn frá Noregi og Ítalíu telja rotturnar ekki geta hafa borið hitann og þungann af útbreiðslu svartadauða. Vísir/Getty Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth. Mest lesið Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Innlent Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Innlent Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Innlent Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Innlent Ætlar í aðra undirskriftasöfnun Innlent Húsráðendum tókst að ráða niðurlögum elds í þakskyggni Innlent María Sigrún látin fara úr Kveik Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Veisluhöld forseta séu barns síns tíma Innlent Svona var Pallborðið með Arnari Þór, Ásdísi Rán og Ástþóri Innlent Fleiri fréttir Rýma dómshús vegna sprengjuhótunar Dómstóll fyrirskipar handtöku landbúnaðarráðherra Selenskís Ákvörðun áfrýjunardómstólsins áfall og stórt skref aftur á bak Trump líklegur til að græða á úrskurði Hæstaréttar Dómi Harvey Weinstein snúið við Tekur fyrir að hafa verið „hermaður Hitlers“ Maður á sextugsaldri sagður hafa stungið grunnskóladreng Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Fyrstu hergögnin eiga að berast til Úkraínu á næstu klukkustundum Segir ekki af sér þrátt fyrir njósnir aðstoðarmannsins Aðstoðarvarnarmálaráðherra ákærður fyrir mútuþægni Upptök eldsins í gömlu kauphöllinni enn ókunn Settur út af sakramentinu fyrir að stýra minningarstund um Navalní Handtóku barnunga öfgamenn eftir stunguárás í Sydney Ekki ólöglegt fyrir konur að brjóta gegn körlum Grunuð um að hafa banað tveimur börnum Vitni greinir frá ráðabruggi og lögmaður Trump fær viðvörun Öldungadeildin samþykkti 95 milljarða dala aðstoð við Úkraínu, Ísrael og Taívan Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Lýsa yfir áhyggjum af fregnum af fjöldagröfum á Gasa Fá aftur gögn frá tæplega hálfrar aldar gömlu geimfari Umdeildur flutningur á hælisleitendum til Rúanda samþykktur Starfsmaður hægrijaðarflokks handtekinn fyrir njósnir fyrir Kína Gera alvarlegar athugasemdir við verðlaunakerfi Tik Tok Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Engin sönnunargögn bendla UNRWA við árásina Hættu við umfangsmiklar árásir á Íran Sjá meira
Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth.
Mest lesið Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Innlent Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Innlent Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Innlent Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Innlent Ætlar í aðra undirskriftasöfnun Innlent Húsráðendum tókst að ráða niðurlögum elds í þakskyggni Innlent María Sigrún látin fara úr Kveik Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Veisluhöld forseta séu barns síns tíma Innlent Svona var Pallborðið með Arnari Þór, Ásdísi Rán og Ástþóri Innlent Fleiri fréttir Rýma dómshús vegna sprengjuhótunar Dómstóll fyrirskipar handtöku landbúnaðarráðherra Selenskís Ákvörðun áfrýjunardómstólsins áfall og stórt skref aftur á bak Trump líklegur til að græða á úrskurði Hæstaréttar Dómi Harvey Weinstein snúið við Tekur fyrir að hafa verið „hermaður Hitlers“ Maður á sextugsaldri sagður hafa stungið grunnskóladreng Sánchez íhugar að segja af sér vegna meintrar spillingar Spaðar Rauðu myllunnar hrundu til jarðar í nótt Skipulögðu árásir í Þýskalandi og víðar í nafni ISKP Fyrstu hergögnin eiga að berast til Úkraínu á næstu klukkustundum Segir ekki af sér þrátt fyrir njósnir aðstoðarmannsins Aðstoðarvarnarmálaráðherra ákærður fyrir mútuþægni Upptök eldsins í gömlu kauphöllinni enn ókunn Settur út af sakramentinu fyrir að stýra minningarstund um Navalní Handtóku barnunga öfgamenn eftir stunguárás í Sydney Ekki ólöglegt fyrir konur að brjóta gegn körlum Grunuð um að hafa banað tveimur börnum Vitni greinir frá ráðabruggi og lögmaður Trump fær viðvörun Öldungadeildin samþykkti 95 milljarða dala aðstoð við Úkraínu, Ísrael og Taívan Reyna að sigla um geiminn á geislum sólarinnar Lýsa yfir áhyggjum af fregnum af fjöldagröfum á Gasa Fá aftur gögn frá tæplega hálfrar aldar gömlu geimfari Umdeildur flutningur á hælisleitendum til Rúanda samþykktur Starfsmaður hægrijaðarflokks handtekinn fyrir njósnir fyrir Kína Gera alvarlegar athugasemdir við verðlaunakerfi Tik Tok Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Engin sönnunargögn bendla UNRWA við árásina Hættu við umfangsmiklar árásir á Íran Sjá meira