Rottur fá uppreist æru eftir aldalangar deilur Stefán Ó. Jónsson skrifar 16. janúar 2018 06:46 Vísindamenn frá Noregi og Ítalíu telja rotturnar ekki geta hafa borið hitann og þungann af útbreiðslu svartadauða. Vísir/Getty Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth. Mest lesið Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Innlent María Sigrún birtir tölvupósta Dags Innlent Fylgjast grannt með gangi mála Innlent Býður þjóðarhöll Færeyja undir landsleiki Íslands Innlent Efstar með ómarktækan mun á milli sín Innlent Reykjavík lækkar gjaldskrár vegna þjónustu við barnafjölskyldur Innlent „Á endanum snýst þetta allt um peninga“ Innlent Hjól undan strætó braut svalir á annarri hæð Innlent Meint framhjáhald og sambandsslit í stunguárásarmáli Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fleiri fréttir Grænlendingar segja sig úr Norðurlandaráði Skýrustu merkin um lofthjúp um bergreikistjörnu til þessa Enn og aftur tafir á málaferlum gegn Trump Umfangsmestu árásir Rússa í nokkrar vikur Trump blótaði þegar Daniels lýsti meintu samneyti þeirra Hrina árása á þýska stjórnmálamenn veldur áhyggjum Um 800.000 Evrópubúar taldir hafa fallið fyrir kínverskri svikamyllu Bandaríkjamenn stöðvuðu vopnasendingu til Ísrael í síðustu viku Annar hvirfilbylurinn í Oklahoma á rúmum mánuði Segir Bandaríkjamenn þurfa að þrýsta á Ísraela Skotárás við heimili Drake Stormy Daniels í dómsal með Trump Lífverðir Selenskís sakaðir um að skipuleggja banatilræði Reynt að siga lögreglu á vitni í málinu gegn Trump Fundu hlerunarbúnað í fundarherbergi ráðherra Pútín hefur fimmta kjörtímabilið með meiri völd en áður Sagðist saklaus af því að hafa drepið með eitruðum sveppum Verðhækkanir á döner-kebab eitt helsta áhyggjuefni Þjóðverja Geimskoti Starliner var frestað í nótt Segja nýjar reglur um merkingar blekkingarleik laxeldisfyrirtækja Ísraelsmenn í aðgerðum í Rafah og taka yfir landamærastöðina Tillagan „langt frá“ grundvallarkröfum Ísraela Ferðamannastaðir Færeyja lokaðir vegna viðhalds Bein útsending: Starliner ber geimfara til geimstöðvarinnar Hamas samþykkir vopnahléstillögu Áttatíu og tveggja ára Bernie vill sex ár í viðbót Ávítti Trump aftur og ítrekaði fangelsishótun Reiðir yfir ummælum Macrons og halda æfingar með kjarnorkuvopn Sökktu rússneskum hraðbát með sjálfsprengidróna Verður næsti formaður Skoska þjóðarflokksins Sjá meira
Svo virðist sem rottur beri ekki mesta ábyrgð þegar kom að útbreiðslu svartadauða, sem varð tugmilljónum að bana á fjórtándu og fimmtándu öld, ef marka má nýja rannsókn vísindamanna frá Noregi og Ítalíu. Dreifing plágunnar hefur verið vinsælt þrætuepli vísindamanna og hefur fjöldi þeirra reynt að færa sönnur á að rottum og flóm á skrokkum þeirra hafi verið um að kenna. Rannsókn vísindmanna frá háskólunum í Osló og Ferrara bendir hins vegar til að dreifingu plágunnar megi „í meginatriðum“ rekja til flóa og lúsa á mönnum. Rannsóknin, sem birt var í hinu virta Proceedings of the National Academy of Science, byggir á ítarlegri gagnaöflun um fyrstu bylgju svartadauða sem dró rúmlega 25 milljón manns til dauða í Evrópu á árunum 1357 til 1351. Pestin gekk á Íslandi frá 1402 og 1404 og varð stórum hluta þjóðarinnar að bana. Sóttin gaus aftur upp í Evrópu hvað eftir annað fram á 18. öld en varð þó aldrei eins skæð og þegar hún gekk fyrst yfir. Haft er eftir prófessornum Nils Stenseth á vef breska ríkisútvarpsins að vísindmennirnir hafi náð að hanna líkön um dreifingu út frá dánartölum níu evrópskra borga. Með líkönunum hafi þeir kannað hvernig dreifing sjúkdómsins hefði verið ef hann hefði borist með rottum, í andrúmsloftinu eða sníkjudýrum á líkömum manna. Í sjö af níu borgum hafi sníkjudýradæmið gengið best upp. „Niðurstöðurnar voru mjög skýrar, lúsalíkanið passaði best,“ segir Stenseth. „Það verður að teljast ólíklegt að svartidauði hefði breiðst jafn hratt út ef rottur hefðu borið hann á milli. Plágan hefði þurft þannig að fara í gegnum eina breytu til viðbótar í stað þess að dreifast bara beint á milli einstaklinga.“ Þrátt fyrir að rannsóknin sé fyrst og fremst ætlað að auka sögulega þekkingu okkar á þessari mannskæðu plágu vona vísindamennirnir að niðurstöðurnar verði til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu sambærilegra sótta í framtíðinni. Þar leiki hreinlæti lykilhlutverk. „Niðurstöðurnar benda einnig til þess að ef þú ert veik/ur þá ættirðu ekki að komast í snertingu við of marga einstaklinga. Ef veikindi ber að garði, haltu þig þá heima,“ segir Stenseth.
Mest lesið Facebook bannar Ástþóri að auglýsa Innlent María Sigrún birtir tölvupósta Dags Innlent Fylgjast grannt með gangi mála Innlent Býður þjóðarhöll Færeyja undir landsleiki Íslands Innlent Efstar með ómarktækan mun á milli sín Innlent Reykjavík lækkar gjaldskrár vegna þjónustu við barnafjölskyldur Innlent „Á endanum snýst þetta allt um peninga“ Innlent Hjól undan strætó braut svalir á annarri hæð Innlent Meint framhjáhald og sambandsslit í stunguárásarmáli Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fleiri fréttir Grænlendingar segja sig úr Norðurlandaráði Skýrustu merkin um lofthjúp um bergreikistjörnu til þessa Enn og aftur tafir á málaferlum gegn Trump Umfangsmestu árásir Rússa í nokkrar vikur Trump blótaði þegar Daniels lýsti meintu samneyti þeirra Hrina árása á þýska stjórnmálamenn veldur áhyggjum Um 800.000 Evrópubúar taldir hafa fallið fyrir kínverskri svikamyllu Bandaríkjamenn stöðvuðu vopnasendingu til Ísrael í síðustu viku Annar hvirfilbylurinn í Oklahoma á rúmum mánuði Segir Bandaríkjamenn þurfa að þrýsta á Ísraela Skotárás við heimili Drake Stormy Daniels í dómsal með Trump Lífverðir Selenskís sakaðir um að skipuleggja banatilræði Reynt að siga lögreglu á vitni í málinu gegn Trump Fundu hlerunarbúnað í fundarherbergi ráðherra Pútín hefur fimmta kjörtímabilið með meiri völd en áður Sagðist saklaus af því að hafa drepið með eitruðum sveppum Verðhækkanir á döner-kebab eitt helsta áhyggjuefni Þjóðverja Geimskoti Starliner var frestað í nótt Segja nýjar reglur um merkingar blekkingarleik laxeldisfyrirtækja Ísraelsmenn í aðgerðum í Rafah og taka yfir landamærastöðina Tillagan „langt frá“ grundvallarkröfum Ísraela Ferðamannastaðir Færeyja lokaðir vegna viðhalds Bein útsending: Starliner ber geimfara til geimstöðvarinnar Hamas samþykkir vopnahléstillögu Áttatíu og tveggja ára Bernie vill sex ár í viðbót Ávítti Trump aftur og ítrekaði fangelsishótun Reiðir yfir ummælum Macrons og halda æfingar með kjarnorkuvopn Sökktu rússneskum hraðbát með sjálfsprengidróna Verður næsti formaður Skoska þjóðarflokksins Sjá meira