Það verða ekki fleiri álver Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar 16. nóvember 2012 06:00 Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Hörður Guðmundsson Mest lesið Nokkrar góðar ástæður til að svindla á örorkukerfinu Eiður Welding Skoðun Röng ákvörðun ráðherra Henry Alexander Henrysson Skoðun Hvað kostaði Krýsuvík? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Endurvekjum skikkjuna strax! Samúel Karl Ólason Skoðun Vika einmanaleikans Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir Skoðun Íslenska ríkið braut á börnum en axlar enga ábyrgð Freyr Rögnvaldsson Skoðun Á að hundsa öll viðvörunarljós? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Vald og þátttaka eða valdtaka? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hvalirnir, hafið og við Edda Elísabet Magnúsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Láglaunaþrælar, Samsæriskenning Guðmunda G. G. skrifar Skoðun Húmor í kennslu: Við hlustum, skiljum og munum betur Sveinn Waage skrifar Skoðun Vika einmanaleikans Jóhanna Stefáns Bjarkardóttir skrifar Skoðun Vald og þátttaka eða valdtaka? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Röng ákvörðun ráðherra Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Hvalirnir, hafið og við Edda Elísabet Magnúsdóttir skrifar Skoðun Íslenska ríkið braut á börnum en axlar enga ábyrgð Freyr Rögnvaldsson skrifar Skoðun Á að hundsa öll viðvörunarljós? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostaði Krýsuvík? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Endurvekjum skikkjuna strax! Samúel Karl Ólason skrifar Skoðun Allt það helsta með einum smelli Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Nokkrar góðar ástæður til að svindla á örorkukerfinu Eiður Welding skrifar Skoðun Orkuskipti í forgang Ingibjörg Álfrós Björnsdóttir skrifar Skoðun Ancelotti, Real Madrid og árangur liðsins – út frá sálfræðilegum pælingum Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Takkaborð tilfinninga minna Diljá Ámundadóttir Zoëga skrifar Skoðun Kyrrstöðuverðbólga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bókaútgáfa, íslenskukennsla, þýðingar og máltilfinning Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Mikilvægi dýranna: Þau hafa sitt vit Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Nauðungarstjórnun í nánum samböndum Ásgeir Þór Ásgeirsson skrifar Skoðun Ákall eftir náttúrufræðikennurum Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Minni atvinnuþátttaka og fjölgun starfa stórauka íbúðaþörf Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Jónsósómi II – engin skuldsetning vegna 984 m.kr. hafnarframkvæmda Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Framtíð stjórnmálanna – val kjósenda Magnea Marínósdóttir skrifar Skoðun Enn um vanda drengja Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Séreign er ekki það sama og séreign Björn Berg Gunnarsson skrifar Skoðun Heppni að ekkert fordæmi var til staðar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Í skugga sílóa og sandryks Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fyrsta borgaraþing Reykjavíkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Upplifun mín á því að taka þátt í Gefum íslensku séns Brynjar Björnsson skrifar Skoðun Við lok grunnskólans Atli Björnsson skrifar Sjá meira
Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ancelotti, Real Madrid og árangur liðsins – út frá sálfræðilegum pælingum Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Jónsósómi II – engin skuldsetning vegna 984 m.kr. hafnarframkvæmda Kristinn H. Gunnarsson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun