Tárast í Gleðigöngunni á hverju ári Birta Björnsdóttir skrifar 8. ágúst 2014 20:00 Fáar ritaðar heimilidir eru til um umfjöllun um samkynhneigð framan af tuttugustu öldinni. Í grein Stefáns Jónssonar um nýjungar í læknisfræði í Skírni árið 1922 komu fyrst fram skoðanir lærðra manna á því sem síðar átti eftir að kallast samkynhneigð. Í greininni er meðal annars greint frá mögulegum lækningum á svokallaðri kynvillu og sagt frá tilraun þar sem eista af heilbriðgum manni var grætt í samkynhneigðan mann. Svo brá við að maðurinn gifti sig rétt á eftir, en tæpast þarf að taka fram að hann giftist ekki öðrum manni. Árið 1924 afplánaði glímukappinn Guðmundur Sigurjónsson átta mánaða betrunarhúsvinnu fyrir holdlegt samræði við einstakling af sama kyni, en hann er eini maðurinn sem dæmdur hefur verið fyrir samkynheigð hér á landi samkvæmt hegningarlögum sem giltu fram til ársins 1940. „Það var helmikil umræða um þessi mál í kjölfar dómsins, þó það hafi ekki ratað í fjölmiðla,“ segir Þorvaldur Kristinsson, rithöfundur og fyrrum formaður Samtakanna ´78. „Svo virðist þó sem það hafi ratað til umræðu í velflestum kjaftaklúbbum landsins á þessum tíma. Þetta varð jafnframt til þess að vekja athygli manna á því að samkynhneigðir væru til og samkynhneigðir áttuðu sig margir á að þeir tilheyrðu hópi." Þorvaldur segir fjölda samkynhneigðra hafa flutt úr landi og hafi lifað sem samkynhneigðir einstaklingar í stórborgum heimsins. „Það er ekki fyrr en um 1980 sem við förum að snúa þessari þróun við og hommar og lesbíur kalla á ákveðið rými sér til handa til að lifa sínu lífi hér á landi." Um það leyti fór einnig að bera á umræðu um samkynhneigð í fjölmiðlum, og þá jafnan með þeim hætti sem varla stæðist skoðun í dag. Eru fyrirsagnir á borð við „Kynvillingaveislur færast mjög í vöxt í borginni“ og „Mér var nauðgað af homma“ gott dæmi um það. „Ég kom út úr skápnum árið 1980 í útlöndum og flutti heim árið 1982. Mér leist hreint ekki á hvað beið mín hér, sárafámennt samfélag samkynhneigðra sem var að mörgu leyti afar kúgað og óttaslegið, segir Þorvaldur. „Þetta breyttist mjög hratt og níundi áratugurinn var mikill byltingatími í þessum efnum. Okkar stóra áfall á þeim tíma var alnæmið. Þá hófust ofsóknir í samfélaginu sem voru engu líkar. Talað var um að loka okkur inni, vista okkur í einanagrun og svo framvegis. Þegar á móti blæs gerist þó oftar en ekki eitthvað gott og Samtökin styrktust í sínum málaflutningi." Þorvaldur segir stöðu samkynhneigðra í dag vera betri en hann hefði nokkru sinni þorað að vona í upphafi níunda áratugarins og gleðigangan, sem gengin hefur verið frá árinu 1999 sé gott dæmi um það. Sögunni megi þó ekki gleyma og hans kynslóð muni kúgunina vel. „Það litar mann til lífstíðar. Maður ber sár á sálinni alla tíð. Á vissan hátt erum við svolítið sködduð en höfum á mótið eignast vissa dýpt sem við hefðum ekki eignast ef við hefðum ekki gengið í gegnum þessa hörku. Ég tárast í hvert skipti sem ég legg af stað í göngu Hinsegin daga því ég man tímana tvenna. En um leið gleðst ég yfir því að til sé ungt hinsegin fólk sem varla hefur kynnst sorginni.“ Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Innlent Stimpingar milli mótmælenda á Austurvelli Innlent „Mæta á næstu Palestínumótmæli og berja þetta lið“ Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Engin smithætta vegna veikinda í vélinni Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Segir Viðskiptablaðið og Samstöðina fara rangt með mál um Ásthildi Lóu Innlent Tíundi hver með ágætiseinkunn í MR Innlent „Ef fram heldur sem horfir verður Aþena lögð niður í næstu viku“ Innlent Fleiri fréttir Nikótínþurfi guðsbarn braust inn í Bjarnabúð „Ef fram heldur sem horfir verður Aþena lögð niður í næstu viku“ Stimpingar milli mótmælenda á Austurvelli Sigríður svarar gagnrýni á störf lögreglunnar á Suðurnesjum Tíundi hver með ágætiseinkunn í MR Engin smithætta vegna veikinda í vélinni Segir Viðskiptablaðið og Samstöðina fara rangt með mál um Ásthildi Lóu Kökuskreytingar og þjóðdansar á „Fjör í Flóa“ í dag Tvenn mótmæli í Reykjavík og herþota á flugsýningu „Mæta á næstu Palestínumótmæli og berja þetta lið“ Missa fatamarkaðinn með flutningi Konukots í Ármúla „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Ók hlaupahjólinu á tré með pizzu í annarri Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Sjá meira
Fáar ritaðar heimilidir eru til um umfjöllun um samkynhneigð framan af tuttugustu öldinni. Í grein Stefáns Jónssonar um nýjungar í læknisfræði í Skírni árið 1922 komu fyrst fram skoðanir lærðra manna á því sem síðar átti eftir að kallast samkynhneigð. Í greininni er meðal annars greint frá mögulegum lækningum á svokallaðri kynvillu og sagt frá tilraun þar sem eista af heilbriðgum manni var grætt í samkynhneigðan mann. Svo brá við að maðurinn gifti sig rétt á eftir, en tæpast þarf að taka fram að hann giftist ekki öðrum manni. Árið 1924 afplánaði glímukappinn Guðmundur Sigurjónsson átta mánaða betrunarhúsvinnu fyrir holdlegt samræði við einstakling af sama kyni, en hann er eini maðurinn sem dæmdur hefur verið fyrir samkynheigð hér á landi samkvæmt hegningarlögum sem giltu fram til ársins 1940. „Það var helmikil umræða um þessi mál í kjölfar dómsins, þó það hafi ekki ratað í fjölmiðla,“ segir Þorvaldur Kristinsson, rithöfundur og fyrrum formaður Samtakanna ´78. „Svo virðist þó sem það hafi ratað til umræðu í velflestum kjaftaklúbbum landsins á þessum tíma. Þetta varð jafnframt til þess að vekja athygli manna á því að samkynhneigðir væru til og samkynhneigðir áttuðu sig margir á að þeir tilheyrðu hópi." Þorvaldur segir fjölda samkynhneigðra hafa flutt úr landi og hafi lifað sem samkynhneigðir einstaklingar í stórborgum heimsins. „Það er ekki fyrr en um 1980 sem við förum að snúa þessari þróun við og hommar og lesbíur kalla á ákveðið rými sér til handa til að lifa sínu lífi hér á landi." Um það leyti fór einnig að bera á umræðu um samkynhneigð í fjölmiðlum, og þá jafnan með þeim hætti sem varla stæðist skoðun í dag. Eru fyrirsagnir á borð við „Kynvillingaveislur færast mjög í vöxt í borginni“ og „Mér var nauðgað af homma“ gott dæmi um það. „Ég kom út úr skápnum árið 1980 í útlöndum og flutti heim árið 1982. Mér leist hreint ekki á hvað beið mín hér, sárafámennt samfélag samkynhneigðra sem var að mörgu leyti afar kúgað og óttaslegið, segir Þorvaldur. „Þetta breyttist mjög hratt og níundi áratugurinn var mikill byltingatími í þessum efnum. Okkar stóra áfall á þeim tíma var alnæmið. Þá hófust ofsóknir í samfélaginu sem voru engu líkar. Talað var um að loka okkur inni, vista okkur í einanagrun og svo framvegis. Þegar á móti blæs gerist þó oftar en ekki eitthvað gott og Samtökin styrktust í sínum málaflutningi." Þorvaldur segir stöðu samkynhneigðra í dag vera betri en hann hefði nokkru sinni þorað að vona í upphafi níunda áratugarins og gleðigangan, sem gengin hefur verið frá árinu 1999 sé gott dæmi um það. Sögunni megi þó ekki gleyma og hans kynslóð muni kúgunina vel. „Það litar mann til lífstíðar. Maður ber sár á sálinni alla tíð. Á vissan hátt erum við svolítið sködduð en höfum á mótið eignast vissa dýpt sem við hefðum ekki eignast ef við hefðum ekki gengið í gegnum þessa hörku. Ég tárast í hvert skipti sem ég legg af stað í göngu Hinsegin daga því ég man tímana tvenna. En um leið gleðst ég yfir því að til sé ungt hinsegin fólk sem varla hefur kynnst sorginni.“
Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Innlent Stimpingar milli mótmælenda á Austurvelli Innlent „Mæta á næstu Palestínumótmæli og berja þetta lið“ Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Engin smithætta vegna veikinda í vélinni Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Segir Viðskiptablaðið og Samstöðina fara rangt með mál um Ásthildi Lóu Innlent Tíundi hver með ágætiseinkunn í MR Innlent „Ef fram heldur sem horfir verður Aþena lögð niður í næstu viku“ Innlent Fleiri fréttir Nikótínþurfi guðsbarn braust inn í Bjarnabúð „Ef fram heldur sem horfir verður Aþena lögð niður í næstu viku“ Stimpingar milli mótmælenda á Austurvelli Sigríður svarar gagnrýni á störf lögreglunnar á Suðurnesjum Tíundi hver með ágætiseinkunn í MR Engin smithætta vegna veikinda í vélinni Segir Viðskiptablaðið og Samstöðina fara rangt með mál um Ásthildi Lóu Kökuskreytingar og þjóðdansar á „Fjör í Flóa“ í dag Tvenn mótmæli í Reykjavík og herþota á flugsýningu „Mæta á næstu Palestínumótmæli og berja þetta lið“ Missa fatamarkaðinn með flutningi Konukots í Ármúla „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Ók hlaupahjólinu á tré með pizzu í annarri Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglundar Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Sóttu veikan mann í rússneskan togara Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Rannsókn lokið í manndrápsmáli Lögðu hald á nokkuð magn fíkniefna og hnífa Sláandi tölur: Kyrkingartökum og eltihrellum fer fjölgandi Mætti með steikarhníf á leikskóla Kyrkingartök og elltihrellahegðun fara vaxandi og myndband af áreitni í miðborginni Grill í ljósum logum úti á svölum Vilja endurbyggja verkstæðið en nágrannar mótmæla harðlega Margra kílómetra bílaröð eftir árekstur á Vesturlandsvegi Sjá meira