Nýjar aðferðir spara bæði fjármagn og sársauka Eva Bjarnadóttir skrifar 17. desember 2013 10:00 Auður Axelsdóttir Fréttablaðið/Stefán Auður Axelsdóttir iðjuþjálfi telur nauðsynlegt að þróa nýjar aðferðir til að taka á alvarlegum geðrænum veikindum, líkt og þeim sem koma upp þegar einstaklingar eru nauðungarvistaðir. Hún telur að aukin stuðningur inni á heimilum þegar upp koma bráðatilvik geti sparað fjölskyldum bæði fjármagn og sársauka. Í starfi sínu lítur hún til finnskrar aðferðar sem byggir á samstarfi fagfólks, fjölskyldu og þess sem veikist. „Við höfum séð það þegar við förum á staðinn til að styðja fjölskyldur í bráðatilvikum, að þá er ekki ljóst hvort þurfi að nauðungarvista eða hvernig maður eigi að gera það, og upplýsingarnar liggja ekki á lausu,“ segir Auður sem er forstöðumaður Geðheilsu – eftirfylgdar, samfélagsgeðþjónustu innan Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Þar er meðal annars stutt við geðsjúkt fólk og aðstandendur þeirra á heimilum þeirra.Opið samtal við sjúklinga Í starfi sínu lítur Auður til aðferðar sem þróuð hefur verið í Vestur-Lapplandi í Finnlandi undanfarin þrjátíu ár. Aðferðin heitir „opið samtal“ (e. open dialog) og gengur út á að aðstoða fólk í geðrofi, en geðrof er sturlunarástand þar sem raunveruleikatengsl verða óljós og viðkomandi upplifir stjórnleysi í aðstæðum. Farið er á vettvang og unnið með fjölskyldu og öðrum í nærumhverfi sjúklingsins. „Við erum að aðeins að fikra okkur áfram með þessi prinsipp sem þeir styðjast við, að vinna í heimahúsum og að hægt sé að ná í okkur þegar upp koma erfiðar aðstæður, þótt teymið okkar sé það lítið að við getum ekki sinnt öllu sem kemur upp,“ útskýrir Auður. Í Vestur-Lapplandi starfar teymi sem fjölskyldur geta leitað til allan sólarhringinn. Þegar upp koma bráð veikindi mæta tveir starfsmenn teymisins á staðinn og stýra umræðum með sjúklingi og aðstandendum. „Þau fá fram öll sjónarhorn frá fjölskyldunni og farið er yfir það hvers vegna viðkomandi veiktist. Kom eitthvað upp á? Hvað er viðkomandi að tjá? Hvað er að? Það er engin ákvörðun eða umræða tekin nema með öllum hópnum og þeim sem er veikur líka,“ segir Auður, en fagfólkið kemur úr öllum heilbrigðisstéttum.Munur á afstöðu til geðrofs Auður segir grundvallarmun vera á afstöðu finnsku aðferðarinnar til geðrofs og því sem þekkist hér á landi. „Það er ekki litið á geðrof sem sjúkdóm sem sé kominn til að vera, heldur líðan og ástand. Því viðkomandi getur hafa lent í aðstæðum sem sál og líkami réðu ekki við,“ segir hún. Hún segir fagfólkið koma inn í aðstæðurnar án þess að hafa fastmótaðar skoðanir eða verklag sem þurfi að fylgja. „Það er ekki byrjað á því að nota lyf – það er byrjað á því að tala saman. Og oftast kemur eitthvað upp sem er hægt að ræða og leysa, einhver samskiptamynstur eða áföll eða annað sem hefur verið erfitt fyrir alla fjölskylduna og einn veikist af því.“Að opna og hlusta Auður segist hafa prófað sig áfram með þessar aðferðir. „Ég reyni að koma inn og mæta viðkomandi og fjölskyldunni á þeirra forsendum. Sá sem er í geðrofi hefur alltaf eitthvað að segja, honum líður illa. Að afgreiða hann sem einhvern sem ekki er hægt að ræða við getur haft slæmar afleiðingar,“ segir hún. „Ég held að bataferlið geti byrjað miklu fyrr ef við erum tilbúin til að opna og hlusta á það sem einstaklingurinn er að segja.“Fordómar í heilbrigðisstétt Auður bendir á að fordómana sé ekki síður að finna innan heilbrigðisstéttarinnar. „Ég lærði til dæmis í náminu mínu að maður ætti að halda ákveðinni fjarlægð og ekki að hlusta á það sem viðkomandi tjáir í geðrofi,“ segir hún, en bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað þeim hugmyndunum. „Það þarf að endurmennta heilbrigðisstarfsfólk, því ef viðkomandi einstaklingur þarf að nota veikindin sín til að vera í togstreitu við kerfið, við heilbrigðisstarfsfólk og kannski fjölskylduna sem hefur neyðst til þess að grípa inn í, þá segir það sig sjálft að auðvitað tekur batinn lengri tíma,“ segir hún og bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað hugmyndunum sem kynntar voru í náminu.Alúð þegar gripið er inn í „Það eru auðvitað bara mannréttindi að á mann sé hlustað. Ég veit að það þarf í sumum tilfellum að taka ráðin af fólki og nauðungarvista það. Þá er notuð þessi hefðbundna skilgreining að viðkomandi sé hættulegur sjálfum sér eða öðrum. Það þarf þá að grípa inn í, en við þurfum að gera það af allri þeirri alúð sem við getum notað og líta geðrofið öðrum augum." Tengdar fréttir Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17 Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30 Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00 Mest lesið Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Innlent Reyndist ekki faðir stúlknanna Innlent Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Innlent Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Benedikt Sveinsson er látinn Innlent Endalaus þrautaganga Haraldar eftir svörum Innlent Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Innlent Brynjar segir af sér Innlent Senda vopnaða menn á svæðið Innlent Fleiri fréttir Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Boða til kyrrðarstundar því íslenskt samfélag standi á krossgötum Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Ríki og sveitarfélög benda á hvort annað varðandi NPA Útlendingum á Íslandi fjölgar hratt Brynjar snýr sér að mannréttindamálum Almenn ánægja með nýtt útlit Alþingis Brynjar segir af sér Forsætisráðherra mætir fyrstur manna í Samtalið Sjálfsagt að skoða að semja við önnur ríki um að hýsa erlenda fanga Benedikt Sveinsson er látinn Endalaus þrautaganga Haraldar eftir svörum Höfuðstöðvar nýrrar ríkisstofnunar verða á Hvolsvelli „Afleitt“ að sjá Yazan gerðan að leiksoppi í deilum ráðherra Flugvélarnar sem gerðu Loftleiðir að stórveldi „Engar líkur á öðru en að þau endi á að fá alþjóðlega vernd“ Sjálfstæðismenn í borginni vilja samræmd próf aftur Sjá meira
Auður Axelsdóttir iðjuþjálfi telur nauðsynlegt að þróa nýjar aðferðir til að taka á alvarlegum geðrænum veikindum, líkt og þeim sem koma upp þegar einstaklingar eru nauðungarvistaðir. Hún telur að aukin stuðningur inni á heimilum þegar upp koma bráðatilvik geti sparað fjölskyldum bæði fjármagn og sársauka. Í starfi sínu lítur hún til finnskrar aðferðar sem byggir á samstarfi fagfólks, fjölskyldu og þess sem veikist. „Við höfum séð það þegar við förum á staðinn til að styðja fjölskyldur í bráðatilvikum, að þá er ekki ljóst hvort þurfi að nauðungarvista eða hvernig maður eigi að gera það, og upplýsingarnar liggja ekki á lausu,“ segir Auður sem er forstöðumaður Geðheilsu – eftirfylgdar, samfélagsgeðþjónustu innan Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Þar er meðal annars stutt við geðsjúkt fólk og aðstandendur þeirra á heimilum þeirra.Opið samtal við sjúklinga Í starfi sínu lítur Auður til aðferðar sem þróuð hefur verið í Vestur-Lapplandi í Finnlandi undanfarin þrjátíu ár. Aðferðin heitir „opið samtal“ (e. open dialog) og gengur út á að aðstoða fólk í geðrofi, en geðrof er sturlunarástand þar sem raunveruleikatengsl verða óljós og viðkomandi upplifir stjórnleysi í aðstæðum. Farið er á vettvang og unnið með fjölskyldu og öðrum í nærumhverfi sjúklingsins. „Við erum að aðeins að fikra okkur áfram með þessi prinsipp sem þeir styðjast við, að vinna í heimahúsum og að hægt sé að ná í okkur þegar upp koma erfiðar aðstæður, þótt teymið okkar sé það lítið að við getum ekki sinnt öllu sem kemur upp,“ útskýrir Auður. Í Vestur-Lapplandi starfar teymi sem fjölskyldur geta leitað til allan sólarhringinn. Þegar upp koma bráð veikindi mæta tveir starfsmenn teymisins á staðinn og stýra umræðum með sjúklingi og aðstandendum. „Þau fá fram öll sjónarhorn frá fjölskyldunni og farið er yfir það hvers vegna viðkomandi veiktist. Kom eitthvað upp á? Hvað er viðkomandi að tjá? Hvað er að? Það er engin ákvörðun eða umræða tekin nema með öllum hópnum og þeim sem er veikur líka,“ segir Auður, en fagfólkið kemur úr öllum heilbrigðisstéttum.Munur á afstöðu til geðrofs Auður segir grundvallarmun vera á afstöðu finnsku aðferðarinnar til geðrofs og því sem þekkist hér á landi. „Það er ekki litið á geðrof sem sjúkdóm sem sé kominn til að vera, heldur líðan og ástand. Því viðkomandi getur hafa lent í aðstæðum sem sál og líkami réðu ekki við,“ segir hún. Hún segir fagfólkið koma inn í aðstæðurnar án þess að hafa fastmótaðar skoðanir eða verklag sem þurfi að fylgja. „Það er ekki byrjað á því að nota lyf – það er byrjað á því að tala saman. Og oftast kemur eitthvað upp sem er hægt að ræða og leysa, einhver samskiptamynstur eða áföll eða annað sem hefur verið erfitt fyrir alla fjölskylduna og einn veikist af því.“Að opna og hlusta Auður segist hafa prófað sig áfram með þessar aðferðir. „Ég reyni að koma inn og mæta viðkomandi og fjölskyldunni á þeirra forsendum. Sá sem er í geðrofi hefur alltaf eitthvað að segja, honum líður illa. Að afgreiða hann sem einhvern sem ekki er hægt að ræða við getur haft slæmar afleiðingar,“ segir hún. „Ég held að bataferlið geti byrjað miklu fyrr ef við erum tilbúin til að opna og hlusta á það sem einstaklingurinn er að segja.“Fordómar í heilbrigðisstétt Auður bendir á að fordómana sé ekki síður að finna innan heilbrigðisstéttarinnar. „Ég lærði til dæmis í náminu mínu að maður ætti að halda ákveðinni fjarlægð og ekki að hlusta á það sem viðkomandi tjáir í geðrofi,“ segir hún, en bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað þeim hugmyndunum. „Það þarf að endurmennta heilbrigðisstarfsfólk, því ef viðkomandi einstaklingur þarf að nota veikindin sín til að vera í togstreitu við kerfið, við heilbrigðisstarfsfólk og kannski fjölskylduna sem hefur neyðst til þess að grípa inn í, þá segir það sig sjálft að auðvitað tekur batinn lengri tíma,“ segir hún og bætir við að hún hafi fyrir löngu hafnað hugmyndunum sem kynntar voru í náminu.Alúð þegar gripið er inn í „Það eru auðvitað bara mannréttindi að á mann sé hlustað. Ég veit að það þarf í sumum tilfellum að taka ráðin af fólki og nauðungarvista það. Þá er notuð þessi hefðbundna skilgreining að viðkomandi sé hættulegur sjálfum sér eða öðrum. Það þarf þá að grípa inn í, en við þurfum að gera það af allri þeirri alúð sem við getum notað og líta geðrofið öðrum augum."
Tengdar fréttir Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17 Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30 Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00 Mest lesið Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Innlent Reyndist ekki faðir stúlknanna Innlent Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Innlent Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Benedikt Sveinsson er látinn Innlent Endalaus þrautaganga Haraldar eftir svörum Innlent Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Innlent Brynjar segir af sér Innlent Senda vopnaða menn á svæðið Innlent Fleiri fréttir Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Boða til kyrrðarstundar því íslenskt samfélag standi á krossgötum Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Ríki og sveitarfélög benda á hvort annað varðandi NPA Útlendingum á Íslandi fjölgar hratt Brynjar snýr sér að mannréttindamálum Almenn ánægja með nýtt útlit Alþingis Brynjar segir af sér Forsætisráðherra mætir fyrstur manna í Samtalið Sjálfsagt að skoða að semja við önnur ríki um að hýsa erlenda fanga Benedikt Sveinsson er látinn Endalaus þrautaganga Haraldar eftir svörum Höfuðstöðvar nýrrar ríkisstofnunar verða á Hvolsvelli „Afleitt“ að sjá Yazan gerðan að leiksoppi í deilum ráðherra Flugvélarnar sem gerðu Loftleiðir að stórveldi „Engar líkur á öðru en að þau endi á að fá alþjóðlega vernd“ Sjálfstæðismenn í borginni vilja samræmd próf aftur Sjá meira
Á annað hundrað vistaðir nauðugir Ár hvert er á annað hundrað manns nauðungarvistað á sjúkrahúsi vegna alvarlegra geðsjúkdóma. 15. desember 2013 14:17
Vopnaðir verðir og lögregluvald Sigríður Örnólfsdóttir var í tvígang nauðungarvistuð í langvinnri baráttu við geðsjúkdóm, sem hófst fyrir sautján árum í kjölfar þess að ungur sonur hennar lenti í lífshættu. 15. desember 2013 15:30
Létta ábyrgðinni af fjölskyldum geðsjúkra Aðstandendur geðsjúkra og fagfólk gagnrýna að fjölskyldur séu látnar sækja um nauðungarvistun fyrir ástvini. Á Akureyri hefur þróast ólíkt verklag við að nauðungarvista fólk, þar sem félagsþjónustan er umsækjandinn. 16. desember 2013 06:00