Niðurstaða komin í mál sem hægt er að rekja til 15. aldar

Hæstiréttur sneri í dag við úrskurði Héraðsdóms Suðurlands þess efnis að landeigendur Vesturhúsa í Mýrdalshreppi ættu tæplega fimmtungshlut í Dyrhólaey á móti Mýrdalshreppi og eigendum Austurhúsa.

Í dóminum er rekið hvernig deilur um eignarhald yfir eynni ná aftur til 15. aldar. Í dómi frá þeim tíma leysti umboðsmaður Skáholtsbiskups ásampt sex meðdómsmönumm úr ágreiningi milli eigenda jarðanna tveggja. Dómurinn var á þá leið að klaustrið í Þykkvabæ skyldi eiga helming í eynni til móts við eigendur bæjarins Dyrhólaeyjar eystri.

Árið 1735 féll dómur sýslumanns Vestur-Skaftafellssýslu og átta meðdómenda þess efnis að ábúendur Vesturhúsa ættu rétt til hagbeitar í eynni.

Í málinu lágu fyrir tvö landamerkjabréf, annars vegar fyrir Austurhús 21. júní 1890 og hins vegar fyrir Vesturhús 30. sama mánaðar. Voru þau bæði þinglesin á manntalsþingi síðargreinda daginn og síðan rituð í landamerkjabók Skaftafellssýslu svo sem kveðið hefði verið á um í þágildandi landamerkjalögum. Talið var að lýsing landamerkjabréfanna á mörkum landanna tveggja væri nánast sú sama og ætti hún sér, að minnsta kosti að verulegu leyti, fyrirmynd í eldri heimildum, svo sem í lögfestu frá 1762.

Of seint að hreyfa við andmælum eftir rúma öld

Af ákvæðum landamerkjabréfanna yrði ekki dregin önnur ályktun en sú að samkvæmt þeim hefðu eigendur Austurhúsa átt beinan eignarrétt yfir eynni, en eigendur Vesturhúsa óbeinan, hvort sem með þessu hefði verið staðfest sú réttarstaða, sem fyrir hefði verið, eða breytt henni frá því sem áður hafði verið.

Eigendur Austurhúsa, sem eigendur Dyrhólaeyjar, afsöluðu íslenska ríkinu hluta af eynni undir vita og tengda starfsemi gegn endurgjaldi, fyrst árið 1910 og síðar 1928. Þeim gerningum hefði báðum verið þinglýst án þess að séð yrði að eigendur Vesturhúsa hefðu fundið að þessum ráðstöfunum fyrr en löngu síðar.

„Gögn málsins bera ekki með sér að eigendur jarða, sem heyra til Vesturhúsum, hafi hreyft andmælum gegn gildi landamerkjabréfsins frá 21. júní 1890 fyrr en í aðdraganda þess að mál þetta var höfðað. Þegar litið er til eðlis landamerkjabréfsins sem samnings um landamerki og þar með eignarhalds á landi innan þeirra marka er fallist á með áfrýjendum að stefndu geti ekki nú, rúmum 120 árum síðar, haft uppi andmæli gegn gildi bréfsins vegna þess hvernig háttað var undirritunum á það. Er sá réttur þeirra því fallinn niður fyrir tómlætis sakir af hálfu eigenda umræddra þriggja jarða,“ segir orðrétt í niðurstöðu dómsins.

Voru eigendur Austurhúsa og Mýrdalshreppur því sýknuð af kröfum eigenda Vesturhúsa en héraðsdómur hafði komist að öndverðri niðurstöðu.