Í átt til nýrra tíma Elsa Haraldsdóttir og Kristian Guttesen skrifar 14. ágúst 2012 06:00 Ný Aðalnámskrá grunnskóla leit dagsins ljós í maí 2011 og er hún með talsvert breyttu sniði frá því áður. Það sést einna best á áherslum hvað varðar tilgang og markmið menntunar. Þessi markmið endurspeglast í því sem í nýju námskránni nefnast grunnþættir menntunar, og eru sex talsins: Lýðræði og mannréttindi, jafnrétti, sjálfbærni, sköpun, heilbrigði og velferð og læsi í víðum skilningi. Grunnþættirnir kallast á við annað hugtak, lykilhæfni, en það eru viðmið sem lýsa þeirri þekkingu og leikni sem námið gerir nemendum kleift að tileinka sér. Þessir þættir, þ.e. lykilhæfniviðmið og grunnþættir menntunar, eru sannarlega til marks um jákvæða þróun í menntamálum. Segja má að þessar breytingar leggi grunn að og opni fyrir breyttum kennsluháttum. Þessa fjölbreytni má einkum finna í samfélagsgreinunum. Það er kannski helst vegna þess að samfélagsgreinarnar fjalla um manninn sjálfan og stöðu hans í samfélaginu, gagnvart öðrum, og andspænis heiminum. Hér kemur þáttur siðfræðinnar til sögunnar, en hún tekst óneitanlega á við þessar mannlegu hliðar tilverunnar. Siðfræði birtist fyrst sem faggrein í Aðalnámskrá 1979 og er þá sett inn samhliða kristin- og trúarbragðafræði. Í nýrri Aðalnámskrá fær siðfræðin í fyrsta skipti sitt eigið hlutverk innan samfélagsfræðigreinanna, óháð kristin- og trúarbragðafræði, og er nú ólíkt áður sett í samhengi við heimspeki. Sjálfsagt eru viðfangsefni siðfræðinnar áþekk nú og þau voru fyrir þessum áratugum síðan, en það er mikil framþróun að nú er hún dregin fram í dagsljósið og fær meira vægi innan skólastarfsins, þar sem segja má að hún standi nú á eigin fótum. Leiða má líkur að því að nýtt hlutverk siðfræðinnar innan skólastarfsins sé svar við umræðunni í kjölfar bankahrunsins, þegar fram kom skýr krafa um eflingu gagnrýninnar hugsunar og siðfræði. Nú eru sérstakir undirkaflar fyrir sérhverja námsgrein aðalnámskrárinnar til umsagnar á vef ráðuneytisins. Lokafrestur til að skila inn athugasemdum er 7. september næstkomandi og eru umrædd drög tilefni þessa greinarkorns. Í almenna hluta Aðalnámskrár kemur orðrétt fram að undir samfélagsgreinar falli meðal annars „samfélagsfræði, saga, landafræði og þjóðfélagsfræði, trúarbragðafræði, lífsleikni, jafnréttismál og siðfræði ásamt heimspeki". Hér langar okkur að staldra við og beina sjónum að orðalaginu siðfræði ásamt heimspeki. Fyrir alla þá sem fengist hafa við heimspeki kemur þetta orðalag spánskt fyrir sjónir. Það er vegna þess að siðfræðin er og hefur alltaf verið ein af undirgreinum heimspekinnar en ekki öfugt. Af þeim sökum má velta fyrir sér hvers vegna standi ekki heimspeki ásamt siðfræði. Hér kann einhver að hrópa upp með sér: Þvílík smámunasemi, skiptir það máli hvort sagt er krónur og aurar eða aurar og krónur!? Í stóra samhenginu skiptir það eflaust ekki öllu, það að siðfræði sé hluti af samfélagsgreinum ásamt heimspeki er í sjálfu sér jákvætt. Hins vegar gerir það, að framsetningin er með þessum hætti, það að verkum að ekki er hægt annað en að setja spurningarmerki við hugsunina sem þar liggur að baki. Hvaða merking er lögð í hugtakið siðfræði og hvernig er markmiðum siðfræðikennslu náð? Hafa verður í huga að siðfræði er og verður aldrei neitt annað en heimspeki. Þegar hún hættir að vera heimspeki, eða þegar hún verður sögð þess umkomin að koma á undan heimspeki (og heimspekileg hugsun þá væntanlega á eftir), þá hættir henni fljótt til að fást við eitthvað annað en henni var ætlað þegar kallað var eftir henni. Siðfræði er ekki mötun á æskilegum gildum. Hlutverk hennar er að styrkja nemendur í að tileinka sér siðferðilega en þó sjálfstæða hugsun. Efling siðfræði felur ávallt í sér eflingu gagnrýninnar hugsunar. Slík hugsun byggir fyrst og síðast á heimspekilegri aðferðafræði og hugsunarhætti. Þar af leiðir, ef siðfræðin er aftengd eða sett í forgrunn, á undan heimspeki eða gagnrýninni hugsun, þá á hún á hættu að enda sem mötun á æskilegum gildum eða siðaboðskap. Slík nálgun er dæmd til að enda á sama stað og þegar kallað var eftir aukinni siðferðilegri vitund í kjölfar bankahrunsins. Skýr framsetning er grundvöllur að sameiginlegum skilningi á markmiðum og tilgangi náms, sem aftur er lykillinn að farsælu skólastarfi. Lestur Aðalnámskrár svarar ekki með fullnægjandi hætti hvað átt sé við með siðfræði og hvert hlutverk hennar sé í almennri menntun. Fyrrnefnd framsetning, siðfræði ásamt heimspeki, býður upp á misskilning og bjögun þeirra markmiða sem stefnt er að. Við fögnum þrátt fyrir það nýrri námskrá og þeim breytingum sem hún hefur í för með sér fyrir siðfræðikennslu jafnt og menntun almennt. En Aðalnámskrá grunnskóla er gefin út af mennta- og menningarmálaráðuneyti og henni er öllum skólum landsins skylt að vinna sína skólanámskrá út frá. Framsetning á tilgangi og markmiðum þarf því að vera skýr og einföld. Áskoranirnar eru nægar nú þegar við innleiðingu nýrrar menntastefnu. Þess vegna á ekki að bjóða upp á margræðar og ólíkar túlkanir, ef komist verður hjá því. Nauðsynlegt er að vanda til verka áður en lagt er af stað í átt til nýrra tíma. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun 52 milljarðar/ári x 30 ár = EES Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Ný Aðalnámskrá grunnskóla leit dagsins ljós í maí 2011 og er hún með talsvert breyttu sniði frá því áður. Það sést einna best á áherslum hvað varðar tilgang og markmið menntunar. Þessi markmið endurspeglast í því sem í nýju námskránni nefnast grunnþættir menntunar, og eru sex talsins: Lýðræði og mannréttindi, jafnrétti, sjálfbærni, sköpun, heilbrigði og velferð og læsi í víðum skilningi. Grunnþættirnir kallast á við annað hugtak, lykilhæfni, en það eru viðmið sem lýsa þeirri þekkingu og leikni sem námið gerir nemendum kleift að tileinka sér. Þessir þættir, þ.e. lykilhæfniviðmið og grunnþættir menntunar, eru sannarlega til marks um jákvæða þróun í menntamálum. Segja má að þessar breytingar leggi grunn að og opni fyrir breyttum kennsluháttum. Þessa fjölbreytni má einkum finna í samfélagsgreinunum. Það er kannski helst vegna þess að samfélagsgreinarnar fjalla um manninn sjálfan og stöðu hans í samfélaginu, gagnvart öðrum, og andspænis heiminum. Hér kemur þáttur siðfræðinnar til sögunnar, en hún tekst óneitanlega á við þessar mannlegu hliðar tilverunnar. Siðfræði birtist fyrst sem faggrein í Aðalnámskrá 1979 og er þá sett inn samhliða kristin- og trúarbragðafræði. Í nýrri Aðalnámskrá fær siðfræðin í fyrsta skipti sitt eigið hlutverk innan samfélagsfræðigreinanna, óháð kristin- og trúarbragðafræði, og er nú ólíkt áður sett í samhengi við heimspeki. Sjálfsagt eru viðfangsefni siðfræðinnar áþekk nú og þau voru fyrir þessum áratugum síðan, en það er mikil framþróun að nú er hún dregin fram í dagsljósið og fær meira vægi innan skólastarfsins, þar sem segja má að hún standi nú á eigin fótum. Leiða má líkur að því að nýtt hlutverk siðfræðinnar innan skólastarfsins sé svar við umræðunni í kjölfar bankahrunsins, þegar fram kom skýr krafa um eflingu gagnrýninnar hugsunar og siðfræði. Nú eru sérstakir undirkaflar fyrir sérhverja námsgrein aðalnámskrárinnar til umsagnar á vef ráðuneytisins. Lokafrestur til að skila inn athugasemdum er 7. september næstkomandi og eru umrædd drög tilefni þessa greinarkorns. Í almenna hluta Aðalnámskrár kemur orðrétt fram að undir samfélagsgreinar falli meðal annars „samfélagsfræði, saga, landafræði og þjóðfélagsfræði, trúarbragðafræði, lífsleikni, jafnréttismál og siðfræði ásamt heimspeki". Hér langar okkur að staldra við og beina sjónum að orðalaginu siðfræði ásamt heimspeki. Fyrir alla þá sem fengist hafa við heimspeki kemur þetta orðalag spánskt fyrir sjónir. Það er vegna þess að siðfræðin er og hefur alltaf verið ein af undirgreinum heimspekinnar en ekki öfugt. Af þeim sökum má velta fyrir sér hvers vegna standi ekki heimspeki ásamt siðfræði. Hér kann einhver að hrópa upp með sér: Þvílík smámunasemi, skiptir það máli hvort sagt er krónur og aurar eða aurar og krónur!? Í stóra samhenginu skiptir það eflaust ekki öllu, það að siðfræði sé hluti af samfélagsgreinum ásamt heimspeki er í sjálfu sér jákvætt. Hins vegar gerir það, að framsetningin er með þessum hætti, það að verkum að ekki er hægt annað en að setja spurningarmerki við hugsunina sem þar liggur að baki. Hvaða merking er lögð í hugtakið siðfræði og hvernig er markmiðum siðfræðikennslu náð? Hafa verður í huga að siðfræði er og verður aldrei neitt annað en heimspeki. Þegar hún hættir að vera heimspeki, eða þegar hún verður sögð þess umkomin að koma á undan heimspeki (og heimspekileg hugsun þá væntanlega á eftir), þá hættir henni fljótt til að fást við eitthvað annað en henni var ætlað þegar kallað var eftir henni. Siðfræði er ekki mötun á æskilegum gildum. Hlutverk hennar er að styrkja nemendur í að tileinka sér siðferðilega en þó sjálfstæða hugsun. Efling siðfræði felur ávallt í sér eflingu gagnrýninnar hugsunar. Slík hugsun byggir fyrst og síðast á heimspekilegri aðferðafræði og hugsunarhætti. Þar af leiðir, ef siðfræðin er aftengd eða sett í forgrunn, á undan heimspeki eða gagnrýninni hugsun, þá á hún á hættu að enda sem mötun á æskilegum gildum eða siðaboðskap. Slík nálgun er dæmd til að enda á sama stað og þegar kallað var eftir aukinni siðferðilegri vitund í kjölfar bankahrunsins. Skýr framsetning er grundvöllur að sameiginlegum skilningi á markmiðum og tilgangi náms, sem aftur er lykillinn að farsælu skólastarfi. Lestur Aðalnámskrár svarar ekki með fullnægjandi hætti hvað átt sé við með siðfræði og hvert hlutverk hennar sé í almennri menntun. Fyrrnefnd framsetning, siðfræði ásamt heimspeki, býður upp á misskilning og bjögun þeirra markmiða sem stefnt er að. Við fögnum þrátt fyrir það nýrri námskrá og þeim breytingum sem hún hefur í för með sér fyrir siðfræðikennslu jafnt og menntun almennt. En Aðalnámskrá grunnskóla er gefin út af mennta- og menningarmálaráðuneyti og henni er öllum skólum landsins skylt að vinna sína skólanámskrá út frá. Framsetning á tilgangi og markmiðum þarf því að vera skýr og einföld. Áskoranirnar eru nægar nú þegar við innleiðingu nýrrar menntastefnu. Þess vegna á ekki að bjóða upp á margræðar og ólíkar túlkanir, ef komist verður hjá því. Nauðsynlegt er að vanda til verka áður en lagt er af stað í átt til nýrra tíma.
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson Skoðun