Skoðun

Hvað hangir á Icesave-spýtunni?

Ég hef ekki komist hjá því að lesa og heyra málflutning þeirra sem eru andvígir því að samþykkja nýjustu samninga um uppgjör á Icesave. Tónninn er sá að við eigum ekki að borga, hafna samningum og velja dómstólaleiðina. Auðvitað hefði verið í lófa lagið frá upphafi þessa máls að fá úr því skorið hjá dómstólum hvar ábyrgðin lægi og hverjar væru lagalegar skuldbindingar Íslands. En þá er skylt að rifja upp að þáverandi fjármálaráðherra, Árni M. Mathiesen, sat fund fjármálaráðherra Evrópu í nóvember 2008 og hann lét til leiðast, undir þrýstingi, að samþykkja að skipaður yrði gerðardómur um það hvort íslenska ríkið bæri ábyrgð á Icesave-skuldinni. Það samþykki ráðherrans var dregið til baka daginn eftir, guði sé lof, enda lá strax ljóst fyrir að það var einróma álit þeirra þjóða sem þarna áttu í hlut að Ísland bæri þessa ábyrgð og yrði að standa undir henni.

Ég var á Alþingi þegar hrunið skall á. Ég sat líka sem varaformaður í skatta- og efnahagsnefnd. Þar voru kallaðir fyrir forsvarsmenn atvinnurekenda, verkalýðs og embættismenn Seðlabanka, fjármálaráðuneytis og fjármálaeftirlits. Þar ríkti mikil örvilnun, því spurning var hvort greiðslukerfið stæðist álagið, hvort Ísland ætti fyrir mat, lyfjum, olíu og öðrum lífsnauðsynjum. Erlendir bankar höfðu lokað á gjaldeyrisviðskipti, útflytjendur komu ekki sínum gjaldeyri heim. Það var kolsvart fram undan og í allri örvæntingunni var leitað til Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Okkur er öllum enn í minni hversu það dróst að fá peningalega aðstoð frá sjóðnum. Hver var ástæðan? Jú, Íslendingar þurftu að semja og ganga frá Icesave-málinu. Að öðrum kosti voru allar dyr lokaðar. Jafnvel frá okkar nánustu frændþjóðum. Þessi atburðarás sýndi fram á, svo ekki verður um villst, að Ísland stendur berskjaldað og má sín lítils ef samskiptin við umheiminn rofna og traustið á orðheldni og orðspori er ekki lengur til staðar. Í kjölfarið gáfu íslensk stjórnvöld út þá yfirlýsingu að þau stæðu við skuldbindingar sínar og samningar hófust. Og lán frá vinaþjóðum fengust á grundvelli þeirrar yfirlýsingar af hálfu Íslendinga að semja um málalok.

Þetta mál snýst ekki eingöngu um lög, heldur og um siðferði, samskipti og orðspor. Segjum sem svo að breskur banki hefði opnað útibú á Íslandi og boðið Íslendingum að leggja lífeyri sinn inn á sparireikninga bankans með góðum vöxtum. Bankinn hefði síðan farið í þrot og breska ríkisstjórnin hefði sett lög, sem kvæðu á um að breskir innistæðueigendur fengju sínar innistæður í bankanum að fullu tryggðar, en innistæður íslenskra sparifjáreigenda væru tapaðar. Hvað hefðu Íslendingar sagt? Hvað hefði verið með jafnræðið, álit okkar á Bretum, traust okkar á starfsemi banka o.s.frv.? Hefði nokkur maður á Íslandi talið þetta réttlátt? Hvort heldur út frá lagalegum eða siðferðislegum sjónarmiðum.

Nú liggur á borðinu samningur sem hugsanlega kostar okkur 32 milljarða króna, sem dreifast á næstu fimm árin. Og jafnvel minna þegar upp er staðið. Það er okkur ekki ofviða og jafnvel ódýrara en margar aðrar dauðagildrur, sem hrunið bjó til. Við þurfum á því að halda að létta gjaldeyrishöftum, við þurfum að koma atvinnulífinu í gang, við þurfum að endurnýja traust annarra þjóða á orðspori okkar og eiga þær að bandamönnum. Allt þetta hangir á Icesave-spýtunni.

Nokkrir lögfræðimenntaðir menn hafa sent frá sér mörg greinarkorn um að hafna samningnum. Einn þeirra hefur jafnvel fullyrt að sigur Íslendinga í dómstólamáli sé „augljós niðurstaða“. Það kann að falla vel í kramið að fullyrða að Íslendingar eigi að standa á rétti sínum og neita að borga, nema með því að vera dæmdir til þess. Skora á fólk að hafna samningnum með því að hengja sig í lögfræðilegar fullyrðingar og þenja út brjóstkassann í nafni sjálfstæðis og fullveldis. Veruleikinn er hins vegar sá að sjálfstæði og fullveldi hverrar þjóðar byggist á samvinnu við aðrar þjóðir, lánafyrirgreiðslum, viðskiptum, gjaldeyristekjum og orðspori. Dagar Bjarts í Sumarhúsum eru liðnir. Það er af þessum ástæðum sem við eigum að láta af þeim sama sjálfbirgingshætti og leiddi til hrunsins. Draga úr áhættufíkninni og horfa til fleiri þátta en lögfræðinnar einnar, þegar kemur að lausn á milliríkjadeilum.

Það er ekki auðvelt hlutverk að mæla með því að fólk greiði atkvæði með auknum útgjöldum og í rauninni fáránlegt að efna til slíkrar kosningar. En ég tek ofan hattinn fyrir þeim Bjarna Benediktssyni og Lárusi Blöndal, sem hafa mælt með samþykkt samningsins, og boðið birginn þeim háværu röddum innan Sjálfstæðisflokksins sem vilja segja nei við Icesave-samningnum. Þeir Bjarni og Lárus og fleiri úr þeirra röðum eru menn að meiri að taka ábyrga afstöðu, meta þjóðarhag fram yfir flokkadrætti og skilja samhengi málsins, skilja þá nauðsyn að Íslendingar geri það sem er skynsamlegast í stöðunni. Með dómstólaleiðinni er engin „augljós niðurstaða“ og mun taka langan tíma og kosta okkur jafnvel meiri pening en þann sem nú hefur verið samið um. Ég tala nú ekki um, ef málið tapast í þokkabót.




Skoðun

Sjá meira


×