Hið dýra heilbrigðiskerfi í Bandaríkjunum Guðmundur Edgarsson skrifar 12. september 2014 07:00 Þrátt fyrir þá lífseigu mýtu að heilbrigðisþjónusta í Bandaríkjunum sé rekin á grundvelli markaðslögmála er staðreyndin sú að um helmingur bandaríska heilbrigðiskerfisins er rekinn á vegum ríkisins. Í þessu sambandi má nefna að meðalbandaríkjamaðurinn borgar nú meira í skatta vegna heilbrigðiskerfisins en meðalnorðurlandabúinn. Þessu var hins vegar öðru vísi farið framan af síðustu öld en þá var hlutdeild hins opinbera einungis um fimmtungur af heildarkostnaði. Opinber afskipti af atvinnulífinu í seinni heimsstyrjöldinni og aukin þátttaka ríkisins á heilbrigðissviðinu á sjöunda áratugnum leiddu svo til kostnaðarhækkana sem engin dæmi voru um áður. Hvað gerðist?Launafrysting í seinna stríði Í seinni heimsstyrjöldinni var mikil þensla í efnahagslífi Bandaríkjanna. Eitt af því sem stjórnvöld gerðu til að draga úr verðbólgu var að setja þak á launahækkanir. Eins og oft vill verða þegar ríkið reynir að hafa vit fyrir markaðnum, þá myndaðist skekkja á markaði. Fyrirtækin, sem áður höfðu keppt um starfsfólk á grundvelli hærri launa, hófu að bjóða heilsutryggingar í staðinn. Áður hafði fólk greitt milliliðalaust fyrir hverja læknisheimsókn eða smáaðgerð en keypt tryggingu fyrir meðhöndlun vegna alvarlegra sjúkdóma.Svo hækkuðu heilsutryggingarnar Þegar vinnuveitendur hófu að bjóða starfsmönnum heilsutryggingar fór að bera á hækkunum á þeim umfram það sem áður hafði þekkst. Þrjár ástæður voru fyrir því. Í fyrsta lagi höfðu vinnuveitendur ekki sama hag af ódýrum heilsutryggingum og einstaklingar í beinum viðskiptum. Atvinnurekendum var helst í mun að heilsutryggingarnar væru sem víðtækastar því þannig var frekar hægt að halda launum niðri. Í öðru lagi dró verulega úr hvata fólks til að leita til þess læknis sem bauð hagstæðasta verðið. Í þriðja lagi þá voru þessar heilsutryggingar ekki skattlagðar. Af því leiddi að sjúkrastofnanir og tryggingafélög nutu ekki sama kostnaðaraðhalds og áður.Bandarísku læknasamtökin Bandarísku læknasamtökin þykja óvenju sterk í Bandaríkjunum. Ýmiss konar löggjöf ríkisins varðandi menntun og starfsleyfi lækna hefur í meginatriðum verið sniðin að hugmyndum og hagsmunum þeirra. Engir skólar í Bandaríkjunum gera jafnmiklar kröfur um inngöngu og læknaskólar. Hlutfall útskrifaðra lækna miðað við þá sem upphaflega stefndu á að ljúka læknanámi er mun lægra en tíðkast í skyldum greinum eins og líffræði, efnafræði eða dýralækningum. Þá er fjöldi lækna á hverja þúsund íbúa í Bandaríkjunum með því lægsta sem þekkist innan OECD. Samkeppni á milli lækna er því mun minni en ella í Bandaríkjunum og laun þeirra talsvert hærri en þekkist annars staðar.Medicare og Medicaid Vegna bjögunar á heilbrigðismarkaði og heimatilbúinna samkeppnishindrana fór kostnaður heilbrigðiskerfisins í Bandaríkjunum út fyrir ásættanleg mörk. Þrýstingur tók því að myndast á auknar niðurgreiðslur ríkisins. Á sjöunda áratug síðustu aldar gerðist tvennt í því sambandi. Í stað sértækrar fjárhagsaðstoðar ríkisins fyrir fátækt fólk var komið á víðtæku niðurgreiðslukerfi vegna heilbrigðisþjónustu fyrir lágtekjufólk undir heitinu Medicaid. Í kjölfarið dró verulega úr frjálsum framlögum til góðgerðarmála. Svokallaðir bráðaspítalar sem reknir höfðu verið vítt og breitt um Bandaríkin lögðust niður, svo dæmi sé tekið. Ennfremur tóku læknar að rukka fullt verð fyrir hvert viðvik, en áður var viðtekið að þeir sinntu fátækum sjúklingum gegn vægu eða engu gjaldi. Þá komu kröfur um að ríkið niðurgreiddi einnig heilbrigðisþjónustu eldri borgara og það þótt margir þeirra væru vel efnað fólk. Í kjölfarið hóf ríkið að veita víðtækar niðurgreiðslur handa eldra fólki undir heitinu Medicare. Ævilíkur þessa hóps höfðu þá aukist nokkuð. Því var um tvennt að velja: að fresta lífeyristöku eldra fólks svo að heilsutryggingar þess dygðu betur út eftirlaunaárin eða viðhalda óbreyttu fyrirkomulagi með auknum sköttum á yngri kynslóðir. Ríkið valdi seinni leiðina. Þegar miklu fjármagni er beint inn á eitthvert svið leiðir það oft til verðbólgu í þeim geira. Heildarkostnaður vegna heilbrigðisþjónustu í Bandaríkjunum tók því annan kipp með tilkomu Medicare og Medicaid.Ríkið eða markaðurinn? Hlutur ríkisins í heildarkostnaði við rekstur heilbrigðisþjónustunnar í Bandaríkjunum er kominn upp undir 50% samkvæmt nýjustu tölum OECD. Á fyrri hluta síðustu aldar var þetta hlutfall um 20%. Á sama tíma hefur heildarkostnaður við rekstur heilbrigðiskerfisins í landinu vaxið umfram það sem annars staðar hefur þekkst. Fullyrðingar um að þessar kostnaðarhækkanir eigi rætur að rekja til markaðslögmála byggjast því á afar veikum grunni. Nær væri að beina sjónum að síaukinni aðkomu ríkisins sem mögulegum skýringarþætti. Opinberar tölur benda í þá átt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Ríkisreknar ofsóknir Sigurður Einarsson Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir Skoðun Saklausir menn í fangelsi Tinna Brynjólfsdóttir Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon Skoðun Skoðun Skoðun Foreldrar með börn í vímuefnaneyslu og úrræði Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Páskarnir - íhugunarhvatning Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Aukinn kraftur með hækkandi sól Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tilbrigðin um enda lífsins Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tónlist í gleði og sorg Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Eftirliti með snyrtistofum ábótavant Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Markvissar aðgerðir munu skila árangri á húsnæðismarkaði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Bréf til þjóðarinnar Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Einokunarmjólk? Hilmar Vilberg Gylfason skrifar Skoðun Má þjóðin ráða? Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Formaður geðlækna illa áttaður? Vilhjálmur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hver skipaði bankaráði Landsbankans að kaupa TM? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Að vera eða vera ekki í samkeppni við sjálfa sig Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Engin námslán fyrir fátækt fólk Gísli Laufeyjarson Höskuldsson skrifar Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnmálin koma okkur öllum við Arnar Freyr Sigurðsson skrifar Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisráðuneytið er með forystu Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Skaðaminnkun, lækning, hroki og hleypidómar Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Fyrirgefðu mér mín kæra Harpa Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Vikan með Gísla Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Furðulegar verðlækkanir á mörkuðum Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Varanlegt vopnahlé og sjálfstæð Palestína Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Með of mikil völd Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar Skoðun Er sniðugt að vera með tilgreinda séreign? Guðný Helga Lárusdóttir skrifar Skoðun Ekki þykjast ekki vita neitt Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Athugasemdir við eignaumsýslu Landsbanka Íslands Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Framsókn stendur með bændum og neytendum Hópur þingmanna Framsóknar skrifar Sjá meira
Þrátt fyrir þá lífseigu mýtu að heilbrigðisþjónusta í Bandaríkjunum sé rekin á grundvelli markaðslögmála er staðreyndin sú að um helmingur bandaríska heilbrigðiskerfisins er rekinn á vegum ríkisins. Í þessu sambandi má nefna að meðalbandaríkjamaðurinn borgar nú meira í skatta vegna heilbrigðiskerfisins en meðalnorðurlandabúinn. Þessu var hins vegar öðru vísi farið framan af síðustu öld en þá var hlutdeild hins opinbera einungis um fimmtungur af heildarkostnaði. Opinber afskipti af atvinnulífinu í seinni heimsstyrjöldinni og aukin þátttaka ríkisins á heilbrigðissviðinu á sjöunda áratugnum leiddu svo til kostnaðarhækkana sem engin dæmi voru um áður. Hvað gerðist?Launafrysting í seinna stríði Í seinni heimsstyrjöldinni var mikil þensla í efnahagslífi Bandaríkjanna. Eitt af því sem stjórnvöld gerðu til að draga úr verðbólgu var að setja þak á launahækkanir. Eins og oft vill verða þegar ríkið reynir að hafa vit fyrir markaðnum, þá myndaðist skekkja á markaði. Fyrirtækin, sem áður höfðu keppt um starfsfólk á grundvelli hærri launa, hófu að bjóða heilsutryggingar í staðinn. Áður hafði fólk greitt milliliðalaust fyrir hverja læknisheimsókn eða smáaðgerð en keypt tryggingu fyrir meðhöndlun vegna alvarlegra sjúkdóma.Svo hækkuðu heilsutryggingarnar Þegar vinnuveitendur hófu að bjóða starfsmönnum heilsutryggingar fór að bera á hækkunum á þeim umfram það sem áður hafði þekkst. Þrjár ástæður voru fyrir því. Í fyrsta lagi höfðu vinnuveitendur ekki sama hag af ódýrum heilsutryggingum og einstaklingar í beinum viðskiptum. Atvinnurekendum var helst í mun að heilsutryggingarnar væru sem víðtækastar því þannig var frekar hægt að halda launum niðri. Í öðru lagi dró verulega úr hvata fólks til að leita til þess læknis sem bauð hagstæðasta verðið. Í þriðja lagi þá voru þessar heilsutryggingar ekki skattlagðar. Af því leiddi að sjúkrastofnanir og tryggingafélög nutu ekki sama kostnaðaraðhalds og áður.Bandarísku læknasamtökin Bandarísku læknasamtökin þykja óvenju sterk í Bandaríkjunum. Ýmiss konar löggjöf ríkisins varðandi menntun og starfsleyfi lækna hefur í meginatriðum verið sniðin að hugmyndum og hagsmunum þeirra. Engir skólar í Bandaríkjunum gera jafnmiklar kröfur um inngöngu og læknaskólar. Hlutfall útskrifaðra lækna miðað við þá sem upphaflega stefndu á að ljúka læknanámi er mun lægra en tíðkast í skyldum greinum eins og líffræði, efnafræði eða dýralækningum. Þá er fjöldi lækna á hverja þúsund íbúa í Bandaríkjunum með því lægsta sem þekkist innan OECD. Samkeppni á milli lækna er því mun minni en ella í Bandaríkjunum og laun þeirra talsvert hærri en þekkist annars staðar.Medicare og Medicaid Vegna bjögunar á heilbrigðismarkaði og heimatilbúinna samkeppnishindrana fór kostnaður heilbrigðiskerfisins í Bandaríkjunum út fyrir ásættanleg mörk. Þrýstingur tók því að myndast á auknar niðurgreiðslur ríkisins. Á sjöunda áratug síðustu aldar gerðist tvennt í því sambandi. Í stað sértækrar fjárhagsaðstoðar ríkisins fyrir fátækt fólk var komið á víðtæku niðurgreiðslukerfi vegna heilbrigðisþjónustu fyrir lágtekjufólk undir heitinu Medicaid. Í kjölfarið dró verulega úr frjálsum framlögum til góðgerðarmála. Svokallaðir bráðaspítalar sem reknir höfðu verið vítt og breitt um Bandaríkin lögðust niður, svo dæmi sé tekið. Ennfremur tóku læknar að rukka fullt verð fyrir hvert viðvik, en áður var viðtekið að þeir sinntu fátækum sjúklingum gegn vægu eða engu gjaldi. Þá komu kröfur um að ríkið niðurgreiddi einnig heilbrigðisþjónustu eldri borgara og það þótt margir þeirra væru vel efnað fólk. Í kjölfarið hóf ríkið að veita víðtækar niðurgreiðslur handa eldra fólki undir heitinu Medicare. Ævilíkur þessa hóps höfðu þá aukist nokkuð. Því var um tvennt að velja: að fresta lífeyristöku eldra fólks svo að heilsutryggingar þess dygðu betur út eftirlaunaárin eða viðhalda óbreyttu fyrirkomulagi með auknum sköttum á yngri kynslóðir. Ríkið valdi seinni leiðina. Þegar miklu fjármagni er beint inn á eitthvert svið leiðir það oft til verðbólgu í þeim geira. Heildarkostnaður vegna heilbrigðisþjónustu í Bandaríkjunum tók því annan kipp með tilkomu Medicare og Medicaid.Ríkið eða markaðurinn? Hlutur ríkisins í heildarkostnaði við rekstur heilbrigðisþjónustunnar í Bandaríkjunum er kominn upp undir 50% samkvæmt nýjustu tölum OECD. Á fyrri hluta síðustu aldar var þetta hlutfall um 20%. Á sama tíma hefur heildarkostnaður við rekstur heilbrigðiskerfisins í landinu vaxið umfram það sem annars staðar hefur þekkst. Fullyrðingar um að þessar kostnaðarhækkanir eigi rætur að rekja til markaðslögmála byggjast því á afar veikum grunni. Nær væri að beina sjónum að síaukinni aðkomu ríkisins sem mögulegum skýringarþætti. Opinberar tölur benda í þá átt.
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun
Skoðun Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar
Skoðun Um tímabær áform ráðherra og ótímabært frumhlaup Viðskiptaráðs Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Fríar máltíðir grunnskólabarna - merkur samfélagslegur áfangi Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar
Skoðun Hvað ef það gýs nær höfuðborgarsvæðinu? Ingvi Gunnarsson,Sigrún Tómsdóttir,Hrefna Hallgrímsdóttir,Daði Hafþórsson skrifar
Er þetta eðlilegt? Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir Skoðun