Nýsköpun og menntarannsóknir Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 15. júní 2022 14:01 Hvaða máli skipta grunnrannsóknir og nýsköpun í menntavísundum? Stutta svarið er að grunnrannsóknir og nýsköpun eru og hafa lengi verið eins mikilvægar fyrir menntavísindi og þau eru fyrir öll önnur vísindi og fræði. Gróskan í menntavísindum teygir sig aftur í aldir en segja má að nú á 21. öldin kalli aldrei sem fyrr á að við styrkjum stoðir samfélaga okkar með öflugum menntarannsóknir, í ljósi þeirri byltingu sem orðið hefur á samskiptaformi og lífsháttum, sem og stórum áskorunum á heimsvísu. Nýsköpun á sviði menntunar snýr meðal annars að stafrænni þróun, s.s. nýtingu hugbúnaðar og nýrra kennslutækja í skólastofunni, tækni sem hefur verið á hvers manns vörum síðastliðin misseri. En nýsköpun á sviði menntunar lýtur er ekki síður samfélagslegs eðlis og lýtur að því að skilja, þróa og í sumum tilvikum umbylta þeim félagslegu ferlum sem einkenna og umvefja öll menntakerfi. Grunnrannsóknir í menntavísindum hafa gert okkur kleift að skilja stöðu jaðarsettra hóp, innflytjenda og þeirra sem búa við skerta námsgetu, og hanna aðferðir og kerfi sem koma til móts við alla nemendahópa. Miklu skiptir að horfa til, læra af og nýta erlendar rannsóknarniðurstöður, jafnvel byggja á þeim, en menntarannsóknir þarf að framkvæma í íslensku samhengi, í þeim félagslega og sögulega veruleika sem við mannfólkið sköpum hér á þessari stórkostlegu og kraftmiklu eldfjallaeyju í miðju Atlantshafi. Í því samhengi skiptir höfuð máli að við beitum fjölbreyttum rannsóknaraðferðum sem útvega stjórnvöldum og öðrum hagaðilum heilsteypt gögn til að taka ákvarðanir og skipuleggja samfélag okkar. En þekkingarleit og skipulegar rannsóknir skipta líka máli í sjálfu sér og það er vert að hafa í huga að sumar af mögnuðustu áhrifum vísinda hafa jafnvel orðið til vegna blöndu tilviljana og vandvirkni. Til dæmis varð pensilín til þegar vísindamaðurinn Alexander Fleming tók sér tveggja vikna frí frá rannsóknarvinnu á vírusum og á meðan hann var í burtu óx mygla í rannsóknarglösunum sem hindraði framgang vírussins og átti sinn þátt í að þetta árangursríka lyf varð til. Kjarni málsins er sá að við vitum ekki endilega fyrir fram hverju rannsóknir muni skila og það væri fráleitt að krefjast hagnýtingar af öllum rannsóknum. Innan Menntavísindasviðs Háskóla Íslands er lögð stund á mikilvægar grunnrannsóknir á ólíkum fræðasviðum menntavísinda, s.s. kennslufræða, uppeldis- og menntunarfræða, íþrótta- og heilsufræða, þroskaþjálfafræða og tómstunda- og félagsmálafræða. Þau eru fjölmörg rannsóknarefni sem nú eru í gangi, en ég vil nefna tvö dæmi um umfangsmiklar og áhrifaríkar rannsóknir: annars vegar alþjóðlegu QUINT (Quality in Nordic Teaching) rannsóknina á gæðakennslu og árangursríkum kennsluháttum á unglingastigi sem 10 grunnskólar taka þátt í hér á landi; og hinsvegar íslensku æskulýðsrannsóknina um heilsu og velferð barna og ungmenna, en í þeirri fjölþjóðlegu rannsókn taka þátt nánast allir grunnskólar og framhaldsskólar landsins. Þessi tvö rannsóknarverkefni eru dæmi um frábær rannsóknarverkefni sem stuðla að mikilvægri samfélagslegri nýsköpun því niðurstöður þeirra nýtast til að bregðast við, bæta og þróa nýjar leiðir með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Mikil gróska hefur verið á sviði menntavísinda á undanförnum árum, en það er mikil áskorun að fjármagna slíkar rannsóknir. Þó tókst rannsakendum að tvöfalda styrkjafjármögnun milli áranna 2020 til 2021, en sértekjur MVS fóru úr 327 m.kr. í 707 m.kr. Erum við í Háskóla Íslands gríðarlega stolt af þeim árangri. Stofnun hagnýts menntarannsóknasjóðs árið 2020 var mikið framfaraskref og bind ég vonir við að sá sjóður verði lögbundinn og að skerpt verði á þeirri áherslu sjóðsins að fjármagna hagnýtar menntarannsóknir unnar í samvinnu við fagfólk á vettvangi skóla- og frístundastarfs. Á þeim vettvangi fer fram gróskumiklu nýsköpun og má nefna margskonar frumkvöðla- og þróunarstarf tengd stafrænu námi og nýjum aðferðum sem stuðla að virkri þátttöku nemenda. Sama gildir um atvinnulíf þar sem fjórða iðnbylting og sífelld þróun starfshátta kallar á þjálfun og nýja hæfni starfsfólks. Því hafa Háskóli Íslands og Reykjavíkurborg tekið saman höndum um Nýsköpunarstofu menntunar sem tekur formlega til starfa næsta haust í Mýrinni, nýsköpunarsetri háskólans í Grósku. Nýsköpunarstofunni er ætlað að leiða saman fræðasamfélagið, frumkvöðla, fagfólk og atvinnulíf til að efla og þróa nýjar leiðir í námi, kennslu, þjálfun, fræðslu og símenntun. Fjölmargir hagaðilar, stofnanir, faghópar og fyrirtæki hafa lýst yfir vilja til að taka þátt, og verður bakhjarlahópur verkefnisins því stór og sterkur. Kjarni málsins er sá að við verðum að styðja vel við rannsakendur sem sökkva sér í þekkingarleitina, brenna fyrir því að skilja m.a. hvernig bæði félagsleg og lífeðlisfræðileg öfl móta þroskaferil fólks; hvernig kennsluhættir geta hvatt eða latt nemendur; hvernig félagsleg- og efnahagsleg staða getur skilgreint tækifæri til menntunar. Sú þekking sem slíkar rannsóknir skapa er forsenda framfara, nýsköpunar og enn betra samfélags. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Greinin byggir á ávarpi sem höfundur flutti á ársfundi Háskóla Íslands 15. júní 2022. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Nýsköpun Háskólar Kolbrún Þ. Pálsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Hvaða máli skipta grunnrannsóknir og nýsköpun í menntavísundum? Stutta svarið er að grunnrannsóknir og nýsköpun eru og hafa lengi verið eins mikilvægar fyrir menntavísindi og þau eru fyrir öll önnur vísindi og fræði. Gróskan í menntavísindum teygir sig aftur í aldir en segja má að nú á 21. öldin kalli aldrei sem fyrr á að við styrkjum stoðir samfélaga okkar með öflugum menntarannsóknir, í ljósi þeirri byltingu sem orðið hefur á samskiptaformi og lífsháttum, sem og stórum áskorunum á heimsvísu. Nýsköpun á sviði menntunar snýr meðal annars að stafrænni þróun, s.s. nýtingu hugbúnaðar og nýrra kennslutækja í skólastofunni, tækni sem hefur verið á hvers manns vörum síðastliðin misseri. En nýsköpun á sviði menntunar lýtur er ekki síður samfélagslegs eðlis og lýtur að því að skilja, þróa og í sumum tilvikum umbylta þeim félagslegu ferlum sem einkenna og umvefja öll menntakerfi. Grunnrannsóknir í menntavísindum hafa gert okkur kleift að skilja stöðu jaðarsettra hóp, innflytjenda og þeirra sem búa við skerta námsgetu, og hanna aðferðir og kerfi sem koma til móts við alla nemendahópa. Miklu skiptir að horfa til, læra af og nýta erlendar rannsóknarniðurstöður, jafnvel byggja á þeim, en menntarannsóknir þarf að framkvæma í íslensku samhengi, í þeim félagslega og sögulega veruleika sem við mannfólkið sköpum hér á þessari stórkostlegu og kraftmiklu eldfjallaeyju í miðju Atlantshafi. Í því samhengi skiptir höfuð máli að við beitum fjölbreyttum rannsóknaraðferðum sem útvega stjórnvöldum og öðrum hagaðilum heilsteypt gögn til að taka ákvarðanir og skipuleggja samfélag okkar. En þekkingarleit og skipulegar rannsóknir skipta líka máli í sjálfu sér og það er vert að hafa í huga að sumar af mögnuðustu áhrifum vísinda hafa jafnvel orðið til vegna blöndu tilviljana og vandvirkni. Til dæmis varð pensilín til þegar vísindamaðurinn Alexander Fleming tók sér tveggja vikna frí frá rannsóknarvinnu á vírusum og á meðan hann var í burtu óx mygla í rannsóknarglösunum sem hindraði framgang vírussins og átti sinn þátt í að þetta árangursríka lyf varð til. Kjarni málsins er sá að við vitum ekki endilega fyrir fram hverju rannsóknir muni skila og það væri fráleitt að krefjast hagnýtingar af öllum rannsóknum. Innan Menntavísindasviðs Háskóla Íslands er lögð stund á mikilvægar grunnrannsóknir á ólíkum fræðasviðum menntavísinda, s.s. kennslufræða, uppeldis- og menntunarfræða, íþrótta- og heilsufræða, þroskaþjálfafræða og tómstunda- og félagsmálafræða. Þau eru fjölmörg rannsóknarefni sem nú eru í gangi, en ég vil nefna tvö dæmi um umfangsmiklar og áhrifaríkar rannsóknir: annars vegar alþjóðlegu QUINT (Quality in Nordic Teaching) rannsóknina á gæðakennslu og árangursríkum kennsluháttum á unglingastigi sem 10 grunnskólar taka þátt í hér á landi; og hinsvegar íslensku æskulýðsrannsóknina um heilsu og velferð barna og ungmenna, en í þeirri fjölþjóðlegu rannsókn taka þátt nánast allir grunnskólar og framhaldsskólar landsins. Þessi tvö rannsóknarverkefni eru dæmi um frábær rannsóknarverkefni sem stuðla að mikilvægri samfélagslegri nýsköpun því niðurstöður þeirra nýtast til að bregðast við, bæta og þróa nýjar leiðir með hagsmuni nemenda að leiðarljósi. Mikil gróska hefur verið á sviði menntavísinda á undanförnum árum, en það er mikil áskorun að fjármagna slíkar rannsóknir. Þó tókst rannsakendum að tvöfalda styrkjafjármögnun milli áranna 2020 til 2021, en sértekjur MVS fóru úr 327 m.kr. í 707 m.kr. Erum við í Háskóla Íslands gríðarlega stolt af þeim árangri. Stofnun hagnýts menntarannsóknasjóðs árið 2020 var mikið framfaraskref og bind ég vonir við að sá sjóður verði lögbundinn og að skerpt verði á þeirri áherslu sjóðsins að fjármagna hagnýtar menntarannsóknir unnar í samvinnu við fagfólk á vettvangi skóla- og frístundastarfs. Á þeim vettvangi fer fram gróskumiklu nýsköpun og má nefna margskonar frumkvöðla- og þróunarstarf tengd stafrænu námi og nýjum aðferðum sem stuðla að virkri þátttöku nemenda. Sama gildir um atvinnulíf þar sem fjórða iðnbylting og sífelld þróun starfshátta kallar á þjálfun og nýja hæfni starfsfólks. Því hafa Háskóli Íslands og Reykjavíkurborg tekið saman höndum um Nýsköpunarstofu menntunar sem tekur formlega til starfa næsta haust í Mýrinni, nýsköpunarsetri háskólans í Grósku. Nýsköpunarstofunni er ætlað að leiða saman fræðasamfélagið, frumkvöðla, fagfólk og atvinnulíf til að efla og þróa nýjar leiðir í námi, kennslu, þjálfun, fræðslu og símenntun. Fjölmargir hagaðilar, stofnanir, faghópar og fyrirtæki hafa lýst yfir vilja til að taka þátt, og verður bakhjarlahópur verkefnisins því stór og sterkur. Kjarni málsins er sá að við verðum að styðja vel við rannsakendur sem sökkva sér í þekkingarleitina, brenna fyrir því að skilja m.a. hvernig bæði félagsleg og lífeðlisfræðileg öfl móta þroskaferil fólks; hvernig kennsluhættir geta hvatt eða latt nemendur; hvernig félagsleg- og efnahagsleg staða getur skilgreint tækifæri til menntunar. Sú þekking sem slíkar rannsóknir skapa er forsenda framfara, nýsköpunar og enn betra samfélags. Höfundur er forseti Menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Greinin byggir á ávarpi sem höfundur flutti á ársfundi Háskóla Íslands 15. júní 2022.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar