Versta ár sögunnar mögulega eldgosi á Íslandi að kenna Birgir Olgeirsson skrifar 19. nóvember 2018 16:15 Par virðir fyrir sér hraun úr gosinu á Fimmvörðuhálsi, sem tengist fréttinni ekki. Vísir/Getty Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku. Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Hættur við að styðja Höllu Hrund Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Ógild framboð, flug í lamasessi og draumaferð í Disney „Ég held að Landskjörstjórn þurfi að endurskoða sína lögfræðiþekkingu“ Hættur við að styðja Höllu Hrund Meðferðarstöðinni Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Sjá meira
Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku.
Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Innlent Hættur við að styðja Höllu Hrund Innlent Viktor og Kári heltast úr lestinni Innlent Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Innlent Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Innlent Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Innlent Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Innlent Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Innlent Fleiri fréttir Ógild framboð, flug í lamasessi og draumaferð í Disney „Ég held að Landskjörstjórn þurfi að endurskoða sína lögfræðiþekkingu“ Hættur við að styðja Höllu Hrund Meðferðarstöðinni Vík lokað í sumar Boða verkfallsaðgerðir á Keflavíkurflugvelli í maí Kjörinn heiðursmeðlimur í bandarísku lista- og vísindaakademíuna Guðrún á Glitstöðum segir vaðið yfir vilja almennings Helmingurinn af búslóðinni í ruslið Fyrstu tilnefningar til Vigdísarverðlauna Evrópuráðsþingsins kynntar á Alþingi Segir upp hjá RÚV og snýr sér að pólitík Ellefu verða í framboði til embættis forseta Íslands Landlæknir fer með ákvörðun Persónuverndar fyrir dóm Stór hópur fanga sem ekki treystir stofnunum Viktor og Kári heltast úr lestinni Ástand hinnar látnu bar þess merki að henni hefði verið ráðinn bani Dramatík þegar tveimur var tilkynnt um ólögleg framboð Best ef forseti hefur ekki verið í stjórnmálastarfi Ráðherra kynnir nýtt mælaborð farsældar barna Skjálfti við Bláfjöll í morgun og óbreytt við Sundhnúk Ætlaði að ganga frá álverinu og upp á Keflavíkurflugvöll Halla Hrund fremst í nýrri könnun og Katrín dottin niður í þriðja sæti Vopnuð rán tíðari en fólk gerir sér grein fyrir Óttast að saga slökkviliða á Íslandi glatist Plokkdagurinn mikli haldinn hátíðlegur um land allt Á ofsahraða undir áhrifum fíkniefna Efnahagsstefnan sé að ýta fólki í verðtryggð lán Ók blindfullur við Grímsvötn og hótaði að drepa alla Langt í að þeir nái sér að fullu Lögregla með eftirför í Vogahverfi Íslandsferðin sem breyttist í martröð Sjá meira