Versta ár sögunnar mögulega eldgosi á Íslandi að kenna Birgir Olgeirsson skrifar 19. nóvember 2018 16:15 Par virðir fyrir sér hraun úr gosinu á Fimmvörðuhálsi, sem tengist fréttinni ekki. Vísir/Getty Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku. Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Innlent Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Innlent Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Innlent Miklar breytingar á fylgi fyrir kappræður Stöðvar 2 í kvöld Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Innlent „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Innlent Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Innlent Leigan fyrir 100 fermetra hús í Grindavík 62.500 á mánuði Innlent Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Innlent Fleiri fréttir Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Vendingar í nýrri könnun og mannbjörg á ögurstundu Bein útsending: Kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Spyr hvort eðlilegt sé að ráðherrar taki þátt í erlendum mótmælum Viktor hvetur forsetaframbjóðendur til að sniðganga Stöð 2 Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Skipuð aðstoðarlögreglustjóri á höfuðborgarsvæðinu Valdimar Hermannsson nýr sveitarstjóri Vopnafjarðarhrepps Bjarni ætlar að geta Katrínar í formálanum Þórey í Konukoti hlaut mannréttindaverðlaun Reykjavíkur Nafnið Hroði of hroðalegt Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Um 920 mál óafgreidd hjá kærunefnd útlendingamála Færa almannavarnastig niður á óvissustig vegna vatnslagnarinnar Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Sjóslys, Þórkatla og framtíð Play Kvikusöfnunin áfram stöðug Tóku niður íslenska svikasíðu með FBI Hafna tilboðum í áætlunarflug milli Reykjavíkur og Hornafjarðar Segir rangt að gjaldskylda á nagladekk sé í skoðun „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Vilja sinna Íslendingum á Spáni betur Dregið úr hrinunni við Sýlingarfell Slapp við meiðsli á höfði og hrygg Leigan fyrir 100 fermetra hús í Grindavík 62.500 á mánuði Manni bjargað úr sjónum í nótt eftir að bátur hans sökk Um 800 börn bíða eftir leikskólaplássi í Reykjavík Sjá meira
Vísindamenn hafa komist að þeirri niðurstöðu að árið 536 hafi verið versta ár mannkynssögunnar og ástæðuna megi meðal annars rekja til eldgoss á Íslandi.Á vef Sciencemag er haft eftir sagnfræðingnum og fornleifafræðingnum Michael McCormick að árið 536 hafi verið verra en árið 1349 þegar Svarti dauði setti mark sitt á Evrópu og verra en árið 1918 þegar spænska veikin gekk yfir heiminn.McCormick starfar við Harvard-háskólann í Bandaríkjunum en hann segir að árið 536 hafi dularfull þoka lagst yfir Evrópu, Miðausturlöndin og hluta af Asíu. Í átján mánuði lá þokan yfir öllu sem skyggði á geisla sólarinnar með því afleiðingum að meðalhitastigið yfir sumarmánuðina á var í kringum 1,5 til 2,5 gráður, sem leiddi til kaldasta áratugar á 2.300 ára skeiði.Snjóaði að sumri í Kína Sumarið 536 snjóaði í Kína og mikil hungursneyð ríkti vegna uppskerubrests. Á Írlandi eru til frásagnir af uppskerubrest á árunum 536 til 539. Farsótt sem einkenndist af eitlabólgu geisaði í egypsku borginni Pelusium. Drepsóttin sem kennd er við rómverska keisarann Justinían fór einnig illa með íbúa í austur hluta rómverska veldisins á þeim tíma. Oft hefur sjötta öldin verið kölluð hinar myrku miðaldir en uppruni þokunnar sem lá yfir öllu hefur verið hulinn vísindamönnum.Gosið í Eyjafjallajökli hafði áhrif á flugumferð í Evrópu, en ekki í nánd jafn alvarlega áhrif og hið meinta gos á sjöttu öld.Vísir/GettyTeymið sem McCormick og jöklafræðingurinn Paul Mayeweski leiddu greindi hins vegar íslög í jökli í Sviss sem beindi sjónum þeirra að mögulegum sökudólgi. Greint var frá niðurstöðunni á ráðstefnu í Harvard-háskóla í síðustu viku þar sem því er haldið fram að um hafi verið að ræða öskumistur frá eldgosi á Íslandi árið 536. Tvö önnur eldgos á Íslandi, árið 540 og 547, bættu ekki úr skák að sögn vísindamanna. Þessar hamfarir auk farsótta urðu valdur að mikilli hnignun í Evrópu sem stóð yfir til ársins 640.Köld sumur rakin til eldgosa Rannsóknir vísindamanna á veðurfari á miðöldunum, með því að skoða árhringi trjáa, hafa ávall leitt til þeirrar spurningar sem ekki hefur fengist svar við, hvers vegna í ósköpunum var svona óvenjulega kalt í kringum 540? Rannsóknir á jöklum á Grænlandi og Suðurskautslandinu hafa gefið ákveðnar vísbendingar til kynna. Hafa vísindamenn bent á að þegar eldgos verður þá fari mikið af brennisteini, bismúti og öðrum jarðefnum í andrúmsloftið sem mynda þar hjúp sem gerir það að verkum að sólarljós nær ekki í gegn, sem veldur kólnun. Teymi sem Michael Sigl, sem starfar við háskólann í Bern, hefur borið saman rannsóknir á árhringjum trjáa við rannsóknir á jöklum og komist að því að rekja megi köld sumur á síðastliðnum 2.500 árum til eldgosa. Paul Mayeweski og teymið hans ákváðu að leita að sömu öskulögum í Colle Gnifetti jöklinum í Sviss. Vísindamennirnir boruðu 72 metra ofan í jökulinn og drógu þar upp upplýsingar sem ná yfir 2.000 ára tímabil sem ber merki um fjölda eldgosa og aðrar hamfarir.Hér má sjá hraun úr gosinu í Holuhrauni.Vísir/GettyGeislaskurður og röntgenmyndgreining Með aðstoð geislaskurðtækni gátu vísindamennirnir bútað jöklasýnið niður og kannað þannig niður njörvað tímabil sem sýndu á köflum þróun ísbreiðunnar yfir stutt tímabil, jafnvel einungis vikur og daga. Í sýninu sem var frá vorinu árið 536 fundust leifar af ösku. Með hjálp röntgentækni komust vísindamennirnir að þeirri niðurstöðu að agnirnar væru mjög áþekkar þeim sem hafa fundist á Íslandi. Vísindamennirnir eru þó á þeirri skoðun að frekari sannanir þurfi svo hægt sé að úrskurða um þetta með fullri vissu.Mistur frá Skaftáreldum lagðist yfir heimsálfur Landnám á Íslandi var um 870 og því engar ritaðar heimildir til um hamfaragos á borð við það sem átti sér stað árið 536 og því væntanlega verk vísindamanna að finna út úr því. Árið 1783 hófst hins vegar hamfaragos sem kennt er við Skaftárelda og stóð yfir í átta mánuði og til miklar samtímaheimildir um það sem Jón Steingrímsson eldklerkur ritaði. Aska og gosgufur ollu miklu mistri og móðu yfir Íslandi sem barst síðan yfir Evrópu, Asíu og Ameríku.
Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Innlent Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Innlent Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Innlent Miklar breytingar á fylgi fyrir kappræður Stöðvar 2 í kvöld Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Innlent „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Innlent Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Innlent Leigan fyrir 100 fermetra hús í Grindavík 62.500 á mánuði Innlent Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Innlent Fleiri fréttir Katrín tekur forystuna á ný og Halla T í sókn Vendingar í nýrri könnun og mannbjörg á ögurstundu Bein útsending: Kappræður sex efstu í baráttunni um Bessastaði Spyr hvort eðlilegt sé að ráðherrar taki þátt í erlendum mótmælum Viktor hvetur forsetaframbjóðendur til að sniðganga Stöð 2 Skipstjórinn og tveir stýrimenn handteknir vegna sjóslyssins Óvinnufær eftir harkalegt fall þegar strappur slitnaði Skipuð aðstoðarlögreglustjóri á höfuðborgarsvæðinu Valdimar Hermannsson nýr sveitarstjóri Vopnafjarðarhrepps Bjarni ætlar að geta Katrínar í formálanum Þórey í Konukoti hlaut mannréttindaverðlaun Reykjavíkur Nafnið Hroði of hroðalegt Fékk sting í hjartað þegar hann sá nafnið á bátnum Um 920 mál óafgreidd hjá kærunefnd útlendingamála Færa almannavarnastig niður á óvissustig vegna vatnslagnarinnar Fólk muni ekki borga 200 þúsund fyrir „heimili sem það notar sem sumarbústað“ Vísbending um að flutningaskip hafi hvolft bátnum Skikkar lögreglu til að rannsaka stjórn aðventista Sjóslys, Þórkatla og framtíð Play Kvikusöfnunin áfram stöðug Tóku niður íslenska svikasíðu með FBI Hafna tilboðum í áætlunarflug milli Reykjavíkur og Hornafjarðar Segir rangt að gjaldskylda á nagladekk sé í skoðun „Blaut tuska í andlit Félags eldri borgara í Reykjavík“ Vilja sinna Íslendingum á Spáni betur Dregið úr hrinunni við Sýlingarfell Slapp við meiðsli á höfði og hrygg Leigan fyrir 100 fermetra hús í Grindavík 62.500 á mánuði Manni bjargað úr sjónum í nótt eftir að bátur hans sökk Um 800 börn bíða eftir leikskólaplássi í Reykjavík Sjá meira