Heildarhugsun um Austurvöll og Víkurgarð Orri Vésteinsson skrifar 14. september 2017 07:00 Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jórdís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Sjá meira
Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands.
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason Skoðun
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun