Heildarhugsun um Austurvöll og Víkurgarð Orri Vésteinsson skrifar 14. september 2017 07:00 Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vonbrigði fyrir þá verst settu Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Fögnum unnum sigrum og aðlögumst nýjum tímum Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er minn forseti! Sara Dögg Svanhildardóttir skrifar Skoðun Baráttan heldur áfram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Forsetinn minn 2024 Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Vanefndir Flugakademíu Íslands Gunnar Hjörtur Hagbarðsson skrifar Skoðun Hippókratesareiðurinn þarf að verða að veruleika Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ólafur og Katrín á RÚV Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Úthvíld ríkisstjórn? Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Raforkan er auðlind þjóðarinnar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Lögð hefur verið fram tillaga um breytingu á deiliskipulagi svokallaðs Landssímareits í miðbæ Reykjavíkur sem vakið hefur hörð viðbrögð og blaðaskrif. Verði byggt samkvæmt þessari tillögu mun það þrengja mjög bæði að Víkurgarði – gamla kirkjugarði Reykvíkinga – og Austurvelli. Markmiðið er að bæta við enn einu hótelinu í miðbænum, fylla það sem nú er almannarými með gistiplássum svo hægt verði að græða á því peninga. Í miðbæ Reykjavíkur er ekki hægt að byggja nýtt án þess að það sé á kostnað einhvers. Gömul hús geta þurft að víkja, fornleifar eru grafnar burt og skyggt er á sólarljósið. En það geta líka verið óræðari atriði sem eru skert, eins og fegurð götumyndar, stemning eða andi borgarinnar og þó það sé ekki einfalt að skilgreina slíka hluti þá hafa þeir áþreifanleg áhrif á hvernig er að búa í borginni eða heimsækja hana. Þeir sem vilja byggja hótel í miðbænum eru að gera út á þetta óræða sem gerir hann heillandi og spennandi. Þeir vilja fá af því arð en til þess þurfa þeir á sama tíma að skerða það sem gerir miðbæinn svona eftirsóknarverðan því undantekningalítið vilja þeir byggja hagkvæmt – stórt og ljótt – þó það dragi úr heildargildi þess sem þeir ætla sér að græða á. Þetta er auðvitað þversögn en gróðafýsnin er jafn gegndarlaus og hún er skammsýn og borgaryfirvöld eru æ ofan í æ staðin að því að láta alls kyns óhæfu og vitleysu eftir gróðabröllurum á kostnað borgarbúa. Eitt af því sem torveldar borgaryfirvöldum að standa í lappirnar er hvernig deiliskipulag er skilgreint. Deiliskipulag Landssímareitsins sem nú er í kynningu er afmarkað af línu sem dregin er í kringum lóðirnar þar sem byggja á og breyta. Deiliskipulagið nær því ekki yfir aðliggjandi svæði, þar á meðal Austurvöll og Víkurgarð, sem framkvæmdirnar munu þó hafa mikil og varanleg áhrif á. Það hentar framkvæmdaaðilum vel að borgin meti byggingaráform þeirra á forsendum framkvæmdanna en ekki öðrum. Það eru hins vegar hagsmunir borgarbúa að borgaryfirvöld hugsi heildstætt um áhrif framkvæmdatillagna – einkum og sérílagi þegar þær þrengja að tveimur af örfáum opnum rýmum öðrum en bílastæðum í miðbæ Reykjavíkur, görðum sem þar að auki eru gríðarleg söguleg og samfélagsleg verðmæti.Nýtt vopn Nú hafa borgaryfirvöld fengið nýtt vopn sem ástæða er til að vekja athygli á. Inntak nýlegra laga um verndarsvæði í byggð er að skilgreina megi heildir, heil hverfi eða borgarhluta, á grundvelli verndargildis. Það sem hefur verndargildi á stað eins og miðbæ Reykjavíkur er ekki bara gömlu húsin heldur allt þetta áþreifanlega og óáþreifanlega sem gerir miðbæinn að einstökum stað. Það er sagan – allt sem gerðist á undan og leiddi til þess sem er í dag – það er gatnakerfið og umferðin, trén og fuglarnir, skrúðgöngur og kröfugöngur, hæð húsanna og svipmót, stofnanirnar og fyrirtækin, íbúarnir, skjólið fyrir norðanáttinni, ferðamenn og fullir unglingar, sjónlínur og skuggavarp, gangstéttarhellur og brunahanar, tónleikar og mótmæli, meira að segja bílastæðin og gangbrautirnar. Verndaráætlun á ekki að snúast um að frysta þessa hluti og koma í veg fyrir að neinu verði breytt. Hún á að skilgreina hvað það er sem gefur miðbænum gildi svo hægt sé að meta hverju er verið að fórna þegar tillögur um framkvæmdir eru lagðar fram. Hótelbyggjendur vita vel hvers virði plássið í miðbænum er. Reykvíkingar eiga kröfu á að borgaryfirvöld leggi það niður fyrir sér líka og taki ákvarðanir sínar í samræmi við það. Það má vel fresta afgreiðslu tillögu um breytingu á deiliskipulagi Landssímareitsins þangað til unnin hefur verið verndaráætlun fyrir miðborgina. Höfundur er prófessor í fornleifafræði við Háskóla Íslands.
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar