Málamiðlun byggð á ótta Stefán Jón Hafstein skrifar 21. mars 2016 00:00 Traust á Alþingi hlýtur að vera komið niður fyrir neðsta bílakjallarann í miðbænum eftir að myndast hefur víðtæk andspyrnuhreyfing þingmanna við þá 80.000 kjósendur sem vilja leggja tillögur stjórnlagaráðs til grundvallar breytingum á stjórnarskrá. Það er niðurlægjandi fyrir landslýð að sjá fulltrúa sína henda út í hafsauga niðurstöðum þjóðaratkvæðagreiðslu og setja fram í staðinn eigin tillögur sem eru „mús“ að sögn fyrrverandi forsætisráðherra, þess sem mestrar virðingar nýtur þeirra sem setið hafa á þeim stóli nýverið. Eins og Valgerður Bjarnadóttir, einn nefndarmanna, segir heiðarlega um tillögurnar: „Ákvæðin eru rýr og þau eru ekki auðskilin“ – eftir 49 fundi í fullkomnum vinnufriði fyrir luktum dyrum og þrjú ár sem enda í vonlausu tímahraki. Og gefa svo almenningi örfáa daga til að koma með athugasemdir.Lýðræðisótti Alþingi er þjakað af lýðræðisótta. Ótal þvergirðingar eru reistar til að varna því að fólk geti hnekkt lögum í þjóðaratkvæðagreiðslu (mun einfaldara verður að virkja tilkippilegan Bessastaðabónda hverju sinni), en verra er að ekki verður hægt að krefjast þess sama um þingsályktunartillögur sem oft eru stefnumótandi og afdrifaríkar fyrir þjóðina (inngangan í Nató, umsókn til Efnahagsbandalagsins). Þá hafnar Þingið þeirri góðu tillögu Stjórnlagaráðs að samtök fólks fái frumkvæðisrétt um að leggja mál fyrir Alþingi (svo sem um að slíta viðræðum við Evrópusambandið eða banna verðtryggingu). Þeir „kerfisflokkar“ sem á undanförnum árum hafa misst fylgi sitt hjá þjóðinni úr 90% niður í um 50% eru staddir í gjá milli Þings og þjóðar.Alþingi í andstöðu við sjálft sig Tveimur árum eftir Hrun samþykkti Alþingi samhljóða mikla ályktun vegna skýrslu Rannsóknarnefndar, þar sem meðal annars sagði: „Alþingi ályktar að taka verði gagnrýni á íslenska stjórnmálamenningu alvarlega og leggur áherslu á að af henni verði dreginn lærdómur. … Alþingi ályktar að mikilvægt sé að allir horfi gagnrýnum augum á eigin verk og nýti tækifærið sem skýrslan gefur til að bæta samfélagið.“ Og já, svo ályktaði Alþingi að endurskoða ætti stjórnarskrána. Öll hegðun og breytni þingmanna og flokka sem sátu á Þingi á fyrra kjörtímabili og þessu bendir til að þeir séu í harðri andstöðu við þessi fyrirheit, með örfáum heiðarlegum undantekningum.Vanhæfir flokkar Við þær aðstæður sem nú eru hjá flokkunum er einfaldlega borin von að nokkuð skaplegt fæðist. Stjórnarflokkarnir báðir rúnir fylgi, ekki er hægt að vanmeta hve illa málið hefur leikið Samfylkinguna sem býr við þann freistnivanda að koma „málinu út úr heiminum“ meðan stór hluti VG hefur alltaf verið hálfvolgur (og Björt framtíð að hverfa). Styrkurinn, þorið og baráttuviljinn fyrir gagngerum umbótum er enginn – og við þessar aðstæður sameinast flokkarnir um að ýta vandanum frá sér – kaupa frið með lágmarkskostnaði – sem er versta leiðin til að bæta stjórnarskrá.Hvað með tillöguna? Fyrir ólöglærða er flókið að lesa sig með gagnrýnisgleraugum gegnum þessar þrjár tillögur til úrbóta, en verri þó greinargerðin sem með fylgir, beinlínis illa skrifuð. En af umræðum og athugasemdum lærðra manna og leikra má ráða að venjulegu fólki sé vorkunn, því þegar eru hafnar deilur um hvað tillögurnar þýða og til hvers þær muni leiða. Sumt virðist til verulegra bóta, annað tortryggilegt, sérstaklega þegar það er lesið með greinargerðinni. Viðvaningsbragur er að taka ekki á nauðsynlegum breytingum vegna alþjóðlegra samskipta og aumt að hvergi er vikið að óljósu og hættulega illa skilgreindu hlutverki forseta. Viðbrögðin úti í samfélaginu hafa leitt í ljós að sú yfirborðskennda „sátt“ sem náðist um málið á Alþingi (sem þegar er tekið að kvarnast úr) nær ekki út til okkar hinna sem höfum áhuga á umbótum og siðbót í íslenskri stjórnmálamenningu. Líklegast er að málið muni lognast útaf þegar hálfvolgur stuðningur eða andstaða valinkunnra þingmanna hittir fyrir fjölda málefnalegra athugasemda og mótmæla í samfélaginu. Þar til við kjósum forseta og Þing sem vilja í raun og sann lýðræðisumbætur, treysta almannahagsmuni og virða þjóðina.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 21. mars. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Mest lesið Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Traust á Alþingi hlýtur að vera komið niður fyrir neðsta bílakjallarann í miðbænum eftir að myndast hefur víðtæk andspyrnuhreyfing þingmanna við þá 80.000 kjósendur sem vilja leggja tillögur stjórnlagaráðs til grundvallar breytingum á stjórnarskrá. Það er niðurlægjandi fyrir landslýð að sjá fulltrúa sína henda út í hafsauga niðurstöðum þjóðaratkvæðagreiðslu og setja fram í staðinn eigin tillögur sem eru „mús“ að sögn fyrrverandi forsætisráðherra, þess sem mestrar virðingar nýtur þeirra sem setið hafa á þeim stóli nýverið. Eins og Valgerður Bjarnadóttir, einn nefndarmanna, segir heiðarlega um tillögurnar: „Ákvæðin eru rýr og þau eru ekki auðskilin“ – eftir 49 fundi í fullkomnum vinnufriði fyrir luktum dyrum og þrjú ár sem enda í vonlausu tímahraki. Og gefa svo almenningi örfáa daga til að koma með athugasemdir.Lýðræðisótti Alþingi er þjakað af lýðræðisótta. Ótal þvergirðingar eru reistar til að varna því að fólk geti hnekkt lögum í þjóðaratkvæðagreiðslu (mun einfaldara verður að virkja tilkippilegan Bessastaðabónda hverju sinni), en verra er að ekki verður hægt að krefjast þess sama um þingsályktunartillögur sem oft eru stefnumótandi og afdrifaríkar fyrir þjóðina (inngangan í Nató, umsókn til Efnahagsbandalagsins). Þá hafnar Þingið þeirri góðu tillögu Stjórnlagaráðs að samtök fólks fái frumkvæðisrétt um að leggja mál fyrir Alþingi (svo sem um að slíta viðræðum við Evrópusambandið eða banna verðtryggingu). Þeir „kerfisflokkar“ sem á undanförnum árum hafa misst fylgi sitt hjá þjóðinni úr 90% niður í um 50% eru staddir í gjá milli Þings og þjóðar.Alþingi í andstöðu við sjálft sig Tveimur árum eftir Hrun samþykkti Alþingi samhljóða mikla ályktun vegna skýrslu Rannsóknarnefndar, þar sem meðal annars sagði: „Alþingi ályktar að taka verði gagnrýni á íslenska stjórnmálamenningu alvarlega og leggur áherslu á að af henni verði dreginn lærdómur. … Alþingi ályktar að mikilvægt sé að allir horfi gagnrýnum augum á eigin verk og nýti tækifærið sem skýrslan gefur til að bæta samfélagið.“ Og já, svo ályktaði Alþingi að endurskoða ætti stjórnarskrána. Öll hegðun og breytni þingmanna og flokka sem sátu á Þingi á fyrra kjörtímabili og þessu bendir til að þeir séu í harðri andstöðu við þessi fyrirheit, með örfáum heiðarlegum undantekningum.Vanhæfir flokkar Við þær aðstæður sem nú eru hjá flokkunum er einfaldlega borin von að nokkuð skaplegt fæðist. Stjórnarflokkarnir báðir rúnir fylgi, ekki er hægt að vanmeta hve illa málið hefur leikið Samfylkinguna sem býr við þann freistnivanda að koma „málinu út úr heiminum“ meðan stór hluti VG hefur alltaf verið hálfvolgur (og Björt framtíð að hverfa). Styrkurinn, þorið og baráttuviljinn fyrir gagngerum umbótum er enginn – og við þessar aðstæður sameinast flokkarnir um að ýta vandanum frá sér – kaupa frið með lágmarkskostnaði – sem er versta leiðin til að bæta stjórnarskrá.Hvað með tillöguna? Fyrir ólöglærða er flókið að lesa sig með gagnrýnisgleraugum gegnum þessar þrjár tillögur til úrbóta, en verri þó greinargerðin sem með fylgir, beinlínis illa skrifuð. En af umræðum og athugasemdum lærðra manna og leikra má ráða að venjulegu fólki sé vorkunn, því þegar eru hafnar deilur um hvað tillögurnar þýða og til hvers þær muni leiða. Sumt virðist til verulegra bóta, annað tortryggilegt, sérstaklega þegar það er lesið með greinargerðinni. Viðvaningsbragur er að taka ekki á nauðsynlegum breytingum vegna alþjóðlegra samskipta og aumt að hvergi er vikið að óljósu og hættulega illa skilgreindu hlutverki forseta. Viðbrögðin úti í samfélaginu hafa leitt í ljós að sú yfirborðskennda „sátt“ sem náðist um málið á Alþingi (sem þegar er tekið að kvarnast úr) nær ekki út til okkar hinna sem höfum áhuga á umbótum og siðbót í íslenskri stjórnmálamenningu. Líklegast er að málið muni lognast útaf þegar hálfvolgur stuðningur eða andstaða valinkunnra þingmanna hittir fyrir fjölda málefnalegra athugasemda og mótmæla í samfélaginu. Þar til við kjósum forseta og Þing sem vilja í raun og sann lýðræðisumbætur, treysta almannahagsmuni og virða þjóðina.Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu 21. mars.
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar