Olíuleit á Drekasvæðinu og markmið okkar í loftslagsmálum Guðni A. Jóhannesson skrifar 10. apríl 2015 07:00 Mannkynið stendur nú frammi fyrir mikilli ögrun. Notkun okkar á jarðefnaeldsneyti, landnýting og fleiri þættir, sem tengjast hinu mannlega umhverfi, eru að valda mikilli röskun á kolefnisjafnvægi lofthjúpsins, sem aftur getur haft mikil og víðtæk áhrif á loftslag og náttúrufar. Sviðsmyndir og líkanreikningar benda til þess að það þurfi verulega minnkun kolefnislosunar frá núverandi gildum til þess að koma í veg fyrir meiri háttar áföll tengd loftslagsbreytingum. Það dylst engum, sem að þessum málum kemur, að hér er um að véla sérlega flókið orsakasamhengi. Í fyrsta lagi hver áhrif verða á loftslag og náttúrufar vegna kolefnislosunar, í öðru lagi hver áhrif verða á velferð mannkyns vegna þeirra aðgerða sem við verðum að grípa til til þess að minnka kolefnislosun og í þriðja lagi hvaða afleiðingar loftslagsbreytingar og náttúruhamfarir hafa á samfélög manna á jarðarkringlunni. Það er ljóst að það eru engar einfaldar lausnir til. Við þurfum að grípa til róttækra aðgerða til þess að draga verulega úr kolefnislosun. Samtímis þurfum við að gera okkur grein fyrir því að þær munu draga úr hagvexti sem bæði þýðir rýrnun á efnislegum kjörum íbúa iðnríkjanna og jafnframt að möguleikar okkar til þess að ráðast gegn fátækt, hungri og aðstöðuleysi þess stóra hluta jarðarbúa, sem nú búa við afspyrnu vond kjör, takmarkast að sama skapi. Það hefur hingað til verið nokkuð almenn samstaða meðal þeirra þjóða sem tekið hafa forystu í loftslagsmálunum um það að helsta leiðin til þess að draga úr kolefnislosun sé að leggja gjald á útblástur kolefnis. Þá verður hagkvæmt að nýta kolefnisfría orkugjafa og að skilja kolefni úr útblæstri kolaorkuvera og stærri iðjuvera og síðan farga þeim. Til þess að ná árangri í að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa hefur verið talað um að gjaldið þyrfti að vera u.þ.b. 30 bandaríkjadalir á tonn af koldíoxíði og til þess að gera förgun eða endurnýtingu koldíoxíðs frá kolabrennslu, sem er stærsti mengunarvaldurinn, mögulega þurfi gjaldið að vera um 80-90 Bandaríkjadalir á tonnið. Í seinna tilfellinu þýddi þetta t.d. að lítrinn af eldsneyti myndi hækka um u.þ.b. 100 kr. Þannig myndu hins vegar í upphafi, t.d. á Íslandi innheimtast um 70 milljarðar á ári sem mætti nýta til þess að fjárfesta í orkuskiptum með rafmagnsbílum og lestarsamgöngum, framleiðslu á eldsneyti úr raforku og kolefnisútblæstri, repjufræjum og hvers kyns úrgangi svo dæmi séu nefnd. Þurfum að vanda vel valið Í bók sinni Thinking Fast and Slow lýsir sálfræðingurinn Daniel Kahnemann stöðugri viðleitni mannsandans til þess að yfirfæra flóknar og vandasamar ákvarðanir í einfaldari vandamál sem útheimta mun auðveldari rökleiðslur og lausnamengi. Í þessum anda hafa ýmsir aðilar, og nú síðast landsfundur Samfylkingarinnar, bent á og ályktað um aðrar leiðir til þess að draga úr kolefnislosun. Þeir vilja hætta við áform um olíuvinnslu á Drekasvæðinu, slíta gerðum samningum um olíuleit og vinnslu og sýna þannig öðrum útflutningslöndum á olíu það eftirdæmi sem þau þurfa til þess að finna hjá sér þörf til þess að gera slíkt hið sama. Ef við miðum við útflutningstölur frá 2011 þá verða helstu nemendur í þessum sunnudagaskóla: Sádi-Arabía og Rússland með ca. 7 milljónir tunna á dag hvort land og Kúveit, Nígería, Írak, Íran, Noregur, Sameinaðu arabísku furstadæmin, Angóla og Venesúela með 1,5 til 2 milljónir tunna á dag hvert land. Miðað við núverandi olíuverð eru það sennilega sameiginlegt hagsmunamál þessara þjóða að draga úr eftirspurn, til þess að ná fram verðhækkun, þótt það hafi enn ekki gerst fyrst og fremst vegna samstöðuleysis þeirra. Það er hins vegar alveg ljóst að samdráttur framboðs og hækkun olíuverðs til einhvers konar jafnvægis við vistvæna orkugjafa takmarkar mjög möguleika þeirra ríkja, sem nota jarðefnaeldsneyti, til þess að leggja á kolefnisgjald og fjármagna þannig græn orkuskipti. Við getum svo aftur velt því fyrir okkur hversu líklegir þeir, sem ráða yfir hagnaðinum af olíuvinnslunni í ofangreindum löndum, eru til þess að verja þeim til góðra hluta í þágu alls mannkyns. Þjóðir með sterka lýðræðishefð, eins og Noregur og Ísland, eru líklegri til þess að nýta hagnað af olíuvinnslu skynsamlega, en eru jafnframt háðar því að slík vinnsla njóti stuðnings meirihluta kjósenda. Noregur hefur enn sérstöðu meðal olíuframleiðenda með því að leggja hagnaðinn af olíuvinnslu í sjóð til þess að skila hagnaðinum til komandi kynslóða í anda markmiða um sjálfbærni. Ég held að við séum flest sammála um alvarleika málsins og markmið okkar. Við þurfum hins vegar að vanda vel valið á þeim aðgerðum, sem við viljum grípa til. Okkur ber rík siðferðileg skylda til þess velja aðgerðir okkar þannig, að þær skili sem mestum árangri í minnkandi losun kolefnis með sem minnstum neikvæðum áhrifum á afkomumöguleika mannkynsins í heild. Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Olíuleit á Drekasvæði Loftslagsmál Orkumál Bensín og olía Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Mannkynið stendur nú frammi fyrir mikilli ögrun. Notkun okkar á jarðefnaeldsneyti, landnýting og fleiri þættir, sem tengjast hinu mannlega umhverfi, eru að valda mikilli röskun á kolefnisjafnvægi lofthjúpsins, sem aftur getur haft mikil og víðtæk áhrif á loftslag og náttúrufar. Sviðsmyndir og líkanreikningar benda til þess að það þurfi verulega minnkun kolefnislosunar frá núverandi gildum til þess að koma í veg fyrir meiri háttar áföll tengd loftslagsbreytingum. Það dylst engum, sem að þessum málum kemur, að hér er um að véla sérlega flókið orsakasamhengi. Í fyrsta lagi hver áhrif verða á loftslag og náttúrufar vegna kolefnislosunar, í öðru lagi hver áhrif verða á velferð mannkyns vegna þeirra aðgerða sem við verðum að grípa til til þess að minnka kolefnislosun og í þriðja lagi hvaða afleiðingar loftslagsbreytingar og náttúruhamfarir hafa á samfélög manna á jarðarkringlunni. Það er ljóst að það eru engar einfaldar lausnir til. Við þurfum að grípa til róttækra aðgerða til þess að draga verulega úr kolefnislosun. Samtímis þurfum við að gera okkur grein fyrir því að þær munu draga úr hagvexti sem bæði þýðir rýrnun á efnislegum kjörum íbúa iðnríkjanna og jafnframt að möguleikar okkar til þess að ráðast gegn fátækt, hungri og aðstöðuleysi þess stóra hluta jarðarbúa, sem nú búa við afspyrnu vond kjör, takmarkast að sama skapi. Það hefur hingað til verið nokkuð almenn samstaða meðal þeirra þjóða sem tekið hafa forystu í loftslagsmálunum um það að helsta leiðin til þess að draga úr kolefnislosun sé að leggja gjald á útblástur kolefnis. Þá verður hagkvæmt að nýta kolefnisfría orkugjafa og að skilja kolefni úr útblæstri kolaorkuvera og stærri iðjuvera og síðan farga þeim. Til þess að ná árangri í að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa hefur verið talað um að gjaldið þyrfti að vera u.þ.b. 30 bandaríkjadalir á tonn af koldíoxíði og til þess að gera förgun eða endurnýtingu koldíoxíðs frá kolabrennslu, sem er stærsti mengunarvaldurinn, mögulega þurfi gjaldið að vera um 80-90 Bandaríkjadalir á tonnið. Í seinna tilfellinu þýddi þetta t.d. að lítrinn af eldsneyti myndi hækka um u.þ.b. 100 kr. Þannig myndu hins vegar í upphafi, t.d. á Íslandi innheimtast um 70 milljarðar á ári sem mætti nýta til þess að fjárfesta í orkuskiptum með rafmagnsbílum og lestarsamgöngum, framleiðslu á eldsneyti úr raforku og kolefnisútblæstri, repjufræjum og hvers kyns úrgangi svo dæmi séu nefnd. Þurfum að vanda vel valið Í bók sinni Thinking Fast and Slow lýsir sálfræðingurinn Daniel Kahnemann stöðugri viðleitni mannsandans til þess að yfirfæra flóknar og vandasamar ákvarðanir í einfaldari vandamál sem útheimta mun auðveldari rökleiðslur og lausnamengi. Í þessum anda hafa ýmsir aðilar, og nú síðast landsfundur Samfylkingarinnar, bent á og ályktað um aðrar leiðir til þess að draga úr kolefnislosun. Þeir vilja hætta við áform um olíuvinnslu á Drekasvæðinu, slíta gerðum samningum um olíuleit og vinnslu og sýna þannig öðrum útflutningslöndum á olíu það eftirdæmi sem þau þurfa til þess að finna hjá sér þörf til þess að gera slíkt hið sama. Ef við miðum við útflutningstölur frá 2011 þá verða helstu nemendur í þessum sunnudagaskóla: Sádi-Arabía og Rússland með ca. 7 milljónir tunna á dag hvort land og Kúveit, Nígería, Írak, Íran, Noregur, Sameinaðu arabísku furstadæmin, Angóla og Venesúela með 1,5 til 2 milljónir tunna á dag hvert land. Miðað við núverandi olíuverð eru það sennilega sameiginlegt hagsmunamál þessara þjóða að draga úr eftirspurn, til þess að ná fram verðhækkun, þótt það hafi enn ekki gerst fyrst og fremst vegna samstöðuleysis þeirra. Það er hins vegar alveg ljóst að samdráttur framboðs og hækkun olíuverðs til einhvers konar jafnvægis við vistvæna orkugjafa takmarkar mjög möguleika þeirra ríkja, sem nota jarðefnaeldsneyti, til þess að leggja á kolefnisgjald og fjármagna þannig græn orkuskipti. Við getum svo aftur velt því fyrir okkur hversu líklegir þeir, sem ráða yfir hagnaðinum af olíuvinnslunni í ofangreindum löndum, eru til þess að verja þeim til góðra hluta í þágu alls mannkyns. Þjóðir með sterka lýðræðishefð, eins og Noregur og Ísland, eru líklegri til þess að nýta hagnað af olíuvinnslu skynsamlega, en eru jafnframt háðar því að slík vinnsla njóti stuðnings meirihluta kjósenda. Noregur hefur enn sérstöðu meðal olíuframleiðenda með því að leggja hagnaðinn af olíuvinnslu í sjóð til þess að skila hagnaðinum til komandi kynslóða í anda markmiða um sjálfbærni. Ég held að við séum flest sammála um alvarleika málsins og markmið okkar. Við þurfum hins vegar að vanda vel valið á þeim aðgerðum, sem við viljum grípa til. Okkur ber rík siðferðileg skylda til þess velja aðgerðir okkar þannig, að þær skili sem mestum árangri í minnkandi losun kolefnis með sem minnstum neikvæðum áhrifum á afkomumöguleika mannkynsins í heild. Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is.
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar