Dugar lögfræðin? Guðmundur Andri Thorsson skrifar 23. júní 2014 07:00 Ímyndum okkur að ég hafi verið bankastjóri og fengið mann frá Fjarskanistan til þess að kaupa stóran hlut í bankanum á uppsprengdu verði; bankinn hafi sjálfur fjármagnað kaupin og viðkomandi maður aldrei borgað krónu sjálfur, en kaupin hafi verið ætluð til þess að auka tiltrú á bankanum, og halda uppi verði á hlutabréfum í honum; áður hafi ótal starfsmenn bankans verið látnir skrá sig fyrir ómældum kaupum á hlutabréfum í bankanum í sama skyni. Ímyndum okkur að um þessa markaðsmisnotkun mína séu til gögn. Ímyndum okkur að ég hafi harðsnúna lögmenn á mínum snærum og að þeir hafi ráðlagt mér að neita alltaf öllu, ævinlega. Svo myndi vörn þeirra snúast um að koma í veg fyrir að gögn saksóknara yrðu lögð fram í réttinum. Ég gæti sloppið. Ég gæti verið sýknaður vegna þess að lögmenn hefðu gengið svo vasklega fram í því að ónýta sóknina, ryðja burt sönnunargögnum, varpa rýrð á trúverðugleika saksóknara, jafnvel móta umræðuna í samfélaginu. Þannig virkar réttarkerfið. Og á að gera: hver og einn borgari á rétt á bestu hugsanlegri vörn snjöllustu lögfræðinga sem gera allt sem í þeirra valdi stendur til að ónýta málflutning ákæruvaldsins. Hæstiréttur kveður upp sinn dóm að lokum og þar við situr. Eða hvað? Er leið laganna í raun og veru fullnægjandi þegar kemur að því að gera upp Hrunið hér á landi og helstu persónur og leikendur þess?Aflendingarnir Síðasta ríkisstjórn lét lögfræðinga teyma sig út í fen Landsdómsins, sem varla er hægt að lýsa öðruvísi en sem pólitískum réttarhöldum; þar sem meint mistök eða vanræksla við stjórn landsins var gerð að sakamáli í stað þess að kjósendum væri eftirlátið að kveða upp réttan dóm. Þessi málatilbúnaður skilaði engu öðru en því að sjá hinn dagfarsprúða Geir Haarde bálvondan á tröppum gamla Safnahússins, eftir að hafa verið fundinn sekur um að hafa trassað að boða ríkisstjórnarfundi á réttan hátt. Sem uppgjör við stjórnarhætti Geirs – og hvað þá Davíðs og Halldórs – dugði ferlið engan veginn en skaðaði uppgjörið stórkostlega. Og útrásarvíkingarnir, bankastrákarnir og fjármáladólgarnir: Hversu skelfilega sem þeir höguðu sér – allur dónaskapurinn, hrokinn, ruglið, flottræfilshátturinn, hópheimskan – þá skulum við ekki gleyma því að þessir menn hafa nú í sjö ár mátt þola útskúfun og ærumissi í samfélagi þar sem þeir hreyktu sér hátt forðum. Þjóðin hefur haft opinn syndareikning á kostnað þessara manna þar sem hægt hefur verið að skrá allt sem aflaga fór í íslensku samfélagi á Davíðsáratugnum; meðan réttara myndi kannski vera að skrifa eitthvað af því á reikning rangrar hugmyndafræði sem gerði arð að mælikvarða alls og ruglaði auðsæld saman við farsæld; í þeim skilningi voru þessir krakkar fórnarlömb skefjalausrar auðtrúar. Og eru hæddir og fyrirlitnir hvar sem því verður við komið, og erfitt að sjá að þeir eigi afturkvæmt í samfélag við aðra Íslendinga, án þess beinlínis að verða fullgildir meðlimir annarra samfélaga; fastir á sínum aflandseyjum; aflendingar. Gæti hugsast að lífið yrði þessum mönnum örlítið bærilegra ef þeir reyndu að nálgast okkur þjóðina á ný með iðrun og einlægni og löngun til að gera hreint fyrir sínum dyrum? Uppgjörið við Hrunið hefur ekki almennilega farið fram hér vegna þess að það hefur of mikið verið á forsendum lögfræðinganna. Gæti hugsast að við ættum heldur að fara leið heimspeki og siðfræði í þessu uppgjöri: hætta að tala eins og allt megi sem ekki takist að sýna fram á með óyggjandi sönnunargögnum að hafi verið rangt; heldur eigi fólk að hegða sér eftir tilteknum siðferðilegum mælikvörðum, sem við getum reynt að rifja upp sameiginlega? Og þá ekki bara með því að fara í lopapeysu og safna skeggi. Við þurfum að finna samræðugrundvöll í þessu splundraða samfélagi og hafi aflendingarnir farið í gegnum sína hundahreinsun og afeitrun væri best ef uppgjörið við þá færi fram í samræðum við þá, þó að auðvitað þurfi réttarkerfið að fá að hafa sinn gang. Nema þeir vilji bara húka á sínum aflandseyjum og hringla með skartgripina sína.Já en … Ímyndum okkur að ég hafi rænt banka en sönnunargögnin kæmu ekki fyrir dóminn vegna hugkvæmni verjenda minna og ég yrði sýknaður. Væri ég saklaus? Væri sýkna mín í skilningi laganna nægileg? Einhlít? Gallinn er þessi: Snúist vörnin ekki um að sýna fram á að ég hafi ekki rænt bankann heldur um hitt: að ekki megi leggja fram sönnunargögnin um ránskapinn – þá er nafn mitt ekki hreinsað af grun um ránskapinn. Það leiðir af sjálfu sér. Andrúmsloftið hefur ekki verið hreinsað. Í loftinu liggur þetta óþægilega: „Já en…“. Og andrúmsloftið verður ekki hreinsað nema með tvennu móti: Annaðhvort með því að sýna fram á að ég hafi ekki framið ránið eða með hinu: að ég komi hreint fram, leggi spilin á borðið, tali af iðrun og einlægni og biðji um nýtt tækifæri til þess að leita gæfunnar og farsældar fremur en auðsældar. Reynslan kennir okkur að þeim sem þannig kemur fram er fyrirgefningin auðsótt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Sjá meira
Ímyndum okkur að ég hafi verið bankastjóri og fengið mann frá Fjarskanistan til þess að kaupa stóran hlut í bankanum á uppsprengdu verði; bankinn hafi sjálfur fjármagnað kaupin og viðkomandi maður aldrei borgað krónu sjálfur, en kaupin hafi verið ætluð til þess að auka tiltrú á bankanum, og halda uppi verði á hlutabréfum í honum; áður hafi ótal starfsmenn bankans verið látnir skrá sig fyrir ómældum kaupum á hlutabréfum í bankanum í sama skyni. Ímyndum okkur að um þessa markaðsmisnotkun mína séu til gögn. Ímyndum okkur að ég hafi harðsnúna lögmenn á mínum snærum og að þeir hafi ráðlagt mér að neita alltaf öllu, ævinlega. Svo myndi vörn þeirra snúast um að koma í veg fyrir að gögn saksóknara yrðu lögð fram í réttinum. Ég gæti sloppið. Ég gæti verið sýknaður vegna þess að lögmenn hefðu gengið svo vasklega fram í því að ónýta sóknina, ryðja burt sönnunargögnum, varpa rýrð á trúverðugleika saksóknara, jafnvel móta umræðuna í samfélaginu. Þannig virkar réttarkerfið. Og á að gera: hver og einn borgari á rétt á bestu hugsanlegri vörn snjöllustu lögfræðinga sem gera allt sem í þeirra valdi stendur til að ónýta málflutning ákæruvaldsins. Hæstiréttur kveður upp sinn dóm að lokum og þar við situr. Eða hvað? Er leið laganna í raun og veru fullnægjandi þegar kemur að því að gera upp Hrunið hér á landi og helstu persónur og leikendur þess?Aflendingarnir Síðasta ríkisstjórn lét lögfræðinga teyma sig út í fen Landsdómsins, sem varla er hægt að lýsa öðruvísi en sem pólitískum réttarhöldum; þar sem meint mistök eða vanræksla við stjórn landsins var gerð að sakamáli í stað þess að kjósendum væri eftirlátið að kveða upp réttan dóm. Þessi málatilbúnaður skilaði engu öðru en því að sjá hinn dagfarsprúða Geir Haarde bálvondan á tröppum gamla Safnahússins, eftir að hafa verið fundinn sekur um að hafa trassað að boða ríkisstjórnarfundi á réttan hátt. Sem uppgjör við stjórnarhætti Geirs – og hvað þá Davíðs og Halldórs – dugði ferlið engan veginn en skaðaði uppgjörið stórkostlega. Og útrásarvíkingarnir, bankastrákarnir og fjármáladólgarnir: Hversu skelfilega sem þeir höguðu sér – allur dónaskapurinn, hrokinn, ruglið, flottræfilshátturinn, hópheimskan – þá skulum við ekki gleyma því að þessir menn hafa nú í sjö ár mátt þola útskúfun og ærumissi í samfélagi þar sem þeir hreyktu sér hátt forðum. Þjóðin hefur haft opinn syndareikning á kostnað þessara manna þar sem hægt hefur verið að skrá allt sem aflaga fór í íslensku samfélagi á Davíðsáratugnum; meðan réttara myndi kannski vera að skrifa eitthvað af því á reikning rangrar hugmyndafræði sem gerði arð að mælikvarða alls og ruglaði auðsæld saman við farsæld; í þeim skilningi voru þessir krakkar fórnarlömb skefjalausrar auðtrúar. Og eru hæddir og fyrirlitnir hvar sem því verður við komið, og erfitt að sjá að þeir eigi afturkvæmt í samfélag við aðra Íslendinga, án þess beinlínis að verða fullgildir meðlimir annarra samfélaga; fastir á sínum aflandseyjum; aflendingar. Gæti hugsast að lífið yrði þessum mönnum örlítið bærilegra ef þeir reyndu að nálgast okkur þjóðina á ný með iðrun og einlægni og löngun til að gera hreint fyrir sínum dyrum? Uppgjörið við Hrunið hefur ekki almennilega farið fram hér vegna þess að það hefur of mikið verið á forsendum lögfræðinganna. Gæti hugsast að við ættum heldur að fara leið heimspeki og siðfræði í þessu uppgjöri: hætta að tala eins og allt megi sem ekki takist að sýna fram á með óyggjandi sönnunargögnum að hafi verið rangt; heldur eigi fólk að hegða sér eftir tilteknum siðferðilegum mælikvörðum, sem við getum reynt að rifja upp sameiginlega? Og þá ekki bara með því að fara í lopapeysu og safna skeggi. Við þurfum að finna samræðugrundvöll í þessu splundraða samfélagi og hafi aflendingarnir farið í gegnum sína hundahreinsun og afeitrun væri best ef uppgjörið við þá færi fram í samræðum við þá, þó að auðvitað þurfi réttarkerfið að fá að hafa sinn gang. Nema þeir vilji bara húka á sínum aflandseyjum og hringla með skartgripina sína.Já en … Ímyndum okkur að ég hafi rænt banka en sönnunargögnin kæmu ekki fyrir dóminn vegna hugkvæmni verjenda minna og ég yrði sýknaður. Væri ég saklaus? Væri sýkna mín í skilningi laganna nægileg? Einhlít? Gallinn er þessi: Snúist vörnin ekki um að sýna fram á að ég hafi ekki rænt bankann heldur um hitt: að ekki megi leggja fram sönnunargögnin um ránskapinn – þá er nafn mitt ekki hreinsað af grun um ránskapinn. Það leiðir af sjálfu sér. Andrúmsloftið hefur ekki verið hreinsað. Í loftinu liggur þetta óþægilega: „Já en…“. Og andrúmsloftið verður ekki hreinsað nema með tvennu móti: Annaðhvort með því að sýna fram á að ég hafi ekki framið ránið eða með hinu: að ég komi hreint fram, leggi spilin á borðið, tali af iðrun og einlægni og biðji um nýtt tækifæri til þess að leita gæfunnar og farsældar fremur en auðsældar. Reynslan kennir okkur að þeim sem þannig kemur fram er fyrirgefningin auðsótt.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar