Fleiri staðreyndir um skuldavanda heimila Konráð Guðjónsson skrifar 12. júní 2013 08:52 Í aðdraganda kosninga skrifaði undirritaður grein á visir.is: „Staðreyndir um skuldavanda heimila“. Hún fjallaði um það að forsendur þess að ráðast nú í almennar skuldaleiðréttingar væru í besta falli vafasamar en í versta falli engar. Í ljósi þess að forsætisráðherra hefur nú tilkynnt að ráðist verði í tíu liða áætlun um lausn vanda (sumra) heimila, sem þó kann að hafa ljósa punkta, er rétt að bæta við nokkrum atriðum. Vefur Hagstofu Íslands hefur að geyma ýmis gögn um tekjur, verðlag og leiguverð: - Frá 2005 hefur vísitala neysluverðs hækkað um 67,5%. Á sama tíma hafa laun hjá opinberum starfsmönnum hækkað um 66% og um 72% hjá starfsmönnum á almennum markaði. Á mannamáli: Meðal-Íslendingur eyðir svipað háu hlutfalli launa sinna í húsnæðislán sem hefur sama raunvirði og árið 2005. - Þar er einnig hægt að sjá betur hvernig leigjendur, sem ráðamönnum virðist vera nokkuð sama um, virðast hafa orðið mun verr úti en þeir sem hafa húsnæðislán. Ef árið 2005 er aftur borið saman við daginn í dag hefur greidd húsaleiga hækkað um 98%, eða mun meira en húsnæðislán. Þannig að leigjendur eru að borga mun hærra hlutfall launa sinna í húsaleigu. - Nú kann einhver að segja: „Það þýðir ekki að horfa bara á meðaltöl“, sem er rétt. Lítum þá einnig á GINI-stuðulinn, sem mælir tekjudreifingu. Tekjudreifing er einmitt jafnari nú en árið 2005. Það þýðir að þeir fátækustu, sem hafa verðtryggð húsnæðislán, eru að öllu óbreyttu betur settir í dag en árið 2005. Vandinn er einfaldlega sá að Íslendingar skuldsettu sig alltof mikið: - Árið 2007 voru Íslendingar Evrópumeistarar í íbúðarhúsnæðisskuldum sem námu þá um 120% af landsframleiðslu. Næst á eftir voru Hollendingar með 100%, meðaltalið í ESB var 50%. - Sama ár námu skuldir íslenskra heimila um 220% af ráðstöfunartekjum þeirra. Á sama tíma var svipað hlutfall í kringum 140% í Bandaríkjunum og Kanada, um 95% í Frakklandi og Þýskalandi, og um 175% í Bretlandi. Mikið hefur verið talað um að „þrjár fjölskyldur á dag“ hafi misst húsnæði frá hruni, sem gerir um 5.000 fjölskyldur. Þetta segir ekki alla söguna og virðist einfaldlega vera rangt: - Í september 2008 voru 5.800 íbúðir, sem byrjað var á eða voru auðar, á höfuðborgarsvæðinu. Spyrja má hversu margar þeirra hafi verið í eigu verktaka eða lögaðila og þannig komist í hendur fjármálastofnana. - Íbúðalánasjóður átti fyrir ári síðan 1.751 íbúð sem flestar höfðu orðið eign hans frá hruni, þar af voru 947 í eigu lögaðila og 804 í eigu einstaklinga. Af þeim eru nú 707 leigðar út. - Hér með er óskað eftir ítarlegum gögnum um hversu margar fjölskyldur hafa í raun misst heimili sitt. Þegar allt kemur til alls vegur réttlætissjónarmiðið sennilega þyngst: - Þar sem „forsendubresturinn“ hefur orðið vegna hærra verðlags, sem mun þýða (og þýðir) hærra fasteignaverð en ella: Er réttlátt að þeir sem munu fá hugsanlega niðurfellingu muni líka njóta verðhækkunar húsnæðis af völdum „forsendubrestsins“? - Samkvæmt skýrslu Seðlabankans frá 2012 um stöðu heimila eru 3/4 af þeim sem myndu fá 20% flata niðurfellingu ekki í vanda og 2/3 af þeim sem eru í vanda myndu áfram vera í vanda. Í sömu skýrslu kemur fram svart á hvítu að þeir efnuðustu myndu fá hæsta niðurfellingu. - Ein sterkustu rökin gegn því að Ísland þyrfti að borga fyrir Icesave var að ríkið ætti ekki að taka á sig skuldir einkaaðila. Það er því vægast sagt kaldhæðnislegt að sá flokkur sem barðist hvað harðast gegn Icesave ætli nú að gera það nákvæmlega sama: Ríkisvæða skuldir einkaaðila. - Svo er það 300 milljarða spurningin: Er réttlátt fyrir mína kynslóð og komandi kynslóðir að við þurfum að taka á okkur gríðarlegar skuldir ríkissjóðs, sem urðu til við hrunið, við samþykktum aldrei og skrifuðum aldrei undir, á meðan sjálfráða fullorðið fólk, sem skrifaði vísvitandi undir sína lánasamninga, sleppur við að borga margar milljónir af eigin skuldum? Það sama stendur eftir og fyrir tveimur mánuðum síðan: Almennar skuldaniðurfellingar væru ósanngjarnar og óskynsamlegar. Skilaboðin eru einfaldlega þau að ef þú skuldsetur þig mikið, þá mun ríkið bjarga þér, sem ýtir undir efnahagslegan óstöðugleika. Það er líklegt að það sé of seint að koma í veg fyrir þetta, en við sem sjáum hversu illa ígrundað þetta er eigum ekki að láta þetta ganga yfir okkur þegjandi og hljóðlaust. Heimildir og ítarlegri útgáfu má finna í glósu á Facebook-síðu höfundar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr. Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Í aðdraganda kosninga skrifaði undirritaður grein á visir.is: „Staðreyndir um skuldavanda heimila“. Hún fjallaði um það að forsendur þess að ráðast nú í almennar skuldaleiðréttingar væru í besta falli vafasamar en í versta falli engar. Í ljósi þess að forsætisráðherra hefur nú tilkynnt að ráðist verði í tíu liða áætlun um lausn vanda (sumra) heimila, sem þó kann að hafa ljósa punkta, er rétt að bæta við nokkrum atriðum. Vefur Hagstofu Íslands hefur að geyma ýmis gögn um tekjur, verðlag og leiguverð: - Frá 2005 hefur vísitala neysluverðs hækkað um 67,5%. Á sama tíma hafa laun hjá opinberum starfsmönnum hækkað um 66% og um 72% hjá starfsmönnum á almennum markaði. Á mannamáli: Meðal-Íslendingur eyðir svipað háu hlutfalli launa sinna í húsnæðislán sem hefur sama raunvirði og árið 2005. - Þar er einnig hægt að sjá betur hvernig leigjendur, sem ráðamönnum virðist vera nokkuð sama um, virðast hafa orðið mun verr úti en þeir sem hafa húsnæðislán. Ef árið 2005 er aftur borið saman við daginn í dag hefur greidd húsaleiga hækkað um 98%, eða mun meira en húsnæðislán. Þannig að leigjendur eru að borga mun hærra hlutfall launa sinna í húsaleigu. - Nú kann einhver að segja: „Það þýðir ekki að horfa bara á meðaltöl“, sem er rétt. Lítum þá einnig á GINI-stuðulinn, sem mælir tekjudreifingu. Tekjudreifing er einmitt jafnari nú en árið 2005. Það þýðir að þeir fátækustu, sem hafa verðtryggð húsnæðislán, eru að öllu óbreyttu betur settir í dag en árið 2005. Vandinn er einfaldlega sá að Íslendingar skuldsettu sig alltof mikið: - Árið 2007 voru Íslendingar Evrópumeistarar í íbúðarhúsnæðisskuldum sem námu þá um 120% af landsframleiðslu. Næst á eftir voru Hollendingar með 100%, meðaltalið í ESB var 50%. - Sama ár námu skuldir íslenskra heimila um 220% af ráðstöfunartekjum þeirra. Á sama tíma var svipað hlutfall í kringum 140% í Bandaríkjunum og Kanada, um 95% í Frakklandi og Þýskalandi, og um 175% í Bretlandi. Mikið hefur verið talað um að „þrjár fjölskyldur á dag“ hafi misst húsnæði frá hruni, sem gerir um 5.000 fjölskyldur. Þetta segir ekki alla söguna og virðist einfaldlega vera rangt: - Í september 2008 voru 5.800 íbúðir, sem byrjað var á eða voru auðar, á höfuðborgarsvæðinu. Spyrja má hversu margar þeirra hafi verið í eigu verktaka eða lögaðila og þannig komist í hendur fjármálastofnana. - Íbúðalánasjóður átti fyrir ári síðan 1.751 íbúð sem flestar höfðu orðið eign hans frá hruni, þar af voru 947 í eigu lögaðila og 804 í eigu einstaklinga. Af þeim eru nú 707 leigðar út. - Hér með er óskað eftir ítarlegum gögnum um hversu margar fjölskyldur hafa í raun misst heimili sitt. Þegar allt kemur til alls vegur réttlætissjónarmiðið sennilega þyngst: - Þar sem „forsendubresturinn“ hefur orðið vegna hærra verðlags, sem mun þýða (og þýðir) hærra fasteignaverð en ella: Er réttlátt að þeir sem munu fá hugsanlega niðurfellingu muni líka njóta verðhækkunar húsnæðis af völdum „forsendubrestsins“? - Samkvæmt skýrslu Seðlabankans frá 2012 um stöðu heimila eru 3/4 af þeim sem myndu fá 20% flata niðurfellingu ekki í vanda og 2/3 af þeim sem eru í vanda myndu áfram vera í vanda. Í sömu skýrslu kemur fram svart á hvítu að þeir efnuðustu myndu fá hæsta niðurfellingu. - Ein sterkustu rökin gegn því að Ísland þyrfti að borga fyrir Icesave var að ríkið ætti ekki að taka á sig skuldir einkaaðila. Það er því vægast sagt kaldhæðnislegt að sá flokkur sem barðist hvað harðast gegn Icesave ætli nú að gera það nákvæmlega sama: Ríkisvæða skuldir einkaaðila. - Svo er það 300 milljarða spurningin: Er réttlátt fyrir mína kynslóð og komandi kynslóðir að við þurfum að taka á okkur gríðarlegar skuldir ríkissjóðs, sem urðu til við hrunið, við samþykktum aldrei og skrifuðum aldrei undir, á meðan sjálfráða fullorðið fólk, sem skrifaði vísvitandi undir sína lánasamninga, sleppur við að borga margar milljónir af eigin skuldum? Það sama stendur eftir og fyrir tveimur mánuðum síðan: Almennar skuldaniðurfellingar væru ósanngjarnar og óskynsamlegar. Skilaboðin eru einfaldlega þau að ef þú skuldsetur þig mikið, þá mun ríkið bjarga þér, sem ýtir undir efnahagslegan óstöðugleika. Það er líklegt að það sé of seint að koma í veg fyrir þetta, en við sem sjáum hversu illa ígrundað þetta er eigum ekki að láta þetta ganga yfir okkur þegjandi og hljóðlaust. Heimildir og ítarlegri útgáfu má finna í glósu á Facebook-síðu höfundar.
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar