Fleiri staðreyndir um skuldavanda heimila Konráð Guðjónsson skrifar 12. júní 2013 08:52 Í aðdraganda kosninga skrifaði undirritaður grein á visir.is: „Staðreyndir um skuldavanda heimila“. Hún fjallaði um það að forsendur þess að ráðast nú í almennar skuldaleiðréttingar væru í besta falli vafasamar en í versta falli engar. Í ljósi þess að forsætisráðherra hefur nú tilkynnt að ráðist verði í tíu liða áætlun um lausn vanda (sumra) heimila, sem þó kann að hafa ljósa punkta, er rétt að bæta við nokkrum atriðum. Vefur Hagstofu Íslands hefur að geyma ýmis gögn um tekjur, verðlag og leiguverð: - Frá 2005 hefur vísitala neysluverðs hækkað um 67,5%. Á sama tíma hafa laun hjá opinberum starfsmönnum hækkað um 66% og um 72% hjá starfsmönnum á almennum markaði. Á mannamáli: Meðal-Íslendingur eyðir svipað háu hlutfalli launa sinna í húsnæðislán sem hefur sama raunvirði og árið 2005. - Þar er einnig hægt að sjá betur hvernig leigjendur, sem ráðamönnum virðist vera nokkuð sama um, virðast hafa orðið mun verr úti en þeir sem hafa húsnæðislán. Ef árið 2005 er aftur borið saman við daginn í dag hefur greidd húsaleiga hækkað um 98%, eða mun meira en húsnæðislán. Þannig að leigjendur eru að borga mun hærra hlutfall launa sinna í húsaleigu. - Nú kann einhver að segja: „Það þýðir ekki að horfa bara á meðaltöl“, sem er rétt. Lítum þá einnig á GINI-stuðulinn, sem mælir tekjudreifingu. Tekjudreifing er einmitt jafnari nú en árið 2005. Það þýðir að þeir fátækustu, sem hafa verðtryggð húsnæðislán, eru að öllu óbreyttu betur settir í dag en árið 2005. Vandinn er einfaldlega sá að Íslendingar skuldsettu sig alltof mikið: - Árið 2007 voru Íslendingar Evrópumeistarar í íbúðarhúsnæðisskuldum sem námu þá um 120% af landsframleiðslu. Næst á eftir voru Hollendingar með 100%, meðaltalið í ESB var 50%. - Sama ár námu skuldir íslenskra heimila um 220% af ráðstöfunartekjum þeirra. Á sama tíma var svipað hlutfall í kringum 140% í Bandaríkjunum og Kanada, um 95% í Frakklandi og Þýskalandi, og um 175% í Bretlandi. Mikið hefur verið talað um að „þrjár fjölskyldur á dag“ hafi misst húsnæði frá hruni, sem gerir um 5.000 fjölskyldur. Þetta segir ekki alla söguna og virðist einfaldlega vera rangt: - Í september 2008 voru 5.800 íbúðir, sem byrjað var á eða voru auðar, á höfuðborgarsvæðinu. Spyrja má hversu margar þeirra hafi verið í eigu verktaka eða lögaðila og þannig komist í hendur fjármálastofnana. - Íbúðalánasjóður átti fyrir ári síðan 1.751 íbúð sem flestar höfðu orðið eign hans frá hruni, þar af voru 947 í eigu lögaðila og 804 í eigu einstaklinga. Af þeim eru nú 707 leigðar út. - Hér með er óskað eftir ítarlegum gögnum um hversu margar fjölskyldur hafa í raun misst heimili sitt. Þegar allt kemur til alls vegur réttlætissjónarmiðið sennilega þyngst: - Þar sem „forsendubresturinn“ hefur orðið vegna hærra verðlags, sem mun þýða (og þýðir) hærra fasteignaverð en ella: Er réttlátt að þeir sem munu fá hugsanlega niðurfellingu muni líka njóta verðhækkunar húsnæðis af völdum „forsendubrestsins“? - Samkvæmt skýrslu Seðlabankans frá 2012 um stöðu heimila eru 3/4 af þeim sem myndu fá 20% flata niðurfellingu ekki í vanda og 2/3 af þeim sem eru í vanda myndu áfram vera í vanda. Í sömu skýrslu kemur fram svart á hvítu að þeir efnuðustu myndu fá hæsta niðurfellingu. - Ein sterkustu rökin gegn því að Ísland þyrfti að borga fyrir Icesave var að ríkið ætti ekki að taka á sig skuldir einkaaðila. Það er því vægast sagt kaldhæðnislegt að sá flokkur sem barðist hvað harðast gegn Icesave ætli nú að gera það nákvæmlega sama: Ríkisvæða skuldir einkaaðila. - Svo er það 300 milljarða spurningin: Er réttlátt fyrir mína kynslóð og komandi kynslóðir að við þurfum að taka á okkur gríðarlegar skuldir ríkissjóðs, sem urðu til við hrunið, við samþykktum aldrei og skrifuðum aldrei undir, á meðan sjálfráða fullorðið fólk, sem skrifaði vísvitandi undir sína lánasamninga, sleppur við að borga margar milljónir af eigin skuldum? Það sama stendur eftir og fyrir tveimur mánuðum síðan: Almennar skuldaniðurfellingar væru ósanngjarnar og óskynsamlegar. Skilaboðin eru einfaldlega þau að ef þú skuldsetur þig mikið, þá mun ríkið bjarga þér, sem ýtir undir efnahagslegan óstöðugleika. Það er líklegt að það sé of seint að koma í veg fyrir þetta, en við sem sjáum hversu illa ígrundað þetta er eigum ekki að láta þetta ganga yfir okkur þegjandi og hljóðlaust. Heimildir og ítarlegri útgáfu má finna í glósu á Facebook-síðu höfundar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Einelti og heilsufar barna Teitur Guðmundsson Fastir pennar Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson Skoðun Geldfiskur er málið Bubbi Morthens Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Svona eða hinsegin, hvert okkar verður næst? Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Reynisfjara og mannréttindasáttmáli Evrópu Róbert R. Spanó skrifar Skoðun Að hlúa að foreldrum: Forvörn sem skiptir máli Áróra Huld Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ákall til íslenskra stjórnmálamanna Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Þurfum við virkilega „leyniþjónustu”? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Byrjað á öfugum enda! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Væri ekki hlaupið út aftur Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Gervigreind fyrir alla — en fyrir hvern í raun? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Sjá meira
Í aðdraganda kosninga skrifaði undirritaður grein á visir.is: „Staðreyndir um skuldavanda heimila“. Hún fjallaði um það að forsendur þess að ráðast nú í almennar skuldaleiðréttingar væru í besta falli vafasamar en í versta falli engar. Í ljósi þess að forsætisráðherra hefur nú tilkynnt að ráðist verði í tíu liða áætlun um lausn vanda (sumra) heimila, sem þó kann að hafa ljósa punkta, er rétt að bæta við nokkrum atriðum. Vefur Hagstofu Íslands hefur að geyma ýmis gögn um tekjur, verðlag og leiguverð: - Frá 2005 hefur vísitala neysluverðs hækkað um 67,5%. Á sama tíma hafa laun hjá opinberum starfsmönnum hækkað um 66% og um 72% hjá starfsmönnum á almennum markaði. Á mannamáli: Meðal-Íslendingur eyðir svipað háu hlutfalli launa sinna í húsnæðislán sem hefur sama raunvirði og árið 2005. - Þar er einnig hægt að sjá betur hvernig leigjendur, sem ráðamönnum virðist vera nokkuð sama um, virðast hafa orðið mun verr úti en þeir sem hafa húsnæðislán. Ef árið 2005 er aftur borið saman við daginn í dag hefur greidd húsaleiga hækkað um 98%, eða mun meira en húsnæðislán. Þannig að leigjendur eru að borga mun hærra hlutfall launa sinna í húsaleigu. - Nú kann einhver að segja: „Það þýðir ekki að horfa bara á meðaltöl“, sem er rétt. Lítum þá einnig á GINI-stuðulinn, sem mælir tekjudreifingu. Tekjudreifing er einmitt jafnari nú en árið 2005. Það þýðir að þeir fátækustu, sem hafa verðtryggð húsnæðislán, eru að öllu óbreyttu betur settir í dag en árið 2005. Vandinn er einfaldlega sá að Íslendingar skuldsettu sig alltof mikið: - Árið 2007 voru Íslendingar Evrópumeistarar í íbúðarhúsnæðisskuldum sem námu þá um 120% af landsframleiðslu. Næst á eftir voru Hollendingar með 100%, meðaltalið í ESB var 50%. - Sama ár námu skuldir íslenskra heimila um 220% af ráðstöfunartekjum þeirra. Á sama tíma var svipað hlutfall í kringum 140% í Bandaríkjunum og Kanada, um 95% í Frakklandi og Þýskalandi, og um 175% í Bretlandi. Mikið hefur verið talað um að „þrjár fjölskyldur á dag“ hafi misst húsnæði frá hruni, sem gerir um 5.000 fjölskyldur. Þetta segir ekki alla söguna og virðist einfaldlega vera rangt: - Í september 2008 voru 5.800 íbúðir, sem byrjað var á eða voru auðar, á höfuðborgarsvæðinu. Spyrja má hversu margar þeirra hafi verið í eigu verktaka eða lögaðila og þannig komist í hendur fjármálastofnana. - Íbúðalánasjóður átti fyrir ári síðan 1.751 íbúð sem flestar höfðu orðið eign hans frá hruni, þar af voru 947 í eigu lögaðila og 804 í eigu einstaklinga. Af þeim eru nú 707 leigðar út. - Hér með er óskað eftir ítarlegum gögnum um hversu margar fjölskyldur hafa í raun misst heimili sitt. Þegar allt kemur til alls vegur réttlætissjónarmiðið sennilega þyngst: - Þar sem „forsendubresturinn“ hefur orðið vegna hærra verðlags, sem mun þýða (og þýðir) hærra fasteignaverð en ella: Er réttlátt að þeir sem munu fá hugsanlega niðurfellingu muni líka njóta verðhækkunar húsnæðis af völdum „forsendubrestsins“? - Samkvæmt skýrslu Seðlabankans frá 2012 um stöðu heimila eru 3/4 af þeim sem myndu fá 20% flata niðurfellingu ekki í vanda og 2/3 af þeim sem eru í vanda myndu áfram vera í vanda. Í sömu skýrslu kemur fram svart á hvítu að þeir efnuðustu myndu fá hæsta niðurfellingu. - Ein sterkustu rökin gegn því að Ísland þyrfti að borga fyrir Icesave var að ríkið ætti ekki að taka á sig skuldir einkaaðila. Það er því vægast sagt kaldhæðnislegt að sá flokkur sem barðist hvað harðast gegn Icesave ætli nú að gera það nákvæmlega sama: Ríkisvæða skuldir einkaaðila. - Svo er það 300 milljarða spurningin: Er réttlátt fyrir mína kynslóð og komandi kynslóðir að við þurfum að taka á okkur gríðarlegar skuldir ríkissjóðs, sem urðu til við hrunið, við samþykktum aldrei og skrifuðum aldrei undir, á meðan sjálfráða fullorðið fólk, sem skrifaði vísvitandi undir sína lánasamninga, sleppur við að borga margar milljónir af eigin skuldum? Það sama stendur eftir og fyrir tveimur mánuðum síðan: Almennar skuldaniðurfellingar væru ósanngjarnar og óskynsamlegar. Skilaboðin eru einfaldlega þau að ef þú skuldsetur þig mikið, þá mun ríkið bjarga þér, sem ýtir undir efnahagslegan óstöðugleika. Það er líklegt að það sé of seint að koma í veg fyrir þetta, en við sem sjáum hversu illa ígrundað þetta er eigum ekki að láta þetta ganga yfir okkur þegjandi og hljóðlaust. Heimildir og ítarlegri útgáfu má finna í glósu á Facebook-síðu höfundar.
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar