Er ég femínisti? Guðný Hjaltadóttir skrifar 28. júlí 2015 18:45 Þegar ég var yngri þótti mér svarið við þessari spurningu tiltölulega auðvelt. Auðvitað er ég femínisti. Ég veit ég ekki hversu oft ég hef fylgst með umræðum um þetta hugtak, femínisma. Þar sem einhver hendir því fram, oft af mikilli heift, að hann sé ekki femínisti. Því er þá jafnan svarað með þeim hætti hvort viðkomandi styðji ekki jafnan rétt kynjanna. Snýst umræðan þannig oftar um hvað felst í orðinu femínismi frekar en hvað sé rétt að gera í jafnréttisbaráttu, hvort rétt sé að skilgreina sig sem jafnréttissinna eða femínista. Ég er klárlega jafnréttissinni. Ég styð jafnan rétt karla, kvenna og allra annarra. Í hugum einhverra er það einmitt það sem femínismi er. Í augum þeirra er ég femínisti og það er ekkert flóknara en það. Í hugum annarra virðist sá skilningur lagður í hugtakið femínisma að hann hafni því að oft sé einnig brotið á karlmönnum. Að femínismi sé einhver andstæða réttindabaráttu karla. Er það raunin? Kynjakvóta ber jafnan á góma í tengslum við femínisma. Ég hef verið efins um þá og reyndar lent í rökræðum við vinkonur mínar um þá. Ég var til að mynda full efasemda þegar kynjakvóti var settur í Gettu betur. Ástæða þess var sú að að sá kynjakvóti virkaði með þeim hætti að stúlkur gátu komist áfram þó þær skoruðu lægra á prófi og mér fannst það slæm skilaboð til stúlkna. Mikið fannst mér nú samt gaman að sjá jafnt hlutfall kynjanna í úrslitunum. Kannski hafði ég bara rangt fyrir mér í þessu tilviki. Þeim kynjakvóta er ætlað að vera tímabundinn, kannski er það réttlætanleg tímabundin mismunun ef árangurinn er þessi. Ég er þó að jafnaði ekki hlynnt mismunun sem þessari. Ég er töluvert jákvæðari gagnvart jákvæðri mismunun, þ.e.a.s. þegar konur eða karlar njóta forgangs vegna kyns síns að því gefnu að þær eða þeir uppfylli skilyrði um jafnt hæfi. Mér þætti til að mynda mjög óréttlátt ef konur í flugnámi, með helmingi færri tíma en karlkyns umsækjendur, yrðu frekar ráðnar í stöður hjá flugfélögum vegna þess að þær væru konur. Þannig væri hætta á að karlkyns umsækjendurnir, sem búnir væru að fjárfesta helmingi meira í námi sínu, lentu alltaf aftar í röðinni. Mér finnst það óréttlætanlegt. Mismunun. Ég tel hins vegar að á öðrum sviðum væri mjög vert að skoða kynjakvóta. Til að mynda þykir mér afar óeðlilegt að 8 af 9 dómurum við Hæstarétt séu karlmenn. Í þeirri skoðun felst engin gagnrýni á viðkomandi dómara eða efasemdir um hæfni þeirra. Alls ekki. Mér finnst dómstólarnir bara einmitt vettvangur þar sem mikilvægt er að hafa konur til helminga. Reynsluheimur karla og kvenna er ekki sá sami og það getur skipt máli. Það þyrfti heldur enga beina mismunun til að bæta úr þeirri stöðu enda á Ísland fullt af hámenntuðum, reynslumiklum kvenkyns lögfræðingum til að velja úr. Þar er hæfni mun matskenndari en niðurstöður úr prófum. Það er ekkert launungamál að lengi hefur hallað mikið á karlmenn í forræðisdeilum og hefur fjöldi karlmanna í gegnum tíðina fundið sig í þeirri stöðu að þurfa að horfa á eftir börnum sínum og sætta sig við nýjan, tómlegri raunveruleika. Þessi mál eru auðvitað sérstaks eðlis að því leytinu til að þegar hagsmunir barna og réttindi foreldra eru ósamrýmanlegir verða réttindi foreldranna að víkja. Staðreyndin er hins vegar sú að það eru alltof margir karlmenn hér á landi sem hafa þurft að bera harm sinn í hljóði. Ást foreldra á börnum sínum er nefnilega ekki kynbundin. Ef ég viðurkenni að það hallar oft á karlmenn, að kynferðisofbeldi sé ekki bundið við konur, get ég þá talist vera femínisti? Ef ég hef efasemdir um kynjakvóta get ég þá ekki kallað mig femínista? Spilling tungumálsins er hugtak innan heimspekinnar. Í því felst að orð missir upphaflega merkingu sína. Tökum dæmi. ,,Hann er nú meiri kommúnistinn“. Þessari setningu hefur gjarnan verið hent fram undir neikvæðum formerkjum. En hvað er kommúnismi? Hugmynd Karl Marx var, í það minnst að mati undirritaðrar, einstaklega falleg. Svo falleg að hún gerði í raun ráð fyrir að við værum öll systkini, tilbúin til að gefa náunga okkar vinnu okkar. Í upphaflegri merkingu er það kannski bara ekkert slæmt að vera kommúnisti. Með tímanum hlaut hugtakið hins vegar neikvæða merkingu. Að mati undirritaðrar er það sama uppi á teningnum með hugtakið femínisma. Innan femínismans eru margs konar hreyfingar, svo sem frjálslyndur, sósíalískur, róttækur, póstmódernískur og menningarlegur femínismi. Þó að ég skilgreini mig þannig sem femínista í hinni víðtæku merkingu, sem samheiti allra flokkanna, er augljóst að ég fell ekki undir allar hreyfingarnar. Hefur þannig hugtakið femínismi hlotið margs konar merkingar. Það sem ég á við þegar ég kalla mig femínista er alls ekki það sama og aðilinn við hliðina á mér á við. Í mínum huga er það engin spurning að ég geti kallað mig femínista. Ég skil hugtakið ekki þannig að þar með afneiti ég öllu sem viðkemur réttindum karlmanna. Að mér sé einungis annt um réttindabaráttu kvenna. Bara alls ekki. Það eru öfgar innan allra hreyfinga og mér finnst ekki rétt að öfgarnar skilgreini stefnurnar. Mér finnst það líka viss vanvirðing við formæður okkar sem gerðu það að verkum að við íslenskar konur njótum mest jafnréttis í heiminum að afneita því hugtaki sem réttindabarátta þeirra bar. Til að forðast endalaust rifrildi um hugtakið er þó kannski bara réttast að taka hugtakið femínisma úr umræðunni um stund og ræða frekar málefnin sjálf. Kannski veldur hugtakið sjálft meiri ágreiningi en málefnin. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tengdar fréttir Tími til aðgerða Það líður ekki sá dagur að ekki birtist fréttir utan úr heimi um hræðilegt ofbeldi gegn konum. Þar sem komið er fram við konur með svo ómannúðlegum og sadistískum hætti að maður grípur fyrir andlitið við lesturinn. Hvort sem um er að ræða hrottalegar hópnauðganir, sýruárásir, grýtingar, íkveikjur eða annað. Eru athafnirnar iðulega réttlættar á grundvelli athafna konunnar sjálfrar (e. victim blaming), menningu, laga, vangreidds heimanmundar eða öðrum álíka fjarstæðukenndum átyllum. 19. júní 2014 11:31 Má ég nafngreina kvalara minn? Bylting varð í Facebook-hópnum Beauty tips á dögunum þar sem fjöldi kvenna hefur komið fram og greint frá kynferðislegu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir. 11. júní 2015 09:51 Mest lesið Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Vernd náttúrunnar er ákvörðun Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hver er okkar ábyrgð á ofbeldi meðal barna Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Er verkalýðsbarátta á Íslandi að hnigna? Sverrir Fannberg Júlíusson skrifar Skoðun Má ekkert gera fyrir millistéttina? Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Milljarðarnir óteljandi og bókun 35 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Háskólinn sveik stúdenta um góðar samgöngur Guðni Thorlacius,Katla Ólafsdóttir skrifar Skoðun „Bara“ kennari Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson skrifar Skoðun Yazan Tamimi – spegill á sjálfsmynd þjóðar Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Hvað er niðurskurðarstefna? Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin liggur í bættri nýtingu auðlinda Helga Kristín Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggi sjúklinga – gerum og greinum betur Alma D. Möller skrifar Sjá meira
Þegar ég var yngri þótti mér svarið við þessari spurningu tiltölulega auðvelt. Auðvitað er ég femínisti. Ég veit ég ekki hversu oft ég hef fylgst með umræðum um þetta hugtak, femínisma. Þar sem einhver hendir því fram, oft af mikilli heift, að hann sé ekki femínisti. Því er þá jafnan svarað með þeim hætti hvort viðkomandi styðji ekki jafnan rétt kynjanna. Snýst umræðan þannig oftar um hvað felst í orðinu femínismi frekar en hvað sé rétt að gera í jafnréttisbaráttu, hvort rétt sé að skilgreina sig sem jafnréttissinna eða femínista. Ég er klárlega jafnréttissinni. Ég styð jafnan rétt karla, kvenna og allra annarra. Í hugum einhverra er það einmitt það sem femínismi er. Í augum þeirra er ég femínisti og það er ekkert flóknara en það. Í hugum annarra virðist sá skilningur lagður í hugtakið femínisma að hann hafni því að oft sé einnig brotið á karlmönnum. Að femínismi sé einhver andstæða réttindabaráttu karla. Er það raunin? Kynjakvóta ber jafnan á góma í tengslum við femínisma. Ég hef verið efins um þá og reyndar lent í rökræðum við vinkonur mínar um þá. Ég var til að mynda full efasemda þegar kynjakvóti var settur í Gettu betur. Ástæða þess var sú að að sá kynjakvóti virkaði með þeim hætti að stúlkur gátu komist áfram þó þær skoruðu lægra á prófi og mér fannst það slæm skilaboð til stúlkna. Mikið fannst mér nú samt gaman að sjá jafnt hlutfall kynjanna í úrslitunum. Kannski hafði ég bara rangt fyrir mér í þessu tilviki. Þeim kynjakvóta er ætlað að vera tímabundinn, kannski er það réttlætanleg tímabundin mismunun ef árangurinn er þessi. Ég er þó að jafnaði ekki hlynnt mismunun sem þessari. Ég er töluvert jákvæðari gagnvart jákvæðri mismunun, þ.e.a.s. þegar konur eða karlar njóta forgangs vegna kyns síns að því gefnu að þær eða þeir uppfylli skilyrði um jafnt hæfi. Mér þætti til að mynda mjög óréttlátt ef konur í flugnámi, með helmingi færri tíma en karlkyns umsækjendur, yrðu frekar ráðnar í stöður hjá flugfélögum vegna þess að þær væru konur. Þannig væri hætta á að karlkyns umsækjendurnir, sem búnir væru að fjárfesta helmingi meira í námi sínu, lentu alltaf aftar í röðinni. Mér finnst það óréttlætanlegt. Mismunun. Ég tel hins vegar að á öðrum sviðum væri mjög vert að skoða kynjakvóta. Til að mynda þykir mér afar óeðlilegt að 8 af 9 dómurum við Hæstarétt séu karlmenn. Í þeirri skoðun felst engin gagnrýni á viðkomandi dómara eða efasemdir um hæfni þeirra. Alls ekki. Mér finnst dómstólarnir bara einmitt vettvangur þar sem mikilvægt er að hafa konur til helminga. Reynsluheimur karla og kvenna er ekki sá sami og það getur skipt máli. Það þyrfti heldur enga beina mismunun til að bæta úr þeirri stöðu enda á Ísland fullt af hámenntuðum, reynslumiklum kvenkyns lögfræðingum til að velja úr. Þar er hæfni mun matskenndari en niðurstöður úr prófum. Það er ekkert launungamál að lengi hefur hallað mikið á karlmenn í forræðisdeilum og hefur fjöldi karlmanna í gegnum tíðina fundið sig í þeirri stöðu að þurfa að horfa á eftir börnum sínum og sætta sig við nýjan, tómlegri raunveruleika. Þessi mál eru auðvitað sérstaks eðlis að því leytinu til að þegar hagsmunir barna og réttindi foreldra eru ósamrýmanlegir verða réttindi foreldranna að víkja. Staðreyndin er hins vegar sú að það eru alltof margir karlmenn hér á landi sem hafa þurft að bera harm sinn í hljóði. Ást foreldra á börnum sínum er nefnilega ekki kynbundin. Ef ég viðurkenni að það hallar oft á karlmenn, að kynferðisofbeldi sé ekki bundið við konur, get ég þá talist vera femínisti? Ef ég hef efasemdir um kynjakvóta get ég þá ekki kallað mig femínista? Spilling tungumálsins er hugtak innan heimspekinnar. Í því felst að orð missir upphaflega merkingu sína. Tökum dæmi. ,,Hann er nú meiri kommúnistinn“. Þessari setningu hefur gjarnan verið hent fram undir neikvæðum formerkjum. En hvað er kommúnismi? Hugmynd Karl Marx var, í það minnst að mati undirritaðrar, einstaklega falleg. Svo falleg að hún gerði í raun ráð fyrir að við værum öll systkini, tilbúin til að gefa náunga okkar vinnu okkar. Í upphaflegri merkingu er það kannski bara ekkert slæmt að vera kommúnisti. Með tímanum hlaut hugtakið hins vegar neikvæða merkingu. Að mati undirritaðrar er það sama uppi á teningnum með hugtakið femínisma. Innan femínismans eru margs konar hreyfingar, svo sem frjálslyndur, sósíalískur, róttækur, póstmódernískur og menningarlegur femínismi. Þó að ég skilgreini mig þannig sem femínista í hinni víðtæku merkingu, sem samheiti allra flokkanna, er augljóst að ég fell ekki undir allar hreyfingarnar. Hefur þannig hugtakið femínismi hlotið margs konar merkingar. Það sem ég á við þegar ég kalla mig femínista er alls ekki það sama og aðilinn við hliðina á mér á við. Í mínum huga er það engin spurning að ég geti kallað mig femínista. Ég skil hugtakið ekki þannig að þar með afneiti ég öllu sem viðkemur réttindum karlmanna. Að mér sé einungis annt um réttindabaráttu kvenna. Bara alls ekki. Það eru öfgar innan allra hreyfinga og mér finnst ekki rétt að öfgarnar skilgreini stefnurnar. Mér finnst það líka viss vanvirðing við formæður okkar sem gerðu það að verkum að við íslenskar konur njótum mest jafnréttis í heiminum að afneita því hugtaki sem réttindabarátta þeirra bar. Til að forðast endalaust rifrildi um hugtakið er þó kannski bara réttast að taka hugtakið femínisma úr umræðunni um stund og ræða frekar málefnin sjálf. Kannski veldur hugtakið sjálft meiri ágreiningi en málefnin.
Tími til aðgerða Það líður ekki sá dagur að ekki birtist fréttir utan úr heimi um hræðilegt ofbeldi gegn konum. Þar sem komið er fram við konur með svo ómannúðlegum og sadistískum hætti að maður grípur fyrir andlitið við lesturinn. Hvort sem um er að ræða hrottalegar hópnauðganir, sýruárásir, grýtingar, íkveikjur eða annað. Eru athafnirnar iðulega réttlættar á grundvelli athafna konunnar sjálfrar (e. victim blaming), menningu, laga, vangreidds heimanmundar eða öðrum álíka fjarstæðukenndum átyllum. 19. júní 2014 11:31
Má ég nafngreina kvalara minn? Bylting varð í Facebook-hópnum Beauty tips á dögunum þar sem fjöldi kvenna hefur komið fram og greint frá kynferðislegu ofbeldi sem þær hafa orðið fyrir. 11. júní 2015 09:51
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar