Ekki hætta á „týndum áratug“ á Íslandi Þorbjörn Þórðarson skrifar 6. janúar 2015 18:30 Bæði seðlabankastjóri og hagfræðingur Samtaka atvinnulífsins telja litlar líkur á langvinnri verðhjöðnun. Þá réttlætir lítil verðbólga nú ekki ríflegar launahækkanir að mati seðlabankastjóra því hún eigi sér alþjóðlegar skýringar. Tólf mánaða verðbólga hér á landi mældist aðeins 0,8 prósent í desember en þetta er í fyrsta skipti sem verðbólgan fer undir eins prósenta neðri fráviksmörk frá því verðbólgumarkmið var tekið upp sem ný peningastefna hinn 27. mars 2001. Þessi lága verðbólga hefur orðið tilefni til vangaveltna um hvort það sé raunveruleg hætta á verðhjöðnun, þ.e. almennri lækkun verðlags, andstæðunni við verðbólgu. Þannig sá peningastefnunefnd Seðlabankans ástæðu til að fjalla sérstaklega um þetta í greinargerð til ríkisstjórnarinnar hinn 29. desember en slík greinargerð er alltaf send ef verðbólga mælist yfir eða undir fráviksmörkum. Eitt helsta stýritæki seðlabanka, vextir, verður óvirkt í verðhjöðnun því vextir geta ekki farið undir 0 prósent. Verðhjöðnun fylgir yfirleitt samdráttur og langvinn verðhjöðnun getur haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir efnahag ríkja. Nærtækasta dæmið er Japan en Japanir hafa glímt við verðhjöðnun í rúman aldarfjórðung. Í fyrstu var talað um „týnda áratuginn“ í Japan, frá 1990 til 2000 en nú þykir nærri lagi að tala um „týndu áratugina.“Áhyggjur af verðhjöðnun í Evrópusambandinu Í Þýskalandi hafa menn miklar áhyggjur af verðhjöðnun um þessar mundir og raunar víðar í Evrópusambandinu. Er beðið eftir nýjum hagtölum, sem birtar verða á morgun, með mikilli eftirvæntingu. Umræða um verðjöðnun er í raun framandi og sérstakt fyrirbæri fyrir Íslendinga sem hafa áratugum saman glímt við verðbólgu. „Ef við sjáum innlenda eftirspurn taka við sér og húsnæðisliðinn vega þyngra þá sé ég ekki viðvarandi verðhjöðnun framundan,“ segir Ásdís Kristjánsdóttir hagfræðingur og forstöðumaður efnahagssviðs Samtaka atvinnulífsins. „Eins og staðan er núna eru litlar líkur á langri og viðvarandi verðhjöðnun hér á landi af því tagi sem Japan hefur glímt við og menn eru að óttast í Evrópu í dag. Í fyrsta lagi er Ísland lítið og opið hagkerfi og það er fljótlegt að knýja niður gengið ef þess þarf,“ segir Már Guðmundsson, seðlabankastjóri en við gengisfellingu verður innflutningur dýrari og verðbólgan tekur við sér. Kjaraviðræður aðila vinnumarkaðarins eru á næsta leiti en forsvarsmenn aðila vinnumarkaðarins reikna með að þær hefjist af fullum krafti í byrjun febrúar. Seðlabankastjóri segir ekki ástæðu til að víkja frá markmiði um 3,5 prósenta hækkun launa á ársgrundvelli í komandi kjaraviðræðum því lág verðbólga nú skýrist aðallega af verðlækkunum á innfluttum vörum. Þannig eigi hún sér alþjóðlegar skýringar og þessi staða geti breyst snögglega. „Þetta er lækkun olíuverðs og lækkun annarrar hrávöru, mjög lág alþjóðleg verðbólga, og við vitum ekki hversu hratt það snýst við. Um leið og það kemst í normal stöðu þá erum við, miðað við þann takt sem er í launahækkunum hér, komin með verðbólguna að markmiði og jafnvel hærra,“ segir Már. Þorsteinn Víglundsson framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.mynd/saBýst við flóknum og erfiðum kjaraviðræðum Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segist búast við flóknum og erfiðum kjaraviðræðum. Ekki síst fyrir þær sakir að þessu sinni semja aðildarfélög ASÍ hvert og eitt um kjör sinna félagsmanna. „Það verður auðvitað miklu erfiðara viðfangsefni að samræma launaþróun þegar verið er að semja við hvert aðildarfélag fyrir sig en það hefur verið gert áður. Það er alveg hægt að vinna úr þeirri stöðu en það verða vissulega snúnari samningaviðræður,“ segir Þorsteinn. Mest lesið Stærsti olíu- og gasfundur olíurisa í 25 ár Viðskipti erlent Þegar þreyttir starfsmenn mæta til vinnu eftir frí Atvinnulíf Vefur og app Íslandsbanka lágu niðri Viðskipti innlent Fyrsti vinnudagurinn eftir frí og níu góð ráð Atvinnulíf Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Viðskipti innlent Góð ráð við slæmum þynnkudegi í vinnunni Atvinnulíf Olís sektað um kvartmilljón vegna fullyrðinga um kolefnisjöfnun Neytendur Erfitt að vera mikið einn í vinnu og án mikilla samskipta Atvinnulíf Í vinnutengdri ástarsorg Atvinnulíf Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Viðskipti innlent Fleiri fréttir Vefur og app Íslandsbanka lágu niðri Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Forstjóraskipti hjá Ice-Group Kísiltollar gætu vel endað fyrir gerðardómi Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Arion hagnaðist um tíu milljarða á öðrum fjórðungi Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Festi hagnast umfram væntingar Þota Play komin úr viðgerð eftir skemmdir vegna hagléls Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Sjá meira
Bæði seðlabankastjóri og hagfræðingur Samtaka atvinnulífsins telja litlar líkur á langvinnri verðhjöðnun. Þá réttlætir lítil verðbólga nú ekki ríflegar launahækkanir að mati seðlabankastjóra því hún eigi sér alþjóðlegar skýringar. Tólf mánaða verðbólga hér á landi mældist aðeins 0,8 prósent í desember en þetta er í fyrsta skipti sem verðbólgan fer undir eins prósenta neðri fráviksmörk frá því verðbólgumarkmið var tekið upp sem ný peningastefna hinn 27. mars 2001. Þessi lága verðbólga hefur orðið tilefni til vangaveltna um hvort það sé raunveruleg hætta á verðhjöðnun, þ.e. almennri lækkun verðlags, andstæðunni við verðbólgu. Þannig sá peningastefnunefnd Seðlabankans ástæðu til að fjalla sérstaklega um þetta í greinargerð til ríkisstjórnarinnar hinn 29. desember en slík greinargerð er alltaf send ef verðbólga mælist yfir eða undir fráviksmörkum. Eitt helsta stýritæki seðlabanka, vextir, verður óvirkt í verðhjöðnun því vextir geta ekki farið undir 0 prósent. Verðhjöðnun fylgir yfirleitt samdráttur og langvinn verðhjöðnun getur haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir efnahag ríkja. Nærtækasta dæmið er Japan en Japanir hafa glímt við verðhjöðnun í rúman aldarfjórðung. Í fyrstu var talað um „týnda áratuginn“ í Japan, frá 1990 til 2000 en nú þykir nærri lagi að tala um „týndu áratugina.“Áhyggjur af verðhjöðnun í Evrópusambandinu Í Þýskalandi hafa menn miklar áhyggjur af verðhjöðnun um þessar mundir og raunar víðar í Evrópusambandinu. Er beðið eftir nýjum hagtölum, sem birtar verða á morgun, með mikilli eftirvæntingu. Umræða um verðjöðnun er í raun framandi og sérstakt fyrirbæri fyrir Íslendinga sem hafa áratugum saman glímt við verðbólgu. „Ef við sjáum innlenda eftirspurn taka við sér og húsnæðisliðinn vega þyngra þá sé ég ekki viðvarandi verðhjöðnun framundan,“ segir Ásdís Kristjánsdóttir hagfræðingur og forstöðumaður efnahagssviðs Samtaka atvinnulífsins. „Eins og staðan er núna eru litlar líkur á langri og viðvarandi verðhjöðnun hér á landi af því tagi sem Japan hefur glímt við og menn eru að óttast í Evrópu í dag. Í fyrsta lagi er Ísland lítið og opið hagkerfi og það er fljótlegt að knýja niður gengið ef þess þarf,“ segir Már Guðmundsson, seðlabankastjóri en við gengisfellingu verður innflutningur dýrari og verðbólgan tekur við sér. Kjaraviðræður aðila vinnumarkaðarins eru á næsta leiti en forsvarsmenn aðila vinnumarkaðarins reikna með að þær hefjist af fullum krafti í byrjun febrúar. Seðlabankastjóri segir ekki ástæðu til að víkja frá markmiði um 3,5 prósenta hækkun launa á ársgrundvelli í komandi kjaraviðræðum því lág verðbólga nú skýrist aðallega af verðlækkunum á innfluttum vörum. Þannig eigi hún sér alþjóðlegar skýringar og þessi staða geti breyst snögglega. „Þetta er lækkun olíuverðs og lækkun annarrar hrávöru, mjög lág alþjóðleg verðbólga, og við vitum ekki hversu hratt það snýst við. Um leið og það kemst í normal stöðu þá erum við, miðað við þann takt sem er í launahækkunum hér, komin með verðbólguna að markmiði og jafnvel hærra,“ segir Már. Þorsteinn Víglundsson framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.mynd/saBýst við flóknum og erfiðum kjaraviðræðum Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, segist búast við flóknum og erfiðum kjaraviðræðum. Ekki síst fyrir þær sakir að þessu sinni semja aðildarfélög ASÍ hvert og eitt um kjör sinna félagsmanna. „Það verður auðvitað miklu erfiðara viðfangsefni að samræma launaþróun þegar verið er að semja við hvert aðildarfélag fyrir sig en það hefur verið gert áður. Það er alveg hægt að vinna úr þeirri stöðu en það verða vissulega snúnari samningaviðræður,“ segir Þorsteinn.
Mest lesið Stærsti olíu- og gasfundur olíurisa í 25 ár Viðskipti erlent Þegar þreyttir starfsmenn mæta til vinnu eftir frí Atvinnulíf Vefur og app Íslandsbanka lágu niðri Viðskipti innlent Fyrsti vinnudagurinn eftir frí og níu góð ráð Atvinnulíf Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Viðskipti innlent Góð ráð við slæmum þynnkudegi í vinnunni Atvinnulíf Olís sektað um kvartmilljón vegna fullyrðinga um kolefnisjöfnun Neytendur Erfitt að vera mikið einn í vinnu og án mikilla samskipta Atvinnulíf Í vinnutengdri ástarsorg Atvinnulíf Fyrsta íslenska grænkera ostagerðin í hættu Viðskipti innlent Fleiri fréttir Vefur og app Íslandsbanka lágu niðri Tímabundin dreifing á sjónvarpsefni Sýnar hjá Símanum Hækkun tolla eins og þruma úr heiðskíru lofti Forstjóraskipti hjá Ice-Group Kísiltollar gætu vel endað fyrir gerðardómi Hvalur hf. stefnir íslenska ríkinu Arion hagnaðist um tíu milljarða á öðrum fjórðungi Ferðum Play til London, Parísar og Berlínar „sjálfhætt“ Festi hagnast umfram væntingar Þota Play komin úr viðgerð eftir skemmdir vegna hagléls Evrópa verði upp á Kína komin verði af tollunum Sigurður viðskiptastjóri innviðalausna hjá Ofar Hagnaður minnkar um 38 prósent og arðgreiðsla óákveðin Funda með ráðherra vegna tollanna: „Ég ætla ekki að setjast í neitt dómarasæti“ Á ég að greiða inn á lánið eða spara? Loksins, mathöllin og fleiri staðir fá nýja rekstraraðila „Við erum að bæta við atvinnustoð í samfélaginu“ Kristján og Leó kaupa Landsbankahúsið á tæpa þrjá milljarða Sjómönnum sagt upp: Skipulagsbreytingar vegna veiðigjalda Vaxtalækkun í ágúst sé nánast útilokuð Opnuðu loks Hygge eftir 245 daga bið Verðbólgan hjaðnar á ný Gáfust upp á Facebook og opna verslun fyrir notaðar íþróttavörur Endurskipuleggja reksturinn „í vinsemd og virðingu“ Tekjur jukust um helming milli ára Hátt í þrjátíu sagt upp hjá Play Gengið rétti lítillega úr kútnum en hefur aldrei verið lægra Róðurinn þungur en hefur ekki áhyggjur af Play HBO Max streymisveitan komin til Íslands Gengi Play í frjálsu falli Sjá meira