Dómsmál margfalt áhættusamara

Nýr Icesave-samningur er betri en Lárus Blöndal, fulltrúi stjórnarandstöðunnar í samninganefndinni, bjóst við. Lárus segir að verði ekki gengið frá samningi þá blasi dómsmál við. Kostnaður við nýja samninginn sé brot af kostnaði sem hlytist af töpuðu máli. Núna deili viðsemjendur ábyrgð og kostnaði.

Stjórnvöld í Bretlandi og Hollandi kunna að fá bakþanka vegna þeirra vaxtakjara sem þau hafa boðið Íslendingum í Icesave-deilunni. Lárus Blöndal, hæstaréttarlögmaður og fulltrúi stjórnarandstöðunnar í samninganefnd Íslands um Icesave, segir það umfram hans væntingar að náðst hafi saman um þau vaxtakjör sem Íslendingum bjóðast í samningnum.

Lárus áréttar að íslenska samninganefndin líti þannig á að Bretar og Hollendingar taki þátt í fjármagnskostnaði með Íslendingum. Þeir kynni málið hins vegar þannig heima fyrir að þeir séu að fá endurgreitt lán. „Undir þeim formerkjum lítur mjög sérkennilega út að þeir skuli samþykkja að fá endurgreitt lán með 2,64 prósenta vöxtum meðan lán sem Írum bjóðast eru með 5,8 prósenta vöxtum. Þetta getur augljóslega valdið vandræðum og Lee Buchheit [formaður samninganefndar Íslands] hefur haft af því áhyggjur hvernig þetta muni þróast þegar fleiri lönd þurfa fjárhagslega fyrirgreiðslu,“ segir Lárus og telur, að eftir því sem vikurnar líði aukist hættan á að Bretum og Hollendingum detti í hug að betra sé að komast út úr málinu frekar en að búa til fordæmi sem aðrar þjóðir gætu vísað í.

Lárus féllst á að koma inn í íslensku samninganefndina þegar eftir því var leitað en þó eftir nokkra umhugsun. Hann hafði í félagi við Stefán Má Stefánsson skrifað fjölda greina þar sem þeir höfnuðu lagalegri skyldu Íslands til að bera kostnað vegna Icesave. Nefndin hóf störf fyrir um ári.

„Viðhorf okkar Stefáns hafa síast inn og þjóðin held ég almennt að verða sammála um að við berum ekki skyldu til að greiða þessar innstæður sem Bretar og Hollendingar krefja okkur um. Það var nú hins vegar ekki alltaf þannig. Við Stefán sögðum hins vegar alltaf að við værum ekki á móti samningum per se. En við töldum þá að þeir yrðu að vera með öðrum hætti en þeir samningar sem lagðir höfðu verið fyrir þjóðina.“ Spjall undir húsvegg

Lárus kveður himin og haf milli fyrri samninga og draganna sem nú liggi fyrir. „Að skrifa undir samninga sem áætlað var að myndu kosta um 500 milljarða er náttúrlega algjörlega út úr korti og með ólíkindum að mönnum skyldi koma það til hugar.“ Lárus bendir líka á að áhætta í fyrri samningum um Icesave hafi líka verið mun meiri vegna þess að þá hafi legið fyrir mjög takmarkaðar upplýsingar frá skilanefnd og slitastjórn Landsbankans um stöðu þrotabúsins og mögulegar útgreiðslur.

Að mati Lárusar hafði mikla þýðingu fyrir samningsferlið að í nefndinni var fulltrúi stjórnarandstöðunnar sem endurspeglaði harða andstöðu gegn fyrri samningum. „Í janúar 2010 birtum við Stefán samantekt greinanna okkar og í lok fyrsta fundarins með samninganefndum Breta og Hollendinga gaf ég þeim þýðingu á þeirri samantekt.“ Á fyrsta fundi með Bretum og Hollendingum segir Lárus líka hafa komið fram að íslenska samninganefndin gengi út frá því að við hefðum enga lagalega skyldu til að greiða „eitt einasta penní“ og samningarnir myndu ekki snúast um það. „Þetta held ég að hafi verið stærsti munurinn á nálgun þessarar samninganefndar og fyrri nefnda. Við létum þetta koma fram skýrt og ítrekað.“

Þessi harða afstaða skilaði sér í því að í óformlegu spjalli „undir húsvegg“ var Lárus spurður að því hvað þyrfti eiginlega til að koma til þess að hann vildi semja.

„Menn höfðu þá fremur á tilfinningunni að ég vildi bara frekar fara með málið í dóm, en mitt svar var á þá leið, sem ég tel að þessi samningur endurspegli, að ég vildi að við mættumst sem jafningjar til að leysa úr sameiginlegu vandamáli. Ef við gætum gert samning sem uppfyllti það, þá gætum við náð saman.“ Jafnljóst segir Lárus að útilokað væri að samningur næðist þar sem ekki væri um neina skuldbindingu eða áhættu að ræða af hálfu Íslands. Hann bendir hins vegar á að vaxtakjörin í nýja samningnum endurspegli að markmiðið hafi náðst. „Þegar við semjum um 2,64 prósenta jafnaðarvexti, þá erum við að skipta með okkur kostnaði og þeir að taka á sig mjög stóran hluta af fjármagnskostnaðinum.“ Annar snúningur ekki í boðiKoma bandaríska lögmannsins Lee C. Buchheit í íslensku samninganefndina segir Lárus einnig hafa skipt miklu máli. Með því að velja hann, með hans sérþekkingu á samningum um skuldir ríkja, til að leiða nefndina hafi Íslendingar sent skilaboð um að faglega yrði unnið að málum. „Þetta var svona tilraun til að færa málið í annan farveg en það hafði verið í og ég held að það hafi verið mjög gott, fyrir utan að hafa haft aðgengi að hans miklu þekkingu á þessu sviði.“

Að mati Lárusar er tæplega valkostur nú að taka enn einn snúning á Icesave-samningum og reyna að draga Breta og Hollendinga að samningaborðinu í fjórða sinn. „Það kæmi mér mjög á óvart ef Bretar og Hollendingar væru tilbúnir til að setjast niður aftur,“ segir hann og telur að fáist samningurinn ekki samþykktur á Alþingi muni viðsemjendur okkar láta hafa sinn gang það ferli sem þegar sé hafið á vettvangi ESA, eftirlitsstofnunar EFTA. Málið myndi því fara fyrir EFTA-dómstólinn. „Það er komið ákveðið óþol í þessa viðsemjendur okkar og líklegra en ekki að menn líti þannig á að samningar náist ekki, ef þetta mál næst ekki í gegn.“

Íslenska ríkinu hefur þegar borist áminningarbréf frá ESA sem Lárus segir upplýsandi um afstöðu nefndarinnar. „Hún er á þá leið að Ísland beri ábyrgð á þessum innstæðum. Og það er nánast öruggt að ESA muni ekki hvika frá þeirri niðurstöðu þó að við komum með einhver sjónarmið. Forstjóri þeirra er búinn að lýsa því yfir að þau hefðu aldrei sett þetta fram nema vera fullviss um að hafa rétt fyrir sér.“

Lárus segir því liggja fyrir að áhætta fylgi því að fara með málið fyrir dómstóla. „Við þekkjum það lögmenn, að þó að við teljum okkur hafa mjög góðan málstað að verja þá getum við aldrei fullyrt að mál séu unnin,“ segir hann. „En ESA er líka búið að lýsa því yfir að málið verði fellt niður ef þessi þrjú ríki ná samningum um lausn á málinu.“

Kæmi til þess að Ísland tapaði málinu fyrir EFTA-dómstólnum og niðurstaðan yrði sú að Ísland hefði ekki uppfyllt skyldur sínar gagnvart EES-samningnum, þá gætu Bretar og Hollendingar haldið áfram málarekstri á hendur Íslandi.

„Við höfum rætt við þá þann möguleika að leysa úr málinu fyrir dómstólum og eðlilega sögðu þeir að þá myndu þeir gera ítrustu kröfur, ekki bara um lágmarksinnstæðutryggingar, heldur líka um viðbótargreiðslur sem þeir inntu af hendi og voru tæpir 500 milljarðar,“ segir Lárus. Fjárhæð innstæðnanna sem krafist yrði að Ísland bæri ábyrgð á væri því komin yfir þúsund milljarða króna auk þess sem væntanlega yrði farið fram á hæstu mögulegu vexti.

„Í dag er ljóst að fást mun að mestu eða öllu leyti upp í höfuðstól þessara krafna, þannig að fyrst og fremst erum við að tala um vaxtakostnaðinn. Í samanburði á gömlu samningunum og nýju sést hvað hann skiptir miklu máli. Við lækkun vaxta úr 5,55 prósentum í 2,64 prósent sparast um 170 milljarðar króna, miðað við núverandi aðstæður og áætlun um endurheimtur. Yrði allur þessi pakki inni þá gætu við þessa 47 milljarða bæst við 300 til 400 milljarðar, hið minnsta.“ Lotan fyrir kosningar var hörðLárus segir að vega þurfi og meta þá áhættu sem augljóslega felist í því að fara með málið fyrir dómstóla og bendir einnig á að jafnvel þótt málið ynnist þá gæti falist í því kostnaður. „Það þarf auðvitað að reka málið og standa í þessum útistöðum í einhvern tíma í viðbót. Og það hefur í það minnsta ekki jákvæð áhrif fyrir Ísland, en erfiðara að segja til um hvort það hefði veruleg neikvæð áhrif.“

Lárus segir að samskipti hans við stjórnarandstöðuna hafi verið nokkuð mikil og náin fyrstu vikur samningastarfsins þegar reynt var að ná lendingu um nýjan samning áður en til þjóðaratkvæðagreiðslu um fyrri samning kæmi. „Á þeim tíma fylgdust þau með hverri hreyfingu í málinu. En síðan þegar þetta fór að dragast á langinn þá voru samskipti fyrst og fremst þegar eitthvað bar til tíðinda.“ Áður en kom að atkvæðagreiðslu segir Lárus að Bretar og Hollendingar hafi stigið ákveðin skref í átt til Íslendinga. „En það breytti því ekki að enn var töluvert í að við værum komin á stað sem við sættum okkur við. Þá voru ekki komin fram nein tilboð sem við vorum tilbúin að samþykkja,“ segir hann.

Í nýjum samningi segir Lárus skipta máli að vextir hafi verið lækkaðir mjög verulega. Rætt sé um 47 milljarða kostnað á móti 479 milljörðum áður. Þá sé áhætta mun takmarkaðri en í fyrri samningum, upplýsingar um eigur Landsbankans traustar og jafnvel líkur á að einstök atriði gætu ein og sér breytt forsendum útreikninganna þannig að endurheimtur úr þrotabúi Landsbankans gætu staðið undir Icesave að fullu. Þar á meðal sé möguleg sala Iceland Foods-keðjunnar og ef heildsöluinnlán teljist ekki forgangskröfur. „Almennt má segja að meiri líkur séu á að eignir þrotabúsins reynist meiri en áætlanir gera ráð fyrir,“ segir Lárus og telur einnig gjaldeyrisáhættu takmarkaða. „Það er bara ekki raunhæft að gera ráð fyrir því að krónan geti lækkað um 50 prósent til viðbótar,“ segir hann og bendir á að frekara fall krónunnar hefði áhrif á lífskjör í landinu öllu. „Það þjónar ekki hagsmunum ríkisins að setja krónuna á flot ef hún getur ekki staðið,“ bætir hann við.

Lárus segist hins vegar láta þingmönnum eftir að taka til þess afstöðu hvort þeir samþykki fyrir­liggjandi frumvarp. Hans skoðun sé hins vegar að samningurinn hafi verið alltof lítið kynntur meðal landsmanna sem hafi tekið mjög virkan þátt í umræðum um málið.