Svar við skoðun Pawels Ólafur Teitur Guðnason skrifar 27. nóvember 2014 07:00 Sæll, Pawel, og þakka þér fyrir góð og málefnaleg greinaskrif á undanförnum árum. Mig langar að bregðast við nokkrum atriðum í grein þinni um orkumál sem birtist nýverið í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni „Mín skoðun“. Mér þótti leitt að sjá þig ýja að því – á milli línanna en þó ótvírætt – að ungt fólk dreymi varla um að vinna í álveri að loknu námi. Í fyrsta lagi finnst mér þetta ekki málefnalegt innlegg heldur aukaatriði, eins og ég vík betur að á eftir. Í öðru lagi er staðreyndin sú að störf í álverum eru mjög eftirsótt. Bara nú á undanförnum dögum hefur Rio Tinto Alcan ráðið til starfa doktor í efnafræði með mastersgráðu í vélaverkfræði, umhverfisverkfræðing með BS-gráðu í vélaverkfræði og lokaársnema í rekstrarverkfræði. Allt ungar konur vel að merkja. Áhugi á störfum hér er ekki bundinn við fólk með háskólagráður en mér sýndist hugsun þín vera á þeim miðum og því nefni ég þessi dæmi. Aðalatriðið er þó að þetta er aukaatriði, eins og ég nefndi. Svo ég umorði rök sem þú notar sjálfur annars staðar í greininni: Ákvörðun um að hverfa frá uppbyggingu stóriðju af því að ungt fólk dreymi almennt ekki um að vinna í álverum væri álíka skynsamleg og ef Norðmenn hefðu ákveðið að hverfa frá uppbyggingu olíuiðnaðarins af því að ungt fólk dreymdi almennt ekki um að vinna á olíuborpöllum. Meginverkefnið er ekki að búa til störf heldur að nýta auðlindina á sem arðbærastan hátt. Störfin eru ekki upphaf og endir alls; þau eru aðeins hluti af ávinningnum. Verðið sem fæst fyrir raforkuna er ekki heldur upphaf og endir alls; það er aðeins hluti af ávinningnum. Arðsemina þarf að meta heildstætt, á þjóðhagslegum grunni með tilliti til allra þátta.Stórir þættir gleymast Stórir þættir vilja einmitt gleymast þegar kemur að álverunum. Samantekt Samáls í fyrra leiddi í ljós að árið 2012 skildu álverin eftir 100 milljarða á Íslandi: um 40 með orkukaupum, 40 með kaupum á annarri vöru og þjónustu og 20 í formi launa og skatta. Þetta leikkerfi, 4-4-2, er einfalt að muna. Fáir ef nokkrir efast um að orkusala til álvera hafi verið arðbær á heildina litið. Ekki nóg með það heldur var hún nær örugglega arðbærasta nýting orkunnar sem völ var á, því að áratugum saman seldist orkan ekki þótt hún stæði til boða á hagstæðu verði. Öðrum betri orkunýtingarkostum hefur því ekki verið fórnað í þágu áliðnaðar. (Ekki heldur friðun í þágu ferðaþjónustu, því hún vex sem aldrei fyrr þótt orkuframleiðsla hafi margfaldast.) Spurningin er þá hvort betri kostir standi til boða í dag. Þú nefnir sæstreng og sjálfsagt er að skoða þann möguleika vel. Við samanburðinn er mikilvægt að muna að álverin kaupa ekki bara orku fyrir u.þ.b. 40 milljarða heldur skilja hér eftir um 60 milljarða til viðbótar. Þú manst kerfið: 4-4-2. Þú nefnir að markaðurinn eigi að ráða sem mestu um uppbyggingu atvinnugreina. Þá hlýtur þú reyndar að gera alvarlegar athugasemdir við sæstrenginn því vonir um gróða af honum byggjast að mestu á stórfelldum ríkisstyrkjum í Bretlandi, þar sem stjórnvöld nota skattfé til að kaupa endurnýjanlega orku á ofurverði. Ef aðeins fengist markaðsverð í Bretlandi fyrir orkuna myndi strengurinn skila tapi samkvæmt greiningu hagdeildar Landsbankans nú í október. Hér á landi hlýtur öll ráðstöfun orkuauðlinda – hvort sem er friðun þeirra eða virkjun – að markast nokkuð af því að bæði auðlindirnar og orkufyrirtækin eru að mestu leyti á hendi hins opinbera. Við getum ekki vitað hver niðurstaða hreinræktaðra markaðsafla hefði orðið en spyrja má: Hefði einkaaðili, sem ætti Ísland með húð og hári, farið öðruvísi að? Sjálfum þykir mér sennilegt að hann hefði einmitt talið vænlegt að virkja orkuna og hafa þannig bæði arð af orkusölu og tekjur af umsvifum iðnfyrirtækjanna. Að lokum þetta: Af því að þú og fleiri vísa gjarnan til Noregs og mæla með að við gerum eins og Norðmenn er ekki úr vegi að minna á þá staðreynd að Norðmenn eru einhverjir mestu álframleiðendur heims. Þeir eru meira að segja nokkuð ánægðir með þá stöðu sína og stefna á að auka álframleiðslu. Það er vissulega fordæmi sem við mættum taka til athugunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tengdar fréttir Orka = vinna? Raforkuverð í Bretlandi er tvöfalt hærra en á Íslandi. Einungis af þeirri ástæðu ætti lagning sæstrengs að vera á borðinu. 22. nóvember 2014 07:00 Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Sæll, Pawel, og þakka þér fyrir góð og málefnaleg greinaskrif á undanförnum árum. Mig langar að bregðast við nokkrum atriðum í grein þinni um orkumál sem birtist nýverið í Fréttablaðinu undir fyrirsögninni „Mín skoðun“. Mér þótti leitt að sjá þig ýja að því – á milli línanna en þó ótvírætt – að ungt fólk dreymi varla um að vinna í álveri að loknu námi. Í fyrsta lagi finnst mér þetta ekki málefnalegt innlegg heldur aukaatriði, eins og ég vík betur að á eftir. Í öðru lagi er staðreyndin sú að störf í álverum eru mjög eftirsótt. Bara nú á undanförnum dögum hefur Rio Tinto Alcan ráðið til starfa doktor í efnafræði með mastersgráðu í vélaverkfræði, umhverfisverkfræðing með BS-gráðu í vélaverkfræði og lokaársnema í rekstrarverkfræði. Allt ungar konur vel að merkja. Áhugi á störfum hér er ekki bundinn við fólk með háskólagráður en mér sýndist hugsun þín vera á þeim miðum og því nefni ég þessi dæmi. Aðalatriðið er þó að þetta er aukaatriði, eins og ég nefndi. Svo ég umorði rök sem þú notar sjálfur annars staðar í greininni: Ákvörðun um að hverfa frá uppbyggingu stóriðju af því að ungt fólk dreymi almennt ekki um að vinna í álverum væri álíka skynsamleg og ef Norðmenn hefðu ákveðið að hverfa frá uppbyggingu olíuiðnaðarins af því að ungt fólk dreymdi almennt ekki um að vinna á olíuborpöllum. Meginverkefnið er ekki að búa til störf heldur að nýta auðlindina á sem arðbærastan hátt. Störfin eru ekki upphaf og endir alls; þau eru aðeins hluti af ávinningnum. Verðið sem fæst fyrir raforkuna er ekki heldur upphaf og endir alls; það er aðeins hluti af ávinningnum. Arðsemina þarf að meta heildstætt, á þjóðhagslegum grunni með tilliti til allra þátta.Stórir þættir gleymast Stórir þættir vilja einmitt gleymast þegar kemur að álverunum. Samantekt Samáls í fyrra leiddi í ljós að árið 2012 skildu álverin eftir 100 milljarða á Íslandi: um 40 með orkukaupum, 40 með kaupum á annarri vöru og þjónustu og 20 í formi launa og skatta. Þetta leikkerfi, 4-4-2, er einfalt að muna. Fáir ef nokkrir efast um að orkusala til álvera hafi verið arðbær á heildina litið. Ekki nóg með það heldur var hún nær örugglega arðbærasta nýting orkunnar sem völ var á, því að áratugum saman seldist orkan ekki þótt hún stæði til boða á hagstæðu verði. Öðrum betri orkunýtingarkostum hefur því ekki verið fórnað í þágu áliðnaðar. (Ekki heldur friðun í þágu ferðaþjónustu, því hún vex sem aldrei fyrr þótt orkuframleiðsla hafi margfaldast.) Spurningin er þá hvort betri kostir standi til boða í dag. Þú nefnir sæstreng og sjálfsagt er að skoða þann möguleika vel. Við samanburðinn er mikilvægt að muna að álverin kaupa ekki bara orku fyrir u.þ.b. 40 milljarða heldur skilja hér eftir um 60 milljarða til viðbótar. Þú manst kerfið: 4-4-2. Þú nefnir að markaðurinn eigi að ráða sem mestu um uppbyggingu atvinnugreina. Þá hlýtur þú reyndar að gera alvarlegar athugasemdir við sæstrenginn því vonir um gróða af honum byggjast að mestu á stórfelldum ríkisstyrkjum í Bretlandi, þar sem stjórnvöld nota skattfé til að kaupa endurnýjanlega orku á ofurverði. Ef aðeins fengist markaðsverð í Bretlandi fyrir orkuna myndi strengurinn skila tapi samkvæmt greiningu hagdeildar Landsbankans nú í október. Hér á landi hlýtur öll ráðstöfun orkuauðlinda – hvort sem er friðun þeirra eða virkjun – að markast nokkuð af því að bæði auðlindirnar og orkufyrirtækin eru að mestu leyti á hendi hins opinbera. Við getum ekki vitað hver niðurstaða hreinræktaðra markaðsafla hefði orðið en spyrja má: Hefði einkaaðili, sem ætti Ísland með húð og hári, farið öðruvísi að? Sjálfum þykir mér sennilegt að hann hefði einmitt talið vænlegt að virkja orkuna og hafa þannig bæði arð af orkusölu og tekjur af umsvifum iðnfyrirtækjanna. Að lokum þetta: Af því að þú og fleiri vísa gjarnan til Noregs og mæla með að við gerum eins og Norðmenn er ekki úr vegi að minna á þá staðreynd að Norðmenn eru einhverjir mestu álframleiðendur heims. Þeir eru meira að segja nokkuð ánægðir með þá stöðu sína og stefna á að auka álframleiðslu. Það er vissulega fordæmi sem við mættum taka til athugunar.
Orka = vinna? Raforkuverð í Bretlandi er tvöfalt hærra en á Íslandi. Einungis af þeirri ástæðu ætti lagning sæstrengs að vera á borðinu. 22. nóvember 2014 07:00
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun