Niðurstöður í nauðgunarmálum sagðar vera "dómarahappdrætti“ Kristjana Björg Guðbrandsdóttir skrifar 13. janúar 2015 07:00 Í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur kemur fram að persónur og reynsla dómara skiptir máli þegar kemur að meðferð kynferðisbrota og nauðgunarmála. Viðhorf sumra dómara eru sögð úrelt. Fréttablaðið/Stefán Persóna dómara og mannleg reynsla þeirra skiptir máli við meðferð þeirra á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur sem unnin er í samvinnu við innanríkisráðuneytið um viðhorf fagaðila til meðferðar nauðgunarmála. Viðmælendur í skýrslunni eru fagaðilar sem starfa við meðferð nauðgunarmála innan réttarvörslukerfisins, svo sem dómarar, ákærendur, verjendur, sálfræðingar og rannsóknarlögreglumenn. Telja viðmælendur misjafnt hvernig dómarar meta sönnunarreglurnar. Það er að segja, hversu sterk sönnunarkrafan eigi að vera, og/eða að persónuleg viðhorf dómara til málaflokksins hafi áhrif þegar kemur að meðferð dómara á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Einn viðmælandi notaði orðið „dómarahappdrætti“ í því samhengi. Einn viðmælenda er starfandi dómari og segir persónuleg viðhorf manna auðvitað hafa áhrif á hvort það sé hafið yfir skynsamlegan vafa hvort brot hafi verið framið.Hefur áhrif Helga Vala Helgadóttir lögmaður segir málaflokkinn flókinn og tekur undir þau sjónarmið sem koma fram í skýrslunni, um að viðhorf dómara hafi áhrif á meðferð mála.„Því miður þá er það bara þannig að (í Hæstarétti) hafa persónur alveg gríðarlega mikið vægi, þeir einstaklingar sem eru að baki dómurunum, þetta ræðst algjörlega af því hvernig menn meta sönnunarreglurnar,“ segir dómarinn. Rannsóknarlögreglumaður telur að persónuleg viðhorf og afstaða dómara til nauðgunar- og kynferðisbrotamála hafi áhrif á hvernig dómarar dæma í málunum. Hann segir suma dómara með gömul og úrelt sjónarmið og telur að það mætti samræma dómaframkvæmd. „Ef þú myndir setja mál fyrir tvo dómarapanela, sko, þá gætir þú fengið sýknudóm öðrum megin og sakfellingu hinum megin og það er svona misræmi á milli dómaranna svolítið og ég held að þeir þurfi að vinna svolítið betur í því á stundum, sumir eru örugglega með svona einhver gömul og úrelt sjónarmið og aðrir kannski alveg hinum megin,“ segir rannsóknarlögreglumaðurinn. Ákærandi og verjandi hafa uppi svipuð orð. Verjandi segir að það skipti máli hver persónuleg afstaða dómara til málanna er og ákærandi segir það alþekkt meðal málflytjenda og segir þá stundum varpa öndinni léttar: „Ohh, gott að það er þessi, jæja fínt, þá þarf ég nú ekki að hafa einhverjar áhyggjur.“ Helga Vala Helgadóttir héraðsdómslögmaður tekur undir þessi sjónarmið sem koma fram í skýrslunni og segir þau ekki einföld til úrlausnar. Málin séu flókin og því megi færa rök fyrir því að persóna og hugmyndir skipti meira máli en í öðrum málum. „Í hinum útópíska heimi þá myndi maður auðvitað vilja að þetta væri ekki svoleiðis. Í þessum málum er áherslan á sönnunarmat, þetta eru flókin mál. Þess vegna getur maður í rauninni sagt að persóna og hugmyndir skipti máli og meira máli en í flestum öðrum. Maður hefur það á tilfinningunni stundum að gömul trénuð viðhorf ráði för. Eins og við þurfum að ryðja okkur í gegnum þau.“ Helga Vala segist helst mæta úreltum viðhorfum þegar um er að ræða mál er varða ofbeldi í nánum samböndum. Þar séu úrelt viðhorf ríkjandi bæði hjá rannsakendum og dómurum. „Maður hefur of oft séð of lítið gert úr líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi í nánum samböndum. Það er mikill munur á dómum eftir því hver dæmir, til dæmis á þyngd refsinga og bótakröfum til brotaþola.“ Helga Vala segir ástæðu til að fylgja skýrslunni eftir með einhverjum hætti en setur spurningarmerki við þá hugmynd sem borin er upp í skýrslunni. Að dómarar svari spurningum opinberlega um viðhorf sín til málaflokksins áður skipað er segir hún ekki góða hugmynd. „Sérstök matsnefnd sker úr um hæfi dómara áður en til skipunar kemur, ég skil ekki af hverju það ætti að skera úr um það á opinberum vettvangi.“ Mest lesið Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Innlent Vantrauststillagan felld Innlent Réði lífvörð eftir árásina á bandamann Navalnís Erlent Hljóp á eftir stungumanninum um Faxafen með innyflin lafandi út úr sér Innlent Reiðin kraumaði við ofsaakstur á Reykjanesbraut Innlent Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Innlent Borgarstjóri sakaður um brot gegn dóttur sinni Erlent Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Innlent Monica Lewinsky fór flatt á því að segja satt Innlent Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Innlent Fleiri fréttir Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Flóttamenn tóku forskot á stóra plokkdaginn Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Grindvíkingar boða til mótmæla gegn Þórkötlu „Engin ástæða til að boða til kosninga“ Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Stungumaður þarf að dúsa inni fram að dómi Sagði upp til að annast einhverfa dóttur, vantraust á þingi og bílastæðagjöld Vantrauststillagan felld Skólabrú með garði á þakinu „djörf og fersk“ tillaga Hætta með safnskóla fyrir grindvísk börn Reiðin kraumaði við ofsaakstur á Reykjanesbraut Lýsir letilífi rándýrra hæstaréttardómara Hljóp á eftir stungumanninum um Faxafen með innyflin lafandi út úr sér Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Húsfélag ekki skaðabótaábyrgt vegna myglu í séreign Tekist á í Stúdentaráði: „Furðulegasti fundur sem ég hef mætt á“ Fresta gildistöku kjarabóta til öryrkja til að slá á þenslu Monica Lewinsky fór flatt á því að segja satt Sá sem mölvaði rúðurnar glímir við alvarleg andleg veikindi Ölfusárbrú opnuð á ný eftir harðan aftanáakstur Öryrkjar gagnrýna frestun á lagabreytingu og FÍB vill grisja bílastæðafrumskóginn Fleiri gifta sig hjá sýslumanni en í kirkju Sagði höfuðhögg eiga að koma í veg fyrir að lögreglan fengi hann í hendurnar Landlæknir rannsaki ummæli formanns Geðlæknafélagsins Fimmtungur ánægður með störf Einars borgarstjóra Brynjar pirrar sig á undirskriftum gegn Bjarna Umferðaróhapp við Vesturlandsveg Allar rúður brotnar hjá Fiskikónginum við Sogaveg Sjá meira
Persóna dómara og mannleg reynsla þeirra skiptir máli við meðferð þeirra á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Þetta kemur fram í nýrri skýrslu Hildar Fjólu Antonsdóttur sem unnin er í samvinnu við innanríkisráðuneytið um viðhorf fagaðila til meðferðar nauðgunarmála. Viðmælendur í skýrslunni eru fagaðilar sem starfa við meðferð nauðgunarmála innan réttarvörslukerfisins, svo sem dómarar, ákærendur, verjendur, sálfræðingar og rannsóknarlögreglumenn. Telja viðmælendur misjafnt hvernig dómarar meta sönnunarreglurnar. Það er að segja, hversu sterk sönnunarkrafan eigi að vera, og/eða að persónuleg viðhorf dómara til málaflokksins hafi áhrif þegar kemur að meðferð dómara á nauðgunar- og kynferðisbrotamálum. Einn viðmælandi notaði orðið „dómarahappdrætti“ í því samhengi. Einn viðmælenda er starfandi dómari og segir persónuleg viðhorf manna auðvitað hafa áhrif á hvort það sé hafið yfir skynsamlegan vafa hvort brot hafi verið framið.Hefur áhrif Helga Vala Helgadóttir lögmaður segir málaflokkinn flókinn og tekur undir þau sjónarmið sem koma fram í skýrslunni, um að viðhorf dómara hafi áhrif á meðferð mála.„Því miður þá er það bara þannig að (í Hæstarétti) hafa persónur alveg gríðarlega mikið vægi, þeir einstaklingar sem eru að baki dómurunum, þetta ræðst algjörlega af því hvernig menn meta sönnunarreglurnar,“ segir dómarinn. Rannsóknarlögreglumaður telur að persónuleg viðhorf og afstaða dómara til nauðgunar- og kynferðisbrotamála hafi áhrif á hvernig dómarar dæma í málunum. Hann segir suma dómara með gömul og úrelt sjónarmið og telur að það mætti samræma dómaframkvæmd. „Ef þú myndir setja mál fyrir tvo dómarapanela, sko, þá gætir þú fengið sýknudóm öðrum megin og sakfellingu hinum megin og það er svona misræmi á milli dómaranna svolítið og ég held að þeir þurfi að vinna svolítið betur í því á stundum, sumir eru örugglega með svona einhver gömul og úrelt sjónarmið og aðrir kannski alveg hinum megin,“ segir rannsóknarlögreglumaðurinn. Ákærandi og verjandi hafa uppi svipuð orð. Verjandi segir að það skipti máli hver persónuleg afstaða dómara til málanna er og ákærandi segir það alþekkt meðal málflytjenda og segir þá stundum varpa öndinni léttar: „Ohh, gott að það er þessi, jæja fínt, þá þarf ég nú ekki að hafa einhverjar áhyggjur.“ Helga Vala Helgadóttir héraðsdómslögmaður tekur undir þessi sjónarmið sem koma fram í skýrslunni og segir þau ekki einföld til úrlausnar. Málin séu flókin og því megi færa rök fyrir því að persóna og hugmyndir skipti meira máli en í öðrum málum. „Í hinum útópíska heimi þá myndi maður auðvitað vilja að þetta væri ekki svoleiðis. Í þessum málum er áherslan á sönnunarmat, þetta eru flókin mál. Þess vegna getur maður í rauninni sagt að persóna og hugmyndir skipti máli og meira máli en í flestum öðrum. Maður hefur það á tilfinningunni stundum að gömul trénuð viðhorf ráði för. Eins og við þurfum að ryðja okkur í gegnum þau.“ Helga Vala segist helst mæta úreltum viðhorfum þegar um er að ræða mál er varða ofbeldi í nánum samböndum. Þar séu úrelt viðhorf ríkjandi bæði hjá rannsakendum og dómurum. „Maður hefur of oft séð of lítið gert úr líkamlegu og kynferðislegu ofbeldi í nánum samböndum. Það er mikill munur á dómum eftir því hver dæmir, til dæmis á þyngd refsinga og bótakröfum til brotaþola.“ Helga Vala segir ástæðu til að fylgja skýrslunni eftir með einhverjum hætti en setur spurningarmerki við þá hugmynd sem borin er upp í skýrslunni. Að dómarar svari spurningum opinberlega um viðhorf sín til málaflokksins áður skipað er segir hún ekki góða hugmynd. „Sérstök matsnefnd sker úr um hæfi dómara áður en til skipunar kemur, ég skil ekki af hverju það ætti að skera úr um það á opinberum vettvangi.“
Mest lesið Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Innlent Vantrauststillagan felld Innlent Réði lífvörð eftir árásina á bandamann Navalnís Erlent Hljóp á eftir stungumanninum um Faxafen með innyflin lafandi út úr sér Innlent Reiðin kraumaði við ofsaakstur á Reykjanesbraut Innlent Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Innlent Borgarstjóri sakaður um brot gegn dóttur sinni Erlent Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Innlent Monica Lewinsky fór flatt á því að segja satt Innlent Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Innlent Fleiri fréttir Ritskoðun bjóra: „Þetta er gert fyrir börnin“ Steingrímur J og Njáll Trausti sameinast í orkuvæðingu norðausturhornsins Flóttamenn tóku forskot á stóra plokkdaginn Frumskógur bílastæðagjalda og þau hæstu þúsund krónur Grindvíkingar boða til mótmæla gegn Þórkötlu „Engin ástæða til að boða til kosninga“ Segir „ómanneskjulegt“ álag á foreldrum einhverfra barna Stungumaður þarf að dúsa inni fram að dómi Sagði upp til að annast einhverfa dóttur, vantraust á þingi og bílastæðagjöld Vantrauststillagan felld Skólabrú með garði á þakinu „djörf og fersk“ tillaga Hætta með safnskóla fyrir grindvísk börn Reiðin kraumaði við ofsaakstur á Reykjanesbraut Lýsir letilífi rándýrra hæstaréttardómara Hljóp á eftir stungumanninum um Faxafen með innyflin lafandi út úr sér Magni kaupmaður látinn 88 ára að aldri Húsfélag ekki skaðabótaábyrgt vegna myglu í séreign Tekist á í Stúdentaráði: „Furðulegasti fundur sem ég hef mætt á“ Fresta gildistöku kjarabóta til öryrkja til að slá á þenslu Monica Lewinsky fór flatt á því að segja satt Sá sem mölvaði rúðurnar glímir við alvarleg andleg veikindi Ölfusárbrú opnuð á ný eftir harðan aftanáakstur Öryrkjar gagnrýna frestun á lagabreytingu og FÍB vill grisja bílastæðafrumskóginn Fleiri gifta sig hjá sýslumanni en í kirkju Sagði höfuðhögg eiga að koma í veg fyrir að lögreglan fengi hann í hendurnar Landlæknir rannsaki ummæli formanns Geðlæknafélagsins Fimmtungur ánægður með störf Einars borgarstjóra Brynjar pirrar sig á undirskriftum gegn Bjarna Umferðaróhapp við Vesturlandsveg Allar rúður brotnar hjá Fiskikónginum við Sogaveg Sjá meira