Matvælaöryggi fórnað fyrir pólitík Sandra B. Jónsdóttir skrifar 7. október 2011 06:00 Nú eru hartnær átta ár síðan ríki Evrópusambandsins settu nýja löggjöf um merkingar erfðabreyttra matvæla (reglugerð 1830). Sú löggjöf hefur enn ekki verið tekin upp af EES, m.a. vegna neikvæðrar afstöðu íslenskra stjórnvalda, sem með því hafa misboðið rétti íslenskra neytenda til að velja og skilið heila kynslóð íslenskra barna eftir varnarlausa gagnvart órannsökuðum hættum erfðabreyttra matvæla. Eftir margra ára baráttu samtaka neytenda hefur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið nú viðurkennt pólitíska nauðsyn þess að setja reglugerð um merkingar erfðabreyttra matvæla. Í hafti pólitískrar hugmyndafræði, sem lítur á upptöku alls sem evrópskt er sem nánast þjóðarskömm, ákvað ráðuneytið að taka ekki upp reglugerð ESB, en búa þess í stað til sér-íslenska gerð. Sú ákvörðun hlaut að verða vandkvæðum bundin því viðskipti við Evrópu gætu orðið ómöguleg nema íslenska reglugerðin yrði samhljóða hinni evrópsku. Nýja íslenska reglugerðin átti að taka gildi hinn 1. september sl. en örfáum dögum áður frestaði ráðherra gildistöku matvælaþáttar hennar fram í janúar 2012. Hafi frestun stafað af ósamræmi milli reglugerðar ESB og hinnar íslensku gerðar er vanhæfni um að kenna. Annaðhvort mistókst ráðuneytinu að móta reglugerðina með faglegum hætti eða að óframkvæmanleg gerð var vísvitandi samin til þess að fresta mætti gildistöku. Svo fullrar sanngirni sé gætt gagnvart ráðuneytinu hefur það einungis frestað matvælaþætti reglugerðarinnar. Gildistöku ákvæða sem krefjast merkinga á erfðabreyttum matvælum er frestað um fjóra mánuði – en ákvæði sem krefjast merkinga á erfðabreyttu fóðri hafa nú tekið gildi. Ísland er þekkt fyrir ofnæmi gagnvart reglum og lögum, en að opinbert stjórnvald skuli setja rétt búfjár ofar rétti neytenda er skrefi nær spillingu. En eins og máltækið segir: margt er skrýtið í kýrhausnum. Útilokað er að töf þessi stafi af ávæningi um að Bandaríkin hafi hótað Íslendingum málsókn fyrir Alþjóða viðskiptastofnuninni (WTO) ef þeir innleiddu merkingar á erfðabreyttum matvælum. Alkunna er að Bandaríkin hafa notað sendiráð sín um allan heim til slíkra hótana, en jafnþekkt er að WTO hefur aldrei orðið ágengt í kærum gegn Evrópuríkjum vegna merkinga á erfðabreyttum matvælum. Íslensk stjórnvöld vita líka að sú ógn er ekki lengur fyrir hendi. Fyrr á þessu ári lét sendinefnd Bandaríkjanna hjá Codex (staðlaráði WHO og FAO) af andstöðu sinni við útgáfu leiðbeininga um merkingar erfðabreyttra matvæla. Hið nýja samkomulag innan Codex felur í sér að ríki sem vilja koma á merkingum erfðabreyttra matvæla þurfa ekki lengur að óttast málsókn gegn sér á vettvangi WTO. Því síður getur ráðuneytið hafa vanmetið heilsufarsáhrif þess að fresta gildistöku reglugerðarinnar. Fyrir fjórum mánuðum var ráðuneytið upplýst um ritrýndar niðurstöður nýrrar tímamóta heilsufarsrannsóknar við Sherbrooke-háskólasjúkrahúsið í Quebec í Kanada sem birtust í Journal of Reproductive Toxicology. Í rannsókninni fannst Bt-eitur sem splæst er í erfðabreyttar plöntur (gegn skordýrum) í blóði þungaðra kvenna og fóstra sem þær gengu með. Niðurstaða hennar var að eitur þetta kæmi úr erfðabreyttum matvælum vegna þess að mæðurnar neyttu venjulegs kanadísks fæðis, en drjúgur hluti þess inniheldur ómerkt erfðabreytt matvæli. Erfitt er að ímynda sér sterkari vísbendingar um það heilsutjón sem erfðabreytt matvæli geta valdið neytendum – eða sterkari rök fyrir merkingum erfðabreyttra matvæla. Árum saman hafa innflytjendur kvartað yfir því að merkingar erfðabreyttra matvæla hér á landi geri verslun við Bandaríkin erfiðari vegna þess að þar er slíkra merkinga ekki krafist. Frestaði ráðuneytið reglugerðarákvæðum um merkingu erfðabreyttra matvæla til að þóknast örfáum innflytjendum? Ráðuneytið mætti gjarnan minna þá verslunarmenn á að blóð kvenna sem tóku þátt í kanadísku heilsurannsókninni mengaðist af neyslu erfðabreyttra matvæla, að öllum líkindum Bt-maíss sem notaður er í framleiðslu á fjölda bandarískra neysluvara sem finna má í íslenskum stórmörkuðum – m.a. í morgunkorni, kökum og kexi, tómatsósu og grillsósum. Innflytjendur vita að ekki er nauðsynlegt að flytja bandarískar vörur inn frá Bandaríkjunum. Hægt er að fá margar þeirra frá Evrópulöndum þar sem þær eru framleiddar samkvæmt einkaleyfum og innihalda ekki erfðabreytt hráefni, en ef svo væri þá væri þess getið á umbúðum. Ráðherra hefur enga gilda afsökun fyrir frestun ákvæða um merkingar erfðabreyttra matvæla. Annaðhvort lúffar ráðherra fyrir marklausum hótunum innflytjenda eða þá að hann ber ábyrgð á óhæfri smíð reglugerðar sem er óframkvæmanleg. Stjórnvöld bera ábyrgð á því að öryggi almennings sé sett ofar pólitík. Umrædd frestun er alvarleg fórn þeirrar ábyrgðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Sjá meira
Nú eru hartnær átta ár síðan ríki Evrópusambandsins settu nýja löggjöf um merkingar erfðabreyttra matvæla (reglugerð 1830). Sú löggjöf hefur enn ekki verið tekin upp af EES, m.a. vegna neikvæðrar afstöðu íslenskra stjórnvalda, sem með því hafa misboðið rétti íslenskra neytenda til að velja og skilið heila kynslóð íslenskra barna eftir varnarlausa gagnvart órannsökuðum hættum erfðabreyttra matvæla. Eftir margra ára baráttu samtaka neytenda hefur sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið nú viðurkennt pólitíska nauðsyn þess að setja reglugerð um merkingar erfðabreyttra matvæla. Í hafti pólitískrar hugmyndafræði, sem lítur á upptöku alls sem evrópskt er sem nánast þjóðarskömm, ákvað ráðuneytið að taka ekki upp reglugerð ESB, en búa þess í stað til sér-íslenska gerð. Sú ákvörðun hlaut að verða vandkvæðum bundin því viðskipti við Evrópu gætu orðið ómöguleg nema íslenska reglugerðin yrði samhljóða hinni evrópsku. Nýja íslenska reglugerðin átti að taka gildi hinn 1. september sl. en örfáum dögum áður frestaði ráðherra gildistöku matvælaþáttar hennar fram í janúar 2012. Hafi frestun stafað af ósamræmi milli reglugerðar ESB og hinnar íslensku gerðar er vanhæfni um að kenna. Annaðhvort mistókst ráðuneytinu að móta reglugerðina með faglegum hætti eða að óframkvæmanleg gerð var vísvitandi samin til þess að fresta mætti gildistöku. Svo fullrar sanngirni sé gætt gagnvart ráðuneytinu hefur það einungis frestað matvælaþætti reglugerðarinnar. Gildistöku ákvæða sem krefjast merkinga á erfðabreyttum matvælum er frestað um fjóra mánuði – en ákvæði sem krefjast merkinga á erfðabreyttu fóðri hafa nú tekið gildi. Ísland er þekkt fyrir ofnæmi gagnvart reglum og lögum, en að opinbert stjórnvald skuli setja rétt búfjár ofar rétti neytenda er skrefi nær spillingu. En eins og máltækið segir: margt er skrýtið í kýrhausnum. Útilokað er að töf þessi stafi af ávæningi um að Bandaríkin hafi hótað Íslendingum málsókn fyrir Alþjóða viðskiptastofnuninni (WTO) ef þeir innleiddu merkingar á erfðabreyttum matvælum. Alkunna er að Bandaríkin hafa notað sendiráð sín um allan heim til slíkra hótana, en jafnþekkt er að WTO hefur aldrei orðið ágengt í kærum gegn Evrópuríkjum vegna merkinga á erfðabreyttum matvælum. Íslensk stjórnvöld vita líka að sú ógn er ekki lengur fyrir hendi. Fyrr á þessu ári lét sendinefnd Bandaríkjanna hjá Codex (staðlaráði WHO og FAO) af andstöðu sinni við útgáfu leiðbeininga um merkingar erfðabreyttra matvæla. Hið nýja samkomulag innan Codex felur í sér að ríki sem vilja koma á merkingum erfðabreyttra matvæla þurfa ekki lengur að óttast málsókn gegn sér á vettvangi WTO. Því síður getur ráðuneytið hafa vanmetið heilsufarsáhrif þess að fresta gildistöku reglugerðarinnar. Fyrir fjórum mánuðum var ráðuneytið upplýst um ritrýndar niðurstöður nýrrar tímamóta heilsufarsrannsóknar við Sherbrooke-háskólasjúkrahúsið í Quebec í Kanada sem birtust í Journal of Reproductive Toxicology. Í rannsókninni fannst Bt-eitur sem splæst er í erfðabreyttar plöntur (gegn skordýrum) í blóði þungaðra kvenna og fóstra sem þær gengu með. Niðurstaða hennar var að eitur þetta kæmi úr erfðabreyttum matvælum vegna þess að mæðurnar neyttu venjulegs kanadísks fæðis, en drjúgur hluti þess inniheldur ómerkt erfðabreytt matvæli. Erfitt er að ímynda sér sterkari vísbendingar um það heilsutjón sem erfðabreytt matvæli geta valdið neytendum – eða sterkari rök fyrir merkingum erfðabreyttra matvæla. Árum saman hafa innflytjendur kvartað yfir því að merkingar erfðabreyttra matvæla hér á landi geri verslun við Bandaríkin erfiðari vegna þess að þar er slíkra merkinga ekki krafist. Frestaði ráðuneytið reglugerðarákvæðum um merkingu erfðabreyttra matvæla til að þóknast örfáum innflytjendum? Ráðuneytið mætti gjarnan minna þá verslunarmenn á að blóð kvenna sem tóku þátt í kanadísku heilsurannsókninni mengaðist af neyslu erfðabreyttra matvæla, að öllum líkindum Bt-maíss sem notaður er í framleiðslu á fjölda bandarískra neysluvara sem finna má í íslenskum stórmörkuðum – m.a. í morgunkorni, kökum og kexi, tómatsósu og grillsósum. Innflytjendur vita að ekki er nauðsynlegt að flytja bandarískar vörur inn frá Bandaríkjunum. Hægt er að fá margar þeirra frá Evrópulöndum þar sem þær eru framleiddar samkvæmt einkaleyfum og innihalda ekki erfðabreytt hráefni, en ef svo væri þá væri þess getið á umbúðum. Ráðherra hefur enga gilda afsökun fyrir frestun ákvæða um merkingar erfðabreyttra matvæla. Annaðhvort lúffar ráðherra fyrir marklausum hótunum innflytjenda eða þá að hann ber ábyrgð á óhæfri smíð reglugerðar sem er óframkvæmanleg. Stjórnvöld bera ábyrgð á því að öryggi almennings sé sett ofar pólitík. Umrædd frestun er alvarleg fórn þeirrar ábyrgðar.
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun