Lýðræði í verki á öllum sviðum Björn Þorsteinsson skrifar 19. nóvember 2010 07:30 Ein þeirra grundvallarskoðana sem Íslendingar hafa gengið út frá er að þeir búi við þjóðskipulag sem megi með réttu kenna við lýðræði. Sama gildir um önnur Vesturlönd. En á síðustu árum, og af ærnu tilefni, hafa æ fleiri fundið sig knúin til að spyrja sig sjálf og aðra um réttmæti þessarar almennu skoðunar - ekki síst hér á þessu landi. Er Ísland réttnefnt lýðræðisríki? Ekkert er eðlilegra en að örvænt sé um ástand lýðræðisins í ríki sem orðið hefur fyrir jafn miklum áföllum og Ísland. Hvernig má það vera að landið hafi sætt þessum hörmungum ef það laut lýðræðislegri stjórn, sem þá hlýtur að þýða stjórn allra þegna með hagsmuni heildarinnar að leiðarljósi? Hvað brást? Var þetta allt okkur þegnunum að kenna - úr því að valdið býr hjá okkur? Sé litið á svið stjórnmálanna kynnu margir að segja að við kusum þetta yfir okkur. En þá verður strax að bæta því við, svo allrar sanngirni sé gætt, að ekki var margra kosta völ. Stjórnmálaflokkar þessa lands eru svo sviplíkir í reynd að vandséð er að tala eigi um þá í fleirtölu. Og eitt þeirra lykilatriða sem þeir hafa aldrei séð ástæðu til að hrófla við er sú staðreynd að lýðræði tíðkast ekki á sviði efnahagslífsins. Með öðrum orðum kusum við einmitt ekki yfir okkur þá menn sem kenndu sig við óljósa víkingarómantík og sólunduðu botnlausu bólufé sínu í svallveislur og spilavíti markaðshyggjunnar - og fóru í leiðinni langt með að leggja íslenska ríkið í rúst. Hvaða lærdóm má draga af þessum hörmungum? Hvernig má koma í veg fyrir að sagan endurtaki sig? Vanmáttur ríkisvaldsins gagnvart auðmönnunum, fum þess og fát, afhjúpar djúpstæðan misbrest í þjóðskipulaginu sem ekki verður lagaður með því einu að efla eftirlit og grátbiðja markaðsmenn um að „bæta siðferði sitt". Lýðræðislega kjörin stjórnvöld mega sín einfaldlega lítils gagnvart peningavaldinu við núverandi aðstæður. Hvað er þá til ráða? Svarið liggur eiginlega í augum uppi: lýðræðið þarf að teygja anga sína lengra, það þarf að ná inn í fyrirtækin sjálf. En er það gerlegt? Svarið er afdráttarlaust já - auðvitað er hægt að reka fyrirtæki lýðræðislega, og það hefur verið gert með góðum árangri. Gott dæmi um slíkt er Mondragón-samvinnufélagið sem er sjöunda stærsta fyrirtæki Spánar og hefur starfað í rúm 60 ár með afar góðum árangri. Stjórn fyrirtækisins er lýðræðislega kjörin og hver starfsmaður hefur eitt atkvæði. Spurningin er einföld: úr því að okkur er treyst til að velja okkur fulltrúa sem stjórna landinu, af hverju ættum við þá ekki að vera þess umkomin að velja okkur fulltrúa í stjórn fyrirtækjanna sem við störfum hjá? Sömu rök gilda að sjálfsögðu um stofnanir ríkisins - þær ætti að lýðræðisvæða á sama hátt. Nú er lag að láta á þessar hugmyndir reyna á Íslandi og raunar víðar. Lýðræði á efnahagssviðinu yrði ótvírætt skref í þá átt að rekstur fyrirtækja og stofnana taki að þjóna hagsmunum allra þegna en ekki bara fárra stjórnenda og eigenda sem skara sífellt eld að sinni köku. Lýðræðisleg fyrirtæki hljóta eðli málsins samkvæmt að lúta öðrum markmiðum en óseðjandi hagvexti, gróðafíkn og umhverfisspjöllum. Þau verða lóð á vogarskálar þeirrar hugsjónar að peningar eigi að þjóna fólki en ekki öfugt. Þannig rís krafan um lýðræði að nýju eins og alda sem brotnar á rústum þjóðskipulags sóunar, útþenslu og sukks sem við höfum alltof lengi mátt búa í. Lýðræðisfélagið Alda sem starfa mun að samfélagsbreytingum í anda lýðræðis og sjálfbærni verður stofnað á laugardag kl. 16 í Hugmyndahúsinu, Grandagarði 2. Allt áhugafólk um þessi málefni er velkomið á fundinn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Sjá meira
Ein þeirra grundvallarskoðana sem Íslendingar hafa gengið út frá er að þeir búi við þjóðskipulag sem megi með réttu kenna við lýðræði. Sama gildir um önnur Vesturlönd. En á síðustu árum, og af ærnu tilefni, hafa æ fleiri fundið sig knúin til að spyrja sig sjálf og aðra um réttmæti þessarar almennu skoðunar - ekki síst hér á þessu landi. Er Ísland réttnefnt lýðræðisríki? Ekkert er eðlilegra en að örvænt sé um ástand lýðræðisins í ríki sem orðið hefur fyrir jafn miklum áföllum og Ísland. Hvernig má það vera að landið hafi sætt þessum hörmungum ef það laut lýðræðislegri stjórn, sem þá hlýtur að þýða stjórn allra þegna með hagsmuni heildarinnar að leiðarljósi? Hvað brást? Var þetta allt okkur þegnunum að kenna - úr því að valdið býr hjá okkur? Sé litið á svið stjórnmálanna kynnu margir að segja að við kusum þetta yfir okkur. En þá verður strax að bæta því við, svo allrar sanngirni sé gætt, að ekki var margra kosta völ. Stjórnmálaflokkar þessa lands eru svo sviplíkir í reynd að vandséð er að tala eigi um þá í fleirtölu. Og eitt þeirra lykilatriða sem þeir hafa aldrei séð ástæðu til að hrófla við er sú staðreynd að lýðræði tíðkast ekki á sviði efnahagslífsins. Með öðrum orðum kusum við einmitt ekki yfir okkur þá menn sem kenndu sig við óljósa víkingarómantík og sólunduðu botnlausu bólufé sínu í svallveislur og spilavíti markaðshyggjunnar - og fóru í leiðinni langt með að leggja íslenska ríkið í rúst. Hvaða lærdóm má draga af þessum hörmungum? Hvernig má koma í veg fyrir að sagan endurtaki sig? Vanmáttur ríkisvaldsins gagnvart auðmönnunum, fum þess og fát, afhjúpar djúpstæðan misbrest í þjóðskipulaginu sem ekki verður lagaður með því einu að efla eftirlit og grátbiðja markaðsmenn um að „bæta siðferði sitt". Lýðræðislega kjörin stjórnvöld mega sín einfaldlega lítils gagnvart peningavaldinu við núverandi aðstæður. Hvað er þá til ráða? Svarið liggur eiginlega í augum uppi: lýðræðið þarf að teygja anga sína lengra, það þarf að ná inn í fyrirtækin sjálf. En er það gerlegt? Svarið er afdráttarlaust já - auðvitað er hægt að reka fyrirtæki lýðræðislega, og það hefur verið gert með góðum árangri. Gott dæmi um slíkt er Mondragón-samvinnufélagið sem er sjöunda stærsta fyrirtæki Spánar og hefur starfað í rúm 60 ár með afar góðum árangri. Stjórn fyrirtækisins er lýðræðislega kjörin og hver starfsmaður hefur eitt atkvæði. Spurningin er einföld: úr því að okkur er treyst til að velja okkur fulltrúa sem stjórna landinu, af hverju ættum við þá ekki að vera þess umkomin að velja okkur fulltrúa í stjórn fyrirtækjanna sem við störfum hjá? Sömu rök gilda að sjálfsögðu um stofnanir ríkisins - þær ætti að lýðræðisvæða á sama hátt. Nú er lag að láta á þessar hugmyndir reyna á Íslandi og raunar víðar. Lýðræði á efnahagssviðinu yrði ótvírætt skref í þá átt að rekstur fyrirtækja og stofnana taki að þjóna hagsmunum allra þegna en ekki bara fárra stjórnenda og eigenda sem skara sífellt eld að sinni köku. Lýðræðisleg fyrirtæki hljóta eðli málsins samkvæmt að lúta öðrum markmiðum en óseðjandi hagvexti, gróðafíkn og umhverfisspjöllum. Þau verða lóð á vogarskálar þeirrar hugsjónar að peningar eigi að þjóna fólki en ekki öfugt. Þannig rís krafan um lýðræði að nýju eins og alda sem brotnar á rústum þjóðskipulags sóunar, útþenslu og sukks sem við höfum alltof lengi mátt búa í. Lýðræðisfélagið Alda sem starfa mun að samfélagsbreytingum í anda lýðræðis og sjálfbærni verður stofnað á laugardag kl. 16 í Hugmyndahúsinu, Grandagarði 2. Allt áhugafólk um þessi málefni er velkomið á fundinn.
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir Skoðun