Hef alltaf verið hrædd við Kötlu 21. apríl 2010 04:00 Ólafur Pétursson, 100 ára, og Þórunn Björnsdóttir, 98 ára, með sonardótturina, Kristínu Ólafsdóttur, sjö ára, á milli sín. Fréttablaðið/GVA Að Giljum í Mýrdal búa hjónin Ólafur Pétursson og Þórunn Björnsdóttir. Bæði muna þau glöggt eftir Kötlugosinu 1918. „Ég hef stundum sagt að ég ætlaði ekki að heyra í fleiri eldfjöllum en Kötlu sem gaus þegar ég var sjö ára en þá þurfti þetta að dynja yfir núna,“ segir Þórunn og á við gosið úr Eyjafjallajökli. Þórunn ólst upp í Svínadal í Skaftártungu og sá og heyrði vel til Kötlugossins 1918. „Það voru drunur og ljósagangur margar nætur, eins og þrumur og eldingar. Maður gat ekki sofið fyrir þessu,“ rifjar hún upp. „Ég var hrædd og vakti með mömmu. Ég hef alltaf verið hrædd við Kötlu síðan. Sumt fólk segist hlakka til að sjá hana gjósa. Ég er ekki þar á meðal. Ég vil ekkert af henni vita meira.“ Fór sjö ára að loka fjárhúsinuÞórunn minnist þess að aldimmt hafi orðið af ösku í Kötlugosinu en um leið og rofað hafi til hafi hún verið send, ásamt bróður sínum sex ára, nokkuð langa leið til að loka fjárhúsinu. „Við vorum svo hrædd um að það dimmdi aftur að við hlupum eins hratt og við gátum,“ segir hún. Eftir gosið segir hún fénu hafa fækkað verulega í Svínadal af völdum öskunnar. Vorið eftir hafi verið stórir skaflar af henni í öllum giljum. „Já, búskapur fór illa hjá mörgum, einkum í Skaftártungu. Það féll fé,“ tekur Ólafur undir. „Menn vissu heldur ekkert um þennan flúor,“ segir hann. Rifjar upp að undanfari þessa Kötlugoss hafi verið frostaveturinn mikli, 1918, því hafi spretta verið ákaflega léleg þetta sumar og bændur þurft að beita um veturinn. „Sumarið eftir gosið var heyfengur rýr en það var kjarngott fóður sem kom árið þar á eftir,“ segir hann. Vatnsmagnið var gífurlegtÞótt Ólafur sé orðinn hundrað ára er hann enn stálminnugur eins og frúin. Ekkert kveðst hann samt muna jafn vel og það sem gerðist 12. október 1918. „Ég man það eins og það hefði gerst í gær. Það greyptist svo fast í mig,“ segir hann. „Það var blíðskaparveður og heiðríkja og sjór var ládauður. Það var verið að skipa út saltkjötstunnum í flutningaskipið Skaftfelling og þrjá eða fjóra mótorbáta úr Eyjum. Svo byrjaði Katla að gjósa seinni partinn. Ég átti heima undir bökkunum vestur með Víkinni en var forvitinn og stökk upp á bakkana. Þaðan sá ég hvítan mökkinn sem steig gríðarlega hátt, beint í loft upp, í norðaustri.“ Vatnsmagnið á Mýrdalssandi varð gífurlegt að sögn Ólafs og jakarnir voru um allan sand eins og ísborgir. „Það kom stór alda upp að ströndinni en gerði engan skaða því búið var að ferma skipin og þau voru að fara. Sem betur fór var heldur enginn maður á ferð um sandinn. Þó var sláturtíð í Vík og fé úr allri sýslunni rekið þangað en það vantaði salt og því var slátrun frestað. Þess vegna var enginn rekstur á sandinum. Tveir vinnumenn úr Ásum voru nýkomnir yfir sandinn þegar hlaupið kom. Þeir voru á leið í kaupstað. Húsbóndi þeirra, Sveinn Sveinsson, lagði ríkt á við þá að stoppa ekki með kerruhestana í Hafursey og þeir hlýddu því. Það varð þeim til bjargar. Þegar þeir voru nýkomnir upp úr Múlakvíslarfarveginum mættu þeir bóndanum í Höfðabrekku. „Mikið gengur á,“ sagði hann við þá en þeir höfðu ekki heyrt drunurnar í jöklinum fyrir skröltinu í vagnhjólunum.“ Óttast ekki um VíkÞótt Ólafur fylgdist með þessum hamförum sem barn segist hann ekki hafa verið skelfdur. „Ég hafði bara gaman af. Við krakkarnir lékum okkur stundum að því síðar að stífla lítinn læk í þorpinu og þykjast láta koma þar Kötluhlaup,“ segir hann kankvís. Hann telur alla hafa sofið í sínum húsum í Vík enda hafi þeir ekkert getað flúið. Ekki telja þau hjón að Vík sé í hættu þótt Katla gjósi. „Ekki nokkur hætta,“ segir Ólafur. „Nú er sjávarkamburinn líka orðinn svo hár, mun hærri en hann var. Þessar viðvörunaraðgerðir hjá þeim í Víkinni hafa enga þýðingu en þeim er ekki ofgott að gera þær.“ gun@frettabladid.is Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Grunaður um að hafa ráðið konu sinni bana Innlent Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Innlent Segja valdarán framið og kirkju aðventista klofna Innlent „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Innlent Réðst á barn sem gerði dyraat Innlent Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Innlent Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Innlent Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Innlent Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Fleiri fréttir Verkefnið skapi 90 störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Aðstoðarrektor í Bandaríkjunum verður rektor Háskólans á Akureyri Bjarni vill taka daginn snemma Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu klukkan 15 Freista þess að halda veitingamanninum bak við lás og slá Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Tvö manndráp á skömmum tíma „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Réðst á barn sem gerði dyraat Grunaður um að hafa ráðið konu sinni bana Myndaði annan mann í sturtuklefanum Tíðni manndrápa í takt við fjölgun mannfjölda Segja valdarán framið og kirkju aðventista klofna Pétur Guðfinnsson er látinn Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Rafmagnslaust á Blönduósi Segja baráttuna bara rétt að hefjast Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Úrskurðaður í vikulangt gæsluvarðhald á Akureyri Mikilvægt skref en megi gera betur Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Fjögurra milljarða króna tekjur á ári af spilakössum Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu Bæjarstjórn fundaði með Þórkötlu Morðrannsókn á Akureyri og sundgestir í uppnámi Vonast til að afgreiða hvalveiðileyfi eins hratt og mögulegt er Tveimur sleppt úr haldi á Suðurlandi Átta hundrað milljóna afgangur í Hafnarfirði Sjá meira
Að Giljum í Mýrdal búa hjónin Ólafur Pétursson og Þórunn Björnsdóttir. Bæði muna þau glöggt eftir Kötlugosinu 1918. „Ég hef stundum sagt að ég ætlaði ekki að heyra í fleiri eldfjöllum en Kötlu sem gaus þegar ég var sjö ára en þá þurfti þetta að dynja yfir núna,“ segir Þórunn og á við gosið úr Eyjafjallajökli. Þórunn ólst upp í Svínadal í Skaftártungu og sá og heyrði vel til Kötlugossins 1918. „Það voru drunur og ljósagangur margar nætur, eins og þrumur og eldingar. Maður gat ekki sofið fyrir þessu,“ rifjar hún upp. „Ég var hrædd og vakti með mömmu. Ég hef alltaf verið hrædd við Kötlu síðan. Sumt fólk segist hlakka til að sjá hana gjósa. Ég er ekki þar á meðal. Ég vil ekkert af henni vita meira.“ Fór sjö ára að loka fjárhúsinuÞórunn minnist þess að aldimmt hafi orðið af ösku í Kötlugosinu en um leið og rofað hafi til hafi hún verið send, ásamt bróður sínum sex ára, nokkuð langa leið til að loka fjárhúsinu. „Við vorum svo hrædd um að það dimmdi aftur að við hlupum eins hratt og við gátum,“ segir hún. Eftir gosið segir hún fénu hafa fækkað verulega í Svínadal af völdum öskunnar. Vorið eftir hafi verið stórir skaflar af henni í öllum giljum. „Já, búskapur fór illa hjá mörgum, einkum í Skaftártungu. Það féll fé,“ tekur Ólafur undir. „Menn vissu heldur ekkert um þennan flúor,“ segir hann. Rifjar upp að undanfari þessa Kötlugoss hafi verið frostaveturinn mikli, 1918, því hafi spretta verið ákaflega léleg þetta sumar og bændur þurft að beita um veturinn. „Sumarið eftir gosið var heyfengur rýr en það var kjarngott fóður sem kom árið þar á eftir,“ segir hann. Vatnsmagnið var gífurlegtÞótt Ólafur sé orðinn hundrað ára er hann enn stálminnugur eins og frúin. Ekkert kveðst hann samt muna jafn vel og það sem gerðist 12. október 1918. „Ég man það eins og það hefði gerst í gær. Það greyptist svo fast í mig,“ segir hann. „Það var blíðskaparveður og heiðríkja og sjór var ládauður. Það var verið að skipa út saltkjötstunnum í flutningaskipið Skaftfelling og þrjá eða fjóra mótorbáta úr Eyjum. Svo byrjaði Katla að gjósa seinni partinn. Ég átti heima undir bökkunum vestur með Víkinni en var forvitinn og stökk upp á bakkana. Þaðan sá ég hvítan mökkinn sem steig gríðarlega hátt, beint í loft upp, í norðaustri.“ Vatnsmagnið á Mýrdalssandi varð gífurlegt að sögn Ólafs og jakarnir voru um allan sand eins og ísborgir. „Það kom stór alda upp að ströndinni en gerði engan skaða því búið var að ferma skipin og þau voru að fara. Sem betur fór var heldur enginn maður á ferð um sandinn. Þó var sláturtíð í Vík og fé úr allri sýslunni rekið þangað en það vantaði salt og því var slátrun frestað. Þess vegna var enginn rekstur á sandinum. Tveir vinnumenn úr Ásum voru nýkomnir yfir sandinn þegar hlaupið kom. Þeir voru á leið í kaupstað. Húsbóndi þeirra, Sveinn Sveinsson, lagði ríkt á við þá að stoppa ekki með kerruhestana í Hafursey og þeir hlýddu því. Það varð þeim til bjargar. Þegar þeir voru nýkomnir upp úr Múlakvíslarfarveginum mættu þeir bóndanum í Höfðabrekku. „Mikið gengur á,“ sagði hann við þá en þeir höfðu ekki heyrt drunurnar í jöklinum fyrir skröltinu í vagnhjólunum.“ Óttast ekki um VíkÞótt Ólafur fylgdist með þessum hamförum sem barn segist hann ekki hafa verið skelfdur. „Ég hafði bara gaman af. Við krakkarnir lékum okkur stundum að því síðar að stífla lítinn læk í þorpinu og þykjast láta koma þar Kötluhlaup,“ segir hann kankvís. Hann telur alla hafa sofið í sínum húsum í Vík enda hafi þeir ekkert getað flúið. Ekki telja þau hjón að Vík sé í hættu þótt Katla gjósi. „Ekki nokkur hætta,“ segir Ólafur. „Nú er sjávarkamburinn líka orðinn svo hár, mun hærri en hann var. Þessar viðvörunaraðgerðir hjá þeim í Víkinni hafa enga þýðingu en þeim er ekki ofgott að gera þær.“ gun@frettabladid.is
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Grunaður um að hafa ráðið konu sinni bana Innlent Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Innlent Segja valdarán framið og kirkju aðventista klofna Innlent „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Innlent Réðst á barn sem gerði dyraat Innlent Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Innlent Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Innlent Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Innlent Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Fleiri fréttir Verkefnið skapi 90 störf og meðallaunin verði um 1,4 milljón á mánuði Aðstoðarrektor í Bandaríkjunum verður rektor Háskólans á Akureyri Bjarni vill taka daginn snemma Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu klukkan 15 Freista þess að halda veitingamanninum bak við lás og slá Furðar sig á ávirðingum vegna kaupa á vínarbrauði Tvö manndráp á skömmum tíma „Það er ástæða fyrir því að farið er í að rannsaka þetta andlát“ Vill geta vísað flóttafólki úr landi innan tveggja sólarhringa Réðst á barn sem gerði dyraat Grunaður um að hafa ráðið konu sinni bana Myndaði annan mann í sturtuklefanum Tíðni manndrápa í takt við fjölgun mannfjölda Segja valdarán framið og kirkju aðventista klofna Pétur Guðfinnsson er látinn Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Rafmagnslaust á Blönduósi Segja baráttuna bara rétt að hefjast Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Úrskurðaður í vikulangt gæsluvarðhald á Akureyri Mikilvægt skref en megi gera betur Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Fjögurra milljarða króna tekjur á ári af spilakössum Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu Bæjarstjórn fundaði með Þórkötlu Morðrannsókn á Akureyri og sundgestir í uppnámi Vonast til að afgreiða hvalveiðileyfi eins hratt og mögulegt er Tveimur sleppt úr haldi á Suðurlandi Átta hundrað milljóna afgangur í Hafnarfirði Sjá meira