Rétturinn til að standa á sviði Iva Marín Adrichem skrifar 13. október 2022 09:01 Þegar ég var lítil dreymdi mig um að verða atvinnukona í fimleikum. Ég lagði mig alla fram við að æfa fimleika en sú stund rann upp að ég fór að dragast aftur úr jafnöldrum mínum. Því voru foreldrar mínir og þjálfari tilneydd að setjast niður með mér og taka erfitt samtal um að því miður væri ekki mögulegt fyrir mig að keppa í hópi ófatlaðra jafnaldra minna í framtíðinni. Á sama tíma sögðu þau mér að ég hefði hins vegar mikla hæfileika á sviði tónlistar og náms og hvöttu þau mig eindregið til að einbeita mér að því frekar en að eltast við fimleikadrauminn, sem allir nema litla barnið ég vissu að væri óraunhæfur. Þó þetta samtal hafi tekið virkilega mikið á mig og alla sem áttu í hlut er ég mjög þakklát í dag fyrir að hafa fengið raunsæja mynd á framtíðarmöguleikum mínum og hvatningu til að leggja fyrir mig mína helstu styrkleika. Líklega er það forsenda þess að ég starfa sem söngkona í dag og að ég lagði fyrir mig lögfræðinám. Í rauninni fyndist mér mannvonska ef foreldrar mínir hefðu gert mér upp óraunhæfar vonir til þess eins að særa mig ekki. Þessa fortíðarhugleiðingu vil ég setja í samhengi við mikla umræðu um inngildingu fatlaðs fólks og annarra jaðarhópa í listum og menningu, sérstaklega sviðslistum. Í gær var haldið málþing í Þjóðleikhúsinu í kjölfar mikillar gagnrýni vegna túlkunar ófatlaðs manns á fatlaðri persónu í söngleiknum Sem á himni. Mörgu fötluðu fólki finnast birtingarmyndir þess á sviðinu einsleitar og gera kröfu um aukna þátttöku og sýnileika í leikhúslífinu. Ég fagna þessari umræðu mjög og vonast einlæglega til þess að hún hafi opnað augu listrænna stjórnenda til að gefa fötluðu fólki tækifæri á að takast á við hlutverk til jafns við aðra. Sjálf hef ég upplifað beina mismunun vegna fötlunar og það er von mín að við séum komin lengra í dag. Varðandi hugtakið inngildingu hef ég þó margar spurningar sem ekki virðast vera til skýr svör við. Hvenær er maður inngiltur að fullu inn í samfélagið? Hvenær verðum við sátt við birtingarmyndir minnihlutahópa í dægurmenningu og listum? Felur inngilding í sér að fatlað fólk fái eingöngu hlutverkin sín vegna fötlunar sinnar eða verða gerðar sömu kröfur til allra? Svörin sem ég fékk við þessum spurningum á málþinginu voru á þá leið að umræðan væri of stutt á veg komin til að ákvarða endanlega niðurstöðu. Þá vaknar sú spurning óneitanlega hver forsendan fyrir samtalinu sé ef þeir sem leggja fram kröfur um breytingar hafa ekki skýrt mótaða sýn á hvers krafist er í framtíðinni. Það er lykilatriði að jafnrétti verði haft í heiðri, án þess að slakað sé á kröfum eða að fötluðum einstaklingi sé veitt hlutverk í leiksýningu í atvinnuleikhúsi á grunndvelli fötlunar. Á málþinginu í gær, fannst mér það viðhorf endurspeglast að slaka megi á kröfum gagnvart fólki sem tilheyrir minnihlutahópum. Mig sem fatlaðri sviðslistakonu, hryllir við þessu viðhorfi. Ef við viljum raunverulega berjast fyrir jafnrétti er ekki leiðin að upphefja minnihlutastöðu fólks og láta hana skipta öllu máli í fari þess. Þjóðleikhússtjóri og rektor Listaháskóla Íslands voru á umræddu málþingi spurð höstuglega hve margir í inntöku og verkefnanefndum á þeirra vegum tilheyrðu minnihlutahópum. Þessi spurning endurspeglar þau viðhorf að greinilega skipti hæfni, frammistaða, listræn gæði og/eða persónuleiki fólks í slíkum nefndum minna máli en samfélagsleg staða. Með slíku viðhorfi er manneskja gerð eingöngu að þeim minnihlutahóp sem hún tilheyrir og þar með falla öll hennar gildi í skuggann af því og hún gerð að viðfangi. Slíkt viðhorf felur í sér gríðarlega smættun og vanvirðingu og ætti ekki að líðast athugasmdalaust. Allir eiga að lúta sömu kröfum, óháð stöðu í samfélaginu. Alveg eins og það eru ekki mannréttindi að verða frægur, heyrir það ekki undir mannréttindi að standa á stóra sviði atvinnuleikhúss eða starfa sem atvinnulistamaður. Sem atvinnusöngkona er ég sjálf mjög meðvituð um að ég fékk tækifæri sem margir aðrir fengu ekki, en ég lagði jafnframt á mig ómælda vinnu í að falast eftir þeim tækifærum með því að setja markið hátt og reyna að verða betri í minni grein en samkeppnin. Því vann ég mér inn fyrir þeirri stöðu sem ég er í núna. Ég vil senda skýr skilaboð um að rétt eins og það að finna fyrir höfnun og mismunun á tækifærum í starfi mínu, þá er sú hugsun engu skárri að fá vinnu, eingöngu vegna fötlunar minnar, vitandi að betri söngkonu eða lögfræðingi hafi verið hafnað vegna þess að réttara var talið að ráða manneskju í minnihlutahóp. Alveg eins og ég gat ekki orðið atvinnukona í fimleikum, geta því miður ekki allir orðið atvinnulistamenn. Það er leiðinlegt en því miður er lífið bara ekki alltaf skemmtilegt eða sanngjarnt. Atvinnuleikhús og listageirinn verða að tryggja jafnan rétt og tækifæri allra, en á sama tíma má ekki mismuna eftir stöðu í samfélaginu. Að lokum langar mig að bjóða mig formlega fram við að aðstoða Þjóðleikhúsið við mótun inngildingarstefnu. Sem ung söngkona, flokkuð í fleiri minnihlutahópa en góðu hófi gegnir og með stjórnsýslulögin á heilanum, þá tel ég mig vel til þess fallna að bæta listaheiminn, bæði út frá sjónarhorni jafnréttis sem og framfylgd laga og reglugerða. Höfundur er söngkona og laganemi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leikhús Málefni fatlaðs fólks Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég var lítil dreymdi mig um að verða atvinnukona í fimleikum. Ég lagði mig alla fram við að æfa fimleika en sú stund rann upp að ég fór að dragast aftur úr jafnöldrum mínum. Því voru foreldrar mínir og þjálfari tilneydd að setjast niður með mér og taka erfitt samtal um að því miður væri ekki mögulegt fyrir mig að keppa í hópi ófatlaðra jafnaldra minna í framtíðinni. Á sama tíma sögðu þau mér að ég hefði hins vegar mikla hæfileika á sviði tónlistar og náms og hvöttu þau mig eindregið til að einbeita mér að því frekar en að eltast við fimleikadrauminn, sem allir nema litla barnið ég vissu að væri óraunhæfur. Þó þetta samtal hafi tekið virkilega mikið á mig og alla sem áttu í hlut er ég mjög þakklát í dag fyrir að hafa fengið raunsæja mynd á framtíðarmöguleikum mínum og hvatningu til að leggja fyrir mig mína helstu styrkleika. Líklega er það forsenda þess að ég starfa sem söngkona í dag og að ég lagði fyrir mig lögfræðinám. Í rauninni fyndist mér mannvonska ef foreldrar mínir hefðu gert mér upp óraunhæfar vonir til þess eins að særa mig ekki. Þessa fortíðarhugleiðingu vil ég setja í samhengi við mikla umræðu um inngildingu fatlaðs fólks og annarra jaðarhópa í listum og menningu, sérstaklega sviðslistum. Í gær var haldið málþing í Þjóðleikhúsinu í kjölfar mikillar gagnrýni vegna túlkunar ófatlaðs manns á fatlaðri persónu í söngleiknum Sem á himni. Mörgu fötluðu fólki finnast birtingarmyndir þess á sviðinu einsleitar og gera kröfu um aukna þátttöku og sýnileika í leikhúslífinu. Ég fagna þessari umræðu mjög og vonast einlæglega til þess að hún hafi opnað augu listrænna stjórnenda til að gefa fötluðu fólki tækifæri á að takast á við hlutverk til jafns við aðra. Sjálf hef ég upplifað beina mismunun vegna fötlunar og það er von mín að við séum komin lengra í dag. Varðandi hugtakið inngildingu hef ég þó margar spurningar sem ekki virðast vera til skýr svör við. Hvenær er maður inngiltur að fullu inn í samfélagið? Hvenær verðum við sátt við birtingarmyndir minnihlutahópa í dægurmenningu og listum? Felur inngilding í sér að fatlað fólk fái eingöngu hlutverkin sín vegna fötlunar sinnar eða verða gerðar sömu kröfur til allra? Svörin sem ég fékk við þessum spurningum á málþinginu voru á þá leið að umræðan væri of stutt á veg komin til að ákvarða endanlega niðurstöðu. Þá vaknar sú spurning óneitanlega hver forsendan fyrir samtalinu sé ef þeir sem leggja fram kröfur um breytingar hafa ekki skýrt mótaða sýn á hvers krafist er í framtíðinni. Það er lykilatriði að jafnrétti verði haft í heiðri, án þess að slakað sé á kröfum eða að fötluðum einstaklingi sé veitt hlutverk í leiksýningu í atvinnuleikhúsi á grunndvelli fötlunar. Á málþinginu í gær, fannst mér það viðhorf endurspeglast að slaka megi á kröfum gagnvart fólki sem tilheyrir minnihlutahópum. Mig sem fatlaðri sviðslistakonu, hryllir við þessu viðhorfi. Ef við viljum raunverulega berjast fyrir jafnrétti er ekki leiðin að upphefja minnihlutastöðu fólks og láta hana skipta öllu máli í fari þess. Þjóðleikhússtjóri og rektor Listaháskóla Íslands voru á umræddu málþingi spurð höstuglega hve margir í inntöku og verkefnanefndum á þeirra vegum tilheyrðu minnihlutahópum. Þessi spurning endurspeglar þau viðhorf að greinilega skipti hæfni, frammistaða, listræn gæði og/eða persónuleiki fólks í slíkum nefndum minna máli en samfélagsleg staða. Með slíku viðhorfi er manneskja gerð eingöngu að þeim minnihlutahóp sem hún tilheyrir og þar með falla öll hennar gildi í skuggann af því og hún gerð að viðfangi. Slíkt viðhorf felur í sér gríðarlega smættun og vanvirðingu og ætti ekki að líðast athugasmdalaust. Allir eiga að lúta sömu kröfum, óháð stöðu í samfélaginu. Alveg eins og það eru ekki mannréttindi að verða frægur, heyrir það ekki undir mannréttindi að standa á stóra sviði atvinnuleikhúss eða starfa sem atvinnulistamaður. Sem atvinnusöngkona er ég sjálf mjög meðvituð um að ég fékk tækifæri sem margir aðrir fengu ekki, en ég lagði jafnframt á mig ómælda vinnu í að falast eftir þeim tækifærum með því að setja markið hátt og reyna að verða betri í minni grein en samkeppnin. Því vann ég mér inn fyrir þeirri stöðu sem ég er í núna. Ég vil senda skýr skilaboð um að rétt eins og það að finna fyrir höfnun og mismunun á tækifærum í starfi mínu, þá er sú hugsun engu skárri að fá vinnu, eingöngu vegna fötlunar minnar, vitandi að betri söngkonu eða lögfræðingi hafi verið hafnað vegna þess að réttara var talið að ráða manneskju í minnihlutahóp. Alveg eins og ég gat ekki orðið atvinnukona í fimleikum, geta því miður ekki allir orðið atvinnulistamenn. Það er leiðinlegt en því miður er lífið bara ekki alltaf skemmtilegt eða sanngjarnt. Atvinnuleikhús og listageirinn verða að tryggja jafnan rétt og tækifæri allra, en á sama tíma má ekki mismuna eftir stöðu í samfélaginu. Að lokum langar mig að bjóða mig formlega fram við að aðstoða Þjóðleikhúsið við mótun inngildingarstefnu. Sem ung söngkona, flokkuð í fleiri minnihlutahópa en góðu hófi gegnir og með stjórnsýslulögin á heilanum, þá tel ég mig vel til þess fallna að bæta listaheiminn, bæði út frá sjónarhorni jafnréttis sem og framfylgd laga og reglugerða. Höfundur er söngkona og laganemi.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar