Undrun og vonbrigði innan OECD með framgang Samherjamálsins á Íslandi Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 18. júní 2022 20:00 Drago Kos yfirmaður vinnuhóps gegn mútum hjá OECD ætlar að spyrja yfirvöld út í stöðu mála í Samherjarannsókninni. Davidplas/friendsofeurope Drago Kos, yfirmaður vinnuhóps OECD gegn mútum, segir að það sé nánast vandræðalegt fyrir Ísland að yfirvöld í Namibíu dragi vagninn í rannsókn á Samherjamálinu. Hann tekur þó fram að hann vanmetur ekkert land. Hópurinn hefur fylgst með framvindu málsins og krefst nú svara frá yfirvöldum á Íslandi vegna afskipta lögreglu af blaðamönnum. Strax í kjölfar afhjúpunar á Samherjaskjölunum í lok 2019 lét Drago Kos, yfirmaður vinnuhóps efnahags-og framfarastofnunarinnar þau orð falla í samtali við RÚV að Samerjamálið yrði prófsteinn á getu íslenskra yfirvalda. Síðan þá hafa liðið tvö og hálft ár. Kos segist í samtali við fréttastofu hafa búist við jafn kröftugum vinnubrögðum og yfirvöld sýndu við rannsókn á efnahagshruninu. „Allir bjuggust við að það sama yrði uppi á teningnum núna. En það gerðist ekki. Ég myndi segja að það sé hálfvandræðalegt fyrir Ísland að Namibía sé landið sem dragi vagninn í rannsókninni. Það er íslenskum stjórnvöldum ekki til sóma.“ Kos kveðst þó hafa skilning á því að rannsókn af þessari stærðargráðu geti tekið tíma og að hann fari ekki fram á að upplýst verði um neitt sem gæti spillt rannsóknarhagsmunum. Stóru línurnar í málinu þurfi að vera kunnar. Þessi þrúgandi þögn sé þó vandamál. „Ég get ekki annað séð en að enginn viti hvað sé í gangi á íslandi. Við vitum allt um það sem er að gerast í Namibíu. Ég tel að þetta sé á meðal stærstu vandamála hjá ykkar yfirvöldum. Afskipti yfirvalda af blaðamönnum áhyggjuefni Fréttastofa ræddi við héraðssaksóknara á dögunum í tilefni af fundarhöldum með namibískri sendinefnd. Hann sagði rannsóknina miða ágætlega þrátt fyrir skort á fjármagni. Kos sagðist varla trúa því að embætti héraðssaksóknara væri vanfjármagnað í velmegunarlandi eins og Íslandi. „Stjórnvöld verða að finna fjármagn og veita embættinu allt sem það þarf til að klára málið eins fljótt og hægt er.“ Vinnuhópurinn hefur fylgst náið með atburðarásinni sem fylgdi í kjölfar afhjúpunSamherjaskjalanna. Gögnum úr síma skipstjóra útgerðarfélagsins var lekið til fréttamanna og fréttir unnar upp úr samskiptum á milli nokkurra starfsmanna fyrirtækisins. Þetta leiddi til þess að saksóknari á Norðurlandi eystra boðaði umrædda fréttamenn í yfirheyrslu með stöðu sakborninga. Þetta finnst Kos vera með ólíkindum. Það sé viðbúið að einstaklingar og fyrirtæki sem liggi undir grun grípi til ýmissa ráða en að það valdi honum áhyggjum að lögregluyfirvöld spili með. „Við í vinnuhópnum lítum á rannsóknarblaðamenn sem samherja í að koma upp um mútumál. Þess vegna finnst mér ótrúlegt að eitthvað þessu líkt hafi átt sér stað á Íslandi; að lögregluyfirvöld hafi farið á eftir blaðamönnunum en ekki hinum gruðunu.“ Þróun málsins dragi upp aðra og verri mynd af Íslandi Aðspurður telur Kos ekki að Samherjamálið eitt og sér muni grafa undan trausti annarra þjóða á Íslandi. Í húfi sé fyrst og fremst traust Íslendinga í garð yfirvalda. „Í stuttu máli sagt, þá hefur meðferð þessa máls skilið eftir sig beiskt bragð.“ Ísland hafi haft á sér orðspor heilinda og gegnsæis. Stjórnvöld verði að gera betur. „Ef ég vissi ekki hvaða land við værum að ræða um þá myndi ég fyrst hugsa um eitthvað annað land sem er ekki í eins góðri stöðu hvað varðar heilindi og spillingu.“ Kos og vinnuhópurinn gegn mútum mun kalla eftir svörum og upplýsingum frá íslenskum yfirvöldum. „Það er kominn tími til að fá svör frá Íslandi um meðferð málsins, en líka svör við þessum vandamálum sem blaðamennirnir lentu í því þetta mál dregur upp aðra mynd en við erum vön að sjá þegar kemur að Íslandi.“ Eftir að Kveiksþátturinn birtist um Samherjaskjölin í nóvember 2019 var Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra inntur eftir viðbrögðum. Hann sagði í samtali við fréttastofu: „Auðvitað er rót vandans kannski í þessu tiltekna máli veikt stjórnkerfi og spillt stjórnkerfi í landinu [Namibíu]. Það virðist vera undirrót alls þess sem við sjáum flett ofan af.“ Ummælin rötuðu í fréttirnar erlendis en The Guardian fjallaði um viðbrögð íslenskra stjórnvalda. Kos segir ummæli fjármálaráðherra vera röng sé litið til fræðanna. Sá sem býður mútur er jafn ábyrgur og sá sem þiggur þær. „Það er mér ofarlega í huga að Ísland býr að miklum heilindum en þetta er aum tilraun til að varpa ábyrgðinni frá íslenska fyrirtækinu og einstaklingunum.“ Samherjaskjölin Namibía Sjávarútvegur Fjölmiðlar Tengdar fréttir Blaðamönnum almennt frjálst að vinna úr illa fengnum gögnum Héraðsdómari og sérfræðingur í fjölmiðlarétti segir ýmsar ástæður fyrir því að lögregla geti viljað fá blaðamenn í skýrslutökur og segir fordæmi fyrir því. Formanni Blaðamannafélagsins finnst rannsókn lögregu á fréttaflutningi af skæruliðadeild samherja tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi. 15. febrúar 2022 12:00 Megi túlka rannsókn lögreglu sem „tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi“ Formaður Blaðamannafélags Íslands segir að túlka megi rannsókn lögreglu á fréttaflutningi um „skæruliðadeild“ Samherja sem tilraun til að beita fjölmiðla og blaðamenn þrýstingi að fjalla ekki um ákveðin mál. 15. febrúar 2022 10:02 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið „Það er enginn sem verndar son okkar“ Innlent Sveddi sagður með tengsl við ítölsku mafíuna Innlent Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Innlent Tíu kílómetrar eftir af hundrað: Gangan miklu erfiðari en hann óraði fyrir Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Innlent Fylgi Höllu Hrundar ekki fast í hendi Innlent Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Innlent Fleiri fréttir Stór gossprunga gæti opnast fyrirvaralaust Fylgi Höllu Hrundar ekki fast í hendi Tíu kílómetrar eftir af hundrað: Gangan miklu erfiðari en hann óraði fyrir 800 milljóna króna hreinsistöð byggð á Selfossi Sveddi sagður með tengsl við ítölsku mafíuna Vara við því að fara gangandi að gosinu Kastaði glerflösku í höfuð manns og gisti í fangaklefa „Það er enginn sem verndar son okkar“ Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Veisluhöld forseta séu barns síns tíma Húsráðendum tókst að ráða niðurlögum elds í þakskyggni Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Mannasættir sem óttist ekki að standa í fæturnar Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Ráðherra reiðubúin að vinna með atvinnuveganefnd að breytingum Vill skipa í ríkissjórn eftir eigin höfði Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Mikil tíðindi í glænýrri könnun Ástþór sannfærður um að verða sjöundi forsetinn Refsing fyrir að nauðga stjúpdóttur æskuvinar þyngd Ætlar í aðra undirskriftasöfnun Hjúkrunarfræðingurinn ekki laus allra mála enn Trúnaðarsamtöl við forsætisráðherra lykilatriði Sprakk úr hlátri „Ísdrottningin myndi bráðna ef hér kæmi kjarnorkusprengja“ Með hundruð sjálfboðaliða í liði sínu Samskiptaleysi meðal lögreglumanna olli því að fólk var sektað Verði ekki meðvirk frekar en Ólafur Ragnar Rifjaði upp þegar forsetinn bjargaði landinu Skemmdarvargar á eftir útilistaverkum eftir Einar Jónsson Sjá meira
Strax í kjölfar afhjúpunar á Samherjaskjölunum í lok 2019 lét Drago Kos, yfirmaður vinnuhóps efnahags-og framfarastofnunarinnar þau orð falla í samtali við RÚV að Samerjamálið yrði prófsteinn á getu íslenskra yfirvalda. Síðan þá hafa liðið tvö og hálft ár. Kos segist í samtali við fréttastofu hafa búist við jafn kröftugum vinnubrögðum og yfirvöld sýndu við rannsókn á efnahagshruninu. „Allir bjuggust við að það sama yrði uppi á teningnum núna. En það gerðist ekki. Ég myndi segja að það sé hálfvandræðalegt fyrir Ísland að Namibía sé landið sem dragi vagninn í rannsókninni. Það er íslenskum stjórnvöldum ekki til sóma.“ Kos kveðst þó hafa skilning á því að rannsókn af þessari stærðargráðu geti tekið tíma og að hann fari ekki fram á að upplýst verði um neitt sem gæti spillt rannsóknarhagsmunum. Stóru línurnar í málinu þurfi að vera kunnar. Þessi þrúgandi þögn sé þó vandamál. „Ég get ekki annað séð en að enginn viti hvað sé í gangi á íslandi. Við vitum allt um það sem er að gerast í Namibíu. Ég tel að þetta sé á meðal stærstu vandamála hjá ykkar yfirvöldum. Afskipti yfirvalda af blaðamönnum áhyggjuefni Fréttastofa ræddi við héraðssaksóknara á dögunum í tilefni af fundarhöldum með namibískri sendinefnd. Hann sagði rannsóknina miða ágætlega þrátt fyrir skort á fjármagni. Kos sagðist varla trúa því að embætti héraðssaksóknara væri vanfjármagnað í velmegunarlandi eins og Íslandi. „Stjórnvöld verða að finna fjármagn og veita embættinu allt sem það þarf til að klára málið eins fljótt og hægt er.“ Vinnuhópurinn hefur fylgst náið með atburðarásinni sem fylgdi í kjölfar afhjúpunSamherjaskjalanna. Gögnum úr síma skipstjóra útgerðarfélagsins var lekið til fréttamanna og fréttir unnar upp úr samskiptum á milli nokkurra starfsmanna fyrirtækisins. Þetta leiddi til þess að saksóknari á Norðurlandi eystra boðaði umrædda fréttamenn í yfirheyrslu með stöðu sakborninga. Þetta finnst Kos vera með ólíkindum. Það sé viðbúið að einstaklingar og fyrirtæki sem liggi undir grun grípi til ýmissa ráða en að það valdi honum áhyggjum að lögregluyfirvöld spili með. „Við í vinnuhópnum lítum á rannsóknarblaðamenn sem samherja í að koma upp um mútumál. Þess vegna finnst mér ótrúlegt að eitthvað þessu líkt hafi átt sér stað á Íslandi; að lögregluyfirvöld hafi farið á eftir blaðamönnunum en ekki hinum gruðunu.“ Þróun málsins dragi upp aðra og verri mynd af Íslandi Aðspurður telur Kos ekki að Samherjamálið eitt og sér muni grafa undan trausti annarra þjóða á Íslandi. Í húfi sé fyrst og fremst traust Íslendinga í garð yfirvalda. „Í stuttu máli sagt, þá hefur meðferð þessa máls skilið eftir sig beiskt bragð.“ Ísland hafi haft á sér orðspor heilinda og gegnsæis. Stjórnvöld verði að gera betur. „Ef ég vissi ekki hvaða land við værum að ræða um þá myndi ég fyrst hugsa um eitthvað annað land sem er ekki í eins góðri stöðu hvað varðar heilindi og spillingu.“ Kos og vinnuhópurinn gegn mútum mun kalla eftir svörum og upplýsingum frá íslenskum yfirvöldum. „Það er kominn tími til að fá svör frá Íslandi um meðferð málsins, en líka svör við þessum vandamálum sem blaðamennirnir lentu í því þetta mál dregur upp aðra mynd en við erum vön að sjá þegar kemur að Íslandi.“ Eftir að Kveiksþátturinn birtist um Samherjaskjölin í nóvember 2019 var Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra inntur eftir viðbrögðum. Hann sagði í samtali við fréttastofu: „Auðvitað er rót vandans kannski í þessu tiltekna máli veikt stjórnkerfi og spillt stjórnkerfi í landinu [Namibíu]. Það virðist vera undirrót alls þess sem við sjáum flett ofan af.“ Ummælin rötuðu í fréttirnar erlendis en The Guardian fjallaði um viðbrögð íslenskra stjórnvalda. Kos segir ummæli fjármálaráðherra vera röng sé litið til fræðanna. Sá sem býður mútur er jafn ábyrgur og sá sem þiggur þær. „Það er mér ofarlega í huga að Ísland býr að miklum heilindum en þetta er aum tilraun til að varpa ábyrgðinni frá íslenska fyrirtækinu og einstaklingunum.“
Samherjaskjölin Namibía Sjávarútvegur Fjölmiðlar Tengdar fréttir Blaðamönnum almennt frjálst að vinna úr illa fengnum gögnum Héraðsdómari og sérfræðingur í fjölmiðlarétti segir ýmsar ástæður fyrir því að lögregla geti viljað fá blaðamenn í skýrslutökur og segir fordæmi fyrir því. Formanni Blaðamannafélagsins finnst rannsókn lögregu á fréttaflutningi af skæruliðadeild samherja tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi. 15. febrúar 2022 12:00 Megi túlka rannsókn lögreglu sem „tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi“ Formaður Blaðamannafélags Íslands segir að túlka megi rannsókn lögreglu á fréttaflutningi um „skæruliðadeild“ Samherja sem tilraun til að beita fjölmiðla og blaðamenn þrýstingi að fjalla ekki um ákveðin mál. 15. febrúar 2022 10:02 Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið „Það er enginn sem verndar son okkar“ Innlent Sveddi sagður með tengsl við ítölsku mafíuna Innlent Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Innlent Tíu kílómetrar eftir af hundrað: Gangan miklu erfiðari en hann óraði fyrir Innlent Forsetavaktin 2024: Hver verður sjöundi forseti lýðveldisins? Innlent Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Innlent Fylgi Höllu Hrundar ekki fast í hendi Innlent Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Innlent „Ef ég get flogið þremur gerðum af þyrlum þá get ég tekið ákvörðun fyrir þjóðina“ Innlent Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Innlent Fleiri fréttir Stór gossprunga gæti opnast fyrirvaralaust Fylgi Höllu Hrundar ekki fast í hendi Tíu kílómetrar eftir af hundrað: Gangan miklu erfiðari en hann óraði fyrir 800 milljóna króna hreinsistöð byggð á Selfossi Sveddi sagður með tengsl við ítölsku mafíuna Vara við því að fara gangandi að gosinu Kastaði glerflösku í höfuð manns og gisti í fangaklefa „Það er enginn sem verndar son okkar“ Krefjast skýringa á brotthvarfi Maríu Sigrúnar Veisluhöld forseta séu barns síns tíma Húsráðendum tókst að ráða niðurlögum elds í þakskyggni Landsréttur komi fram við ákæruvaldið eins og lítið barn Mannasættir sem óttist ekki að standa í fæturnar Mótmælendur fengu óvæntan liðstyrk frá Hollywood Ráðherra reiðubúin að vinna með atvinnuveganefnd að breytingum Vill skipa í ríkissjórn eftir eigin höfði Halla Hrund mælist með mest fylgi allra frambjóðenda Mikil tíðindi í glænýrri könnun Ástþór sannfærður um að verða sjöundi forsetinn Refsing fyrir að nauðga stjúpdóttur æskuvinar þyngd Ætlar í aðra undirskriftasöfnun Hjúkrunarfræðingurinn ekki laus allra mála enn Trúnaðarsamtöl við forsætisráðherra lykilatriði Sprakk úr hlátri „Ísdrottningin myndi bráðna ef hér kæmi kjarnorkusprengja“ Með hundruð sjálfboðaliða í liði sínu Samskiptaleysi meðal lögreglumanna olli því að fólk var sektað Verði ekki meðvirk frekar en Ólafur Ragnar Rifjaði upp þegar forsetinn bjargaði landinu Skemmdarvargar á eftir útilistaverkum eftir Einar Jónsson Sjá meira
Blaðamönnum almennt frjálst að vinna úr illa fengnum gögnum Héraðsdómari og sérfræðingur í fjölmiðlarétti segir ýmsar ástæður fyrir því að lögregla geti viljað fá blaðamenn í skýrslutökur og segir fordæmi fyrir því. Formanni Blaðamannafélagsins finnst rannsókn lögregu á fréttaflutningi af skæruliðadeild samherja tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi. 15. febrúar 2022 12:00
Megi túlka rannsókn lögreglu sem „tilraun til að beita blaðamenn þrýstingi“ Formaður Blaðamannafélags Íslands segir að túlka megi rannsókn lögreglu á fréttaflutningi um „skæruliðadeild“ Samherja sem tilraun til að beita fjölmiðla og blaðamenn þrýstingi að fjalla ekki um ákveðin mál. 15. febrúar 2022 10:02