Meðferð almannafjár Brynjar Níelsson skrifar 4. febrúar 2020 10:00 Mikilvægasta verkefni stjórnmálamanna er að tryggja að vel sé farið með almannafé. Ábyrgðin er mikil og getur verið dýrkeypt ef óvarlega er farið. Í umræðu um fjárlagafrumvarpið á hverju hausti eru þingmenn staddir í einhvers konar hringleikahúsi þar sem hver og einn leikhópur fær sinn leikþátt. Þar býður hver leikhópur upp á tugmilljarða viðbótarútgjöld frá árinu á undan. Þekkt eru þau sjónarmið að nóg sé til af peningum og það þurfi bara að sækja þá, sem þýðir á mannamáli að hækka eigi skatta. Sumir halda að þær skattahækkanir komi ekkert við almenning heldur séu þær bundnar við einhverja auðmenn, sem munu vera um 1% landsmanna ef marka má forsprakka íslenskra sósíalista. Einnig að skattahækkanir hafi engin áhrif á samkeppnishæfni atvinnulífsins, fjárfestingar og efnahagslega velferð okkar. Sumir stjórnmálamenn trúa því meira að segja að hægt sé að auka velferð með hærri sköttum og minni hagvexti. Frumlegri verða stjórnmálamenn ekki. Má líkja þessari útgjaldaþörf við fyllerí þar sem menn geti ekki hætt að drekka af ótta við að fá timburmenn. En það kemst enginn alki hjá því að fá timburmenn fyrr eða síðar. Mikil aukning útgjalda Aðspurð segjum við öll að það þurfi að leggja miklu meira fé í heilbrigðiskerfið, almannatryggingar og menntakerfið þrátt fyrir að nánast allur hagvöxtur frá 2013 hafi farið í þessa málaflokka. Kannski vita ekki margir að útgjöld til heilbrigðismála hafa aukist um tæplega 70% að raunvirði síðasta áratuginn. Ýmsir stjórnmálamenn halda því samt blákalt fram að það hafi verið niðurskurður til heilbrigðismála, jafnvel blóðugur. Útgjöld til almannatrygginga hafa næstum því tvöfaldast að raungildi á sama tíma, sem er í engu samræmi við umræðuna í samfélaginu. Í raun hefur verið aukning útgjalda til allra málaflokka en þrátt fyrir það er ákallið og kröfurnar um meiri útgjöld sem aldrei fyrr. Og þrátt fyrir alla þessa aukningu útgjalda virðist enginn upplifa að við séum að fá eitthvað fyrir peninginn. Betri nýting fjármuna Fáir velta því fyrir sér hvort nýting á skattfé sé góð og hvort hagræða megi í ríkisrekstri. Ríkisrekstur blæs út með tilheyrandi kostnaði fyrir almenning því að við stjórnmálamenn þurfum að vera með puttana í öllu og treystum engum öðrum en ríkisstarfsmönnum fyrir rekstri. Á meðan hafa nauðsynlegar fjárfestingar í raforkuflutningi og samgöngum setið á hakanum – fjárfestingar sem alltaf munu borga sig fjárhagslega fyrir utan að vera mikið öryggismál. Svo má alls ekki losa skattgreiðendur undan áhætturekstri og gagnslausri eignasöfnun og nota þá fjármuni til þessara góðu og gagnlegu verkefna. Virðist óttinn við að einhverjir hagnist ráði þar mestu. Það er ekki eftir neinu að bíða með að selja eignarhlut ríkisins í bönkunum áður en þeir verða verðlausir í okkar höndum, að minnst kosti í öðrum þeirra. Einhverjir hljóta nú að vera glaðir yfir því að skattgreiðendur keyptu ekki Arion banka á sínum tíma eins og hávær krafa var um. Geðþótti og gæluverkefni En það er ekki bara við gerð fjárlaga sem stjórnmálamenn fara fram úr sér í útgjaldagleðinni. Reglulega eru þeir að taka ákvarðanir um að greiða bætur úr ríkissjóði upp á tugi og hundruð milljóna til einstaklinga í fordæmalausum málum án þess að dómsvaldið hafi haft nokkuð um réttmæti krafnanna að segja. Svo spreða stjórnmálamenn skattfé út og suður í mál sem vekja áhuga þeirra án nokkurrar kröfu um skyldur eða endurgjald á móti, jafnvel til einstaklinga og félaga sem eru í samkeppnisrekstri við aðra. Þar eru borgaryfirvöld duglegri en aðrir. Þá má ekki gleyma að flestir stjórnmálamenn telja rétt að skattgreiðendur fjármagni alla fjölmiðlun í landinu og því þurfi að efla Fjölmiðlanefnd til muna til að fylgjast með fjölmiðlum með tilheyrandi kostnaði. Það er víst betra í hugum margra en að leyfa þessum fjölmiðlum að keppa við ríkismiðilinn og erlenda miðla á jafnréttisgrundvelli. Svona meðferð á almannafé truflar ekki góða og sanngjarna stjórnmálamenn með ríka réttlætiskennd. Í þeirra huga eru skattgreiðendur eins og hvert annað ávaxtatré sem tínt er af eftir þörfum. Ísland er háskattaland Hlutfall skatttekna hins opinbera af landsframleiðslu á Íslandi er næst hæst í Evrópu. Að teknu tilliti til lögbundinna iðgjalda í lífeyrissjóði og almannatrygginga, svo ekki séu nefnd öll þau aukagjöld sem lögð eru á almenning fyrir minnstu viðvik, er skattbyrðin hæst í OECD löndunum. Þá sjaldan sem næst einhver skattalækkun á almenning er hún jafnharðan tekin til baka með nýjum sköttum, hvort sem þeir heita kolefnisgjald eða urðunarskattur eða enn furðulegri nöfnum. Ísland er því sannanlega háskattaland í öllum samanburði þótt mörgum finnist ekki nóg að gert í skattheimtu. Ef svo heldur fram sem horfir verðum við undir í samkeppninni við önnur lönd því við erum ekki eyland þótt við búum á eyju. Höfundur er þingmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Brynjar Níelsson Guðmundar- og Geirfinnsmálin Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Mikilvægasta verkefni stjórnmálamanna er að tryggja að vel sé farið með almannafé. Ábyrgðin er mikil og getur verið dýrkeypt ef óvarlega er farið. Í umræðu um fjárlagafrumvarpið á hverju hausti eru þingmenn staddir í einhvers konar hringleikahúsi þar sem hver og einn leikhópur fær sinn leikþátt. Þar býður hver leikhópur upp á tugmilljarða viðbótarútgjöld frá árinu á undan. Þekkt eru þau sjónarmið að nóg sé til af peningum og það þurfi bara að sækja þá, sem þýðir á mannamáli að hækka eigi skatta. Sumir halda að þær skattahækkanir komi ekkert við almenning heldur séu þær bundnar við einhverja auðmenn, sem munu vera um 1% landsmanna ef marka má forsprakka íslenskra sósíalista. Einnig að skattahækkanir hafi engin áhrif á samkeppnishæfni atvinnulífsins, fjárfestingar og efnahagslega velferð okkar. Sumir stjórnmálamenn trúa því meira að segja að hægt sé að auka velferð með hærri sköttum og minni hagvexti. Frumlegri verða stjórnmálamenn ekki. Má líkja þessari útgjaldaþörf við fyllerí þar sem menn geti ekki hætt að drekka af ótta við að fá timburmenn. En það kemst enginn alki hjá því að fá timburmenn fyrr eða síðar. Mikil aukning útgjalda Aðspurð segjum við öll að það þurfi að leggja miklu meira fé í heilbrigðiskerfið, almannatryggingar og menntakerfið þrátt fyrir að nánast allur hagvöxtur frá 2013 hafi farið í þessa málaflokka. Kannski vita ekki margir að útgjöld til heilbrigðismála hafa aukist um tæplega 70% að raunvirði síðasta áratuginn. Ýmsir stjórnmálamenn halda því samt blákalt fram að það hafi verið niðurskurður til heilbrigðismála, jafnvel blóðugur. Útgjöld til almannatrygginga hafa næstum því tvöfaldast að raungildi á sama tíma, sem er í engu samræmi við umræðuna í samfélaginu. Í raun hefur verið aukning útgjalda til allra málaflokka en þrátt fyrir það er ákallið og kröfurnar um meiri útgjöld sem aldrei fyrr. Og þrátt fyrir alla þessa aukningu útgjalda virðist enginn upplifa að við séum að fá eitthvað fyrir peninginn. Betri nýting fjármuna Fáir velta því fyrir sér hvort nýting á skattfé sé góð og hvort hagræða megi í ríkisrekstri. Ríkisrekstur blæs út með tilheyrandi kostnaði fyrir almenning því að við stjórnmálamenn þurfum að vera með puttana í öllu og treystum engum öðrum en ríkisstarfsmönnum fyrir rekstri. Á meðan hafa nauðsynlegar fjárfestingar í raforkuflutningi og samgöngum setið á hakanum – fjárfestingar sem alltaf munu borga sig fjárhagslega fyrir utan að vera mikið öryggismál. Svo má alls ekki losa skattgreiðendur undan áhætturekstri og gagnslausri eignasöfnun og nota þá fjármuni til þessara góðu og gagnlegu verkefna. Virðist óttinn við að einhverjir hagnist ráði þar mestu. Það er ekki eftir neinu að bíða með að selja eignarhlut ríkisins í bönkunum áður en þeir verða verðlausir í okkar höndum, að minnst kosti í öðrum þeirra. Einhverjir hljóta nú að vera glaðir yfir því að skattgreiðendur keyptu ekki Arion banka á sínum tíma eins og hávær krafa var um. Geðþótti og gæluverkefni En það er ekki bara við gerð fjárlaga sem stjórnmálamenn fara fram úr sér í útgjaldagleðinni. Reglulega eru þeir að taka ákvarðanir um að greiða bætur úr ríkissjóði upp á tugi og hundruð milljóna til einstaklinga í fordæmalausum málum án þess að dómsvaldið hafi haft nokkuð um réttmæti krafnanna að segja. Svo spreða stjórnmálamenn skattfé út og suður í mál sem vekja áhuga þeirra án nokkurrar kröfu um skyldur eða endurgjald á móti, jafnvel til einstaklinga og félaga sem eru í samkeppnisrekstri við aðra. Þar eru borgaryfirvöld duglegri en aðrir. Þá má ekki gleyma að flestir stjórnmálamenn telja rétt að skattgreiðendur fjármagni alla fjölmiðlun í landinu og því þurfi að efla Fjölmiðlanefnd til muna til að fylgjast með fjölmiðlum með tilheyrandi kostnaði. Það er víst betra í hugum margra en að leyfa þessum fjölmiðlum að keppa við ríkismiðilinn og erlenda miðla á jafnréttisgrundvelli. Svona meðferð á almannafé truflar ekki góða og sanngjarna stjórnmálamenn með ríka réttlætiskennd. Í þeirra huga eru skattgreiðendur eins og hvert annað ávaxtatré sem tínt er af eftir þörfum. Ísland er háskattaland Hlutfall skatttekna hins opinbera af landsframleiðslu á Íslandi er næst hæst í Evrópu. Að teknu tilliti til lögbundinna iðgjalda í lífeyrissjóði og almannatrygginga, svo ekki séu nefnd öll þau aukagjöld sem lögð eru á almenning fyrir minnstu viðvik, er skattbyrðin hæst í OECD löndunum. Þá sjaldan sem næst einhver skattalækkun á almenning er hún jafnharðan tekin til baka með nýjum sköttum, hvort sem þeir heita kolefnisgjald eða urðunarskattur eða enn furðulegri nöfnum. Ísland er því sannanlega háskattaland í öllum samanburði þótt mörgum finnist ekki nóg að gert í skattheimtu. Ef svo heldur fram sem horfir verðum við undir í samkeppninni við önnur lönd því við erum ekki eyland þótt við búum á eyju. Höfundur er þingmaður.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar