Hvað eru sanngjörn laun? Opið bréf til forsætisráðherra Ómar Sigurvin Gunnarsson skrifar 6. apríl 2018 08:00 Ágæti forsætisráðherra, til hamingju með nýja starfið! Starfi þínu fylgir mikil ábyrgð og fyrir það færðu vel borgað. Raunar er það svo að Kjararáð hækkaði laun forsætisráðherra árið 2016 um 45% og samtals hækkuðu launin um 64% á þremur árum frá 2013-2016. Sjást þessar hækkanir ansi glögglega á rekstrarkostnaði Alþingis sem á síðustu 5 árum hefur aukist um 85% og eru launagjöld stærsta orsök hækkunarinnar. Á sama tíma áttu almennar launahækkanir samkvæmt SALEK samkomulaginu að nema 32% frá lokum árs 2013 til loka árs 2018. Nú ætla ég ekki að fjölyrða um það hvort laun þín sem forsætisráðherra séu sanngjörn eður ei, heldur var þessari stuttu samantekt aðallega ætlað að þjóna sem inngangi að efni bréfsins og til að setja hlutina í rétt samhengi. Mig langaði nefnilega að spyrja þig: Hvers virði eru ljósmæður? Hefur ríkið efni á því að semja ekki við ljósmæður? Þessar spurningar hljóma ef til vill kunnuglega enda spurðir þú þig þeirra í september 2008: „Ég spyr því í ljósi þess að ljósmæður eru einungis konur og augljóslega beittar mismunun í launum: Með hvaða hætti hyggst ríkisstjórnin efna þau loforð stjórnarsáttmálans þar sem skýrt er kveðið á um að endurmeta beri sérstaklega kjör kvenna hjá hinu opinbera, einkum þeirra stétta þar sem konur eru í miklum meiri hluta? Hvaða umboð hefur ríkisstjórnin veitt samninganefnd ríkisins um að leiðrétta kjör ljósmæðra? Hvers vegna gengur svo hægt og illa? Hvers vegna þarf fjöldi verðandi mæðra að skrifa opið bréf í dag og krefjast umbóta og hvernig ætlar ríkisstjórnin að tryggja að ekki komi til 44% brottfalls úr stétt ljósmæðra í náinni framtíð? [Lófatak á þingpöllum.]” Katrín Jakobsdóttir í ræðu á Alþingi 3. september 2008 Það er vissulega rétt hjá þér að í stjórnarsáttmálanum 2007 var sérstaklega kveðið á um að bæta ætti kjör kvenna hjá hinu opinbera og einkum hjá stéttum þar sem konur voru í meirihluta. Réttum áratug síðar er ekki einu orði minnst á þetta í stjórnarsáttmála þinnar ríkisstjórnar og aftur eru ljósmæður samningslausar. Aftur er samninganefnd ríkisins umboðslaus til að leiðrétta kjör ljósmæðra. Ljósmæður eru fyrsta stétt kvenna til að fá „undirvísun” til starfa og til að fá laun á vegum hins opinbera. Formleg menntun hófst árið 1761 og fyrsta skráða embættispróf ljósmóður er frá 1766. Varla er að finna þá stétt á Íslandi sem uppfyllir betur skilgreininguna „kvennastétt” en ljósmæður og þurftu þær í fjölda áratuga að sætta sig við að vinna störf sín í sjálfboðavinnu en 1826 var kveðið á um að þær mættu þiggja laun frá efnameiri konum fyrir unna vinnu. Það órétti sem ljósmæður hafa orðið fyrir hefur því staðið í árhundruði og mætti segja að þær hafi þurft að berjast fyrir launum sínum í rúm 250 ár. Geri aðrar betur! Gerðardómur sem settur var á aðgerðir þeirra 2015 og sú staðreynd að ríkið hafði af þeim laun fyrir unna vinnu í verkfallinu er því einungis síðasta kjaftshöggið sem ríkið hefur reitt stéttinni. Það er að segja áður en kom að yfirstandandi samningaviðræðum þar sem enginn skilningur hefur verið á kröfum ljósmæðra og ríkið ekki einu sinni tilbúið að leiðrétta kjör þeirra til samræmis við SALEK samkomulagið eða breyta þeirri augljósu fásinnu að þær lækki í launum eftir framhaldsmenntun sína. Nú er svo komið að á Íslandi eru 275 starfandi ljósmæður. Af þeim er ein yngri en þrjátíu ára og 45% stéttarinnar fara á eftirlaun á næstu 10-12 árum ef miðað er við að allar haldi fullri starfsgetu fram að ellilífeyrisaldri. Það þýðir á mannamáli að lágmark 12 ljósmæður hætta á ári vegna aldurs á meðan um 9-11 útskrifast ár hvert. Það er því augljóst að jafnvel þó heimtur úr námi og í ljósmæðrastarf væru 100% myndi það ekki nægja fyrir nauðsynlega endurnýjun stéttarinnar. Það er því augljóst að þær fjöldauppsagnir sem nú eru hafnar munu hafa gríðarleg áhrif ef ekkert verður að gert til að koma í veg fyrir ónauðsynlegt brotthvarf ljósmæðra úr starfi. En af hverju er mér sem fæðingarlækni umhugað um kjör ljósmæðra? Hvaða þýðingu hafa ljósmæður fyrir mig? Stutta svarið er það að ég gæti ekki unnið vinnuna mína ef ekki væri fyrir ljósmæður! Störf ljósmæðra snerta meira eða minna heilbrigði allrar þjóðarinnar. Þær koma að öllum hliðum barneignarferilsins; hvort sem þar er um að ræða mæðravernd, fósturgreiningu, fæðingarferlið, sængurleguna eða heimaþjónustuna. Ef að rétt er staðið að uppbyggingu heilbrigðiskerfisins sinna ljósmæður öllu er kemur að eðlilegu barnseignarferli og ég get treyst á að þær láti okkur læknana vita þegar eitthvað kemur upp sem ekki er eðlilegt. Fyrir utan það sjá þær um menntun og fræðslu fyrir verðandi foreldra. Þær sjá einnig um aðhlynningu við óvænta og sorlega atburði eins og fósturlát og andvana fæðingar. Ljósmæður koma í dag að mun flóknari umönnun og meðferð kvenna í öllu ferlinu en á árum áður og ljóst að hjúkrunarmenntun þeirra nýtist þar vel. Ljósmæður sinna einnig mikilvægu hlutverki í skimun eftir leghálskrabbameinum og gætu ef ríkisvaldið myndi átta sig á hve mikill mannauður felst í þeim sinnt enn fleiri verkefnum í heilbrigðiskerfinu. Íslenskt heilbrigðiskerfi er í fremstu röð í heiminum og hagvísar heilbrigðiskerfisins eins og ungbarna- og mæðradauði med því lægsta sem gerist í heiminum. Það skýrist meðal annars af því að íslenskar ljósmæður eru í heimsklassa en ef ekki verður að gáð gæti stéttin þurrkast út í fyrirsjáanlegri framtíð. Það er alveg ljóst að ég sem fæðingalæknir mun ekki geta snúið aftur til Íslands til að vinna ef fram fer sem horfir og skortur verður á ljósmæðrum, enda myndi slíkur skortur hafa veruleg neikvæð áhrif á starfsumhverfi mitt og myndi ég ekki geta treyst því að öryggi minna skjólstæðinga yrði tryggt við slíkar aðstæður. Er ég fullviss að aðrir kollegar mínir sem starfa erlendis og á Íslandi eru sama sinnis. Ég ráðlegg ykkur ráðamönnum að ganga ekki að mannauðnum sem vísum og beita ykkur þegar í stað að lausn deilunnar! Ágæti forsætisráðherra! Ég ætla ekki að fullyrða hver eru sanngjörn laun fyrir ljósmæður. Hinsvegar veit ég að störf þeirra eru mjög mikilvæg og þær bera gríðarlega ábyrgð í starfi. Auk þess hafa þær að baki eina lengstu háskólamenntun allra háskólastétta. Ég get einnig fullyrt að þær hafi lengi setið eftir þegar kemur að launatróun eins og sést best á að þær hafa hækkað um 17% á tímabilinu sem SALEK samkomulagið átti að miðast við, en á sama tíma hefur launavísitalan hækkað um 36%. Ágæti forsætisráðherra! Einn fulltrúi samninganefndar ríkisins sagði fyrir síðasta fund með ljósmæðrum „Þetta er nú meiri skrípaleikurinn“ og ég sem fylgist með erlendis frá get ekki annað en tekið undir þau orð hennar. Það er hreinn og klár skrípaleikur að fylgjast með afstöðu ríkisins í viðræðum sínum við ljósmæður. Ég get einnig vel skilið hvernig einstaklingur sem ekki þarf að standa í endalausri baráttu fyrir kjörum sínum á erfitt með að setja sig í þeirra spor og upplifir umboðsleysi sitt og getuleysi sem skrípaleik. Hvernig má það vera að við séum í annað skipti á áratug að horfa upp á fjöldauppsagnir ljósmæðra? Hvernig má það vera að samninganefnd ríkisins sé enn ekki komin með umboð til að leiðrétta kjör ljósmæðra og gera við þær almennilegan kjarasamning sem dregur úr því misrétti sem elsta kvennastétt hins opinbera verður fyrir? Hvernig ætlar þú að beita þér til þess að leysa úr deilunni? Og kannski það allra mikilvægasta: Hvernig væri að meta ljósmæður að verðleikum eftir menntun og ábyrgð í starfi? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Sjá meira
Ágæti forsætisráðherra, til hamingju með nýja starfið! Starfi þínu fylgir mikil ábyrgð og fyrir það færðu vel borgað. Raunar er það svo að Kjararáð hækkaði laun forsætisráðherra árið 2016 um 45% og samtals hækkuðu launin um 64% á þremur árum frá 2013-2016. Sjást þessar hækkanir ansi glögglega á rekstrarkostnaði Alþingis sem á síðustu 5 árum hefur aukist um 85% og eru launagjöld stærsta orsök hækkunarinnar. Á sama tíma áttu almennar launahækkanir samkvæmt SALEK samkomulaginu að nema 32% frá lokum árs 2013 til loka árs 2018. Nú ætla ég ekki að fjölyrða um það hvort laun þín sem forsætisráðherra séu sanngjörn eður ei, heldur var þessari stuttu samantekt aðallega ætlað að þjóna sem inngangi að efni bréfsins og til að setja hlutina í rétt samhengi. Mig langaði nefnilega að spyrja þig: Hvers virði eru ljósmæður? Hefur ríkið efni á því að semja ekki við ljósmæður? Þessar spurningar hljóma ef til vill kunnuglega enda spurðir þú þig þeirra í september 2008: „Ég spyr því í ljósi þess að ljósmæður eru einungis konur og augljóslega beittar mismunun í launum: Með hvaða hætti hyggst ríkisstjórnin efna þau loforð stjórnarsáttmálans þar sem skýrt er kveðið á um að endurmeta beri sérstaklega kjör kvenna hjá hinu opinbera, einkum þeirra stétta þar sem konur eru í miklum meiri hluta? Hvaða umboð hefur ríkisstjórnin veitt samninganefnd ríkisins um að leiðrétta kjör ljósmæðra? Hvers vegna gengur svo hægt og illa? Hvers vegna þarf fjöldi verðandi mæðra að skrifa opið bréf í dag og krefjast umbóta og hvernig ætlar ríkisstjórnin að tryggja að ekki komi til 44% brottfalls úr stétt ljósmæðra í náinni framtíð? [Lófatak á þingpöllum.]” Katrín Jakobsdóttir í ræðu á Alþingi 3. september 2008 Það er vissulega rétt hjá þér að í stjórnarsáttmálanum 2007 var sérstaklega kveðið á um að bæta ætti kjör kvenna hjá hinu opinbera og einkum hjá stéttum þar sem konur voru í meirihluta. Réttum áratug síðar er ekki einu orði minnst á þetta í stjórnarsáttmála þinnar ríkisstjórnar og aftur eru ljósmæður samningslausar. Aftur er samninganefnd ríkisins umboðslaus til að leiðrétta kjör ljósmæðra. Ljósmæður eru fyrsta stétt kvenna til að fá „undirvísun” til starfa og til að fá laun á vegum hins opinbera. Formleg menntun hófst árið 1761 og fyrsta skráða embættispróf ljósmóður er frá 1766. Varla er að finna þá stétt á Íslandi sem uppfyllir betur skilgreininguna „kvennastétt” en ljósmæður og þurftu þær í fjölda áratuga að sætta sig við að vinna störf sín í sjálfboðavinnu en 1826 var kveðið á um að þær mættu þiggja laun frá efnameiri konum fyrir unna vinnu. Það órétti sem ljósmæður hafa orðið fyrir hefur því staðið í árhundruði og mætti segja að þær hafi þurft að berjast fyrir launum sínum í rúm 250 ár. Geri aðrar betur! Gerðardómur sem settur var á aðgerðir þeirra 2015 og sú staðreynd að ríkið hafði af þeim laun fyrir unna vinnu í verkfallinu er því einungis síðasta kjaftshöggið sem ríkið hefur reitt stéttinni. Það er að segja áður en kom að yfirstandandi samningaviðræðum þar sem enginn skilningur hefur verið á kröfum ljósmæðra og ríkið ekki einu sinni tilbúið að leiðrétta kjör þeirra til samræmis við SALEK samkomulagið eða breyta þeirri augljósu fásinnu að þær lækki í launum eftir framhaldsmenntun sína. Nú er svo komið að á Íslandi eru 275 starfandi ljósmæður. Af þeim er ein yngri en þrjátíu ára og 45% stéttarinnar fara á eftirlaun á næstu 10-12 árum ef miðað er við að allar haldi fullri starfsgetu fram að ellilífeyrisaldri. Það þýðir á mannamáli að lágmark 12 ljósmæður hætta á ári vegna aldurs á meðan um 9-11 útskrifast ár hvert. Það er því augljóst að jafnvel þó heimtur úr námi og í ljósmæðrastarf væru 100% myndi það ekki nægja fyrir nauðsynlega endurnýjun stéttarinnar. Það er því augljóst að þær fjöldauppsagnir sem nú eru hafnar munu hafa gríðarleg áhrif ef ekkert verður að gert til að koma í veg fyrir ónauðsynlegt brotthvarf ljósmæðra úr starfi. En af hverju er mér sem fæðingarlækni umhugað um kjör ljósmæðra? Hvaða þýðingu hafa ljósmæður fyrir mig? Stutta svarið er það að ég gæti ekki unnið vinnuna mína ef ekki væri fyrir ljósmæður! Störf ljósmæðra snerta meira eða minna heilbrigði allrar þjóðarinnar. Þær koma að öllum hliðum barneignarferilsins; hvort sem þar er um að ræða mæðravernd, fósturgreiningu, fæðingarferlið, sængurleguna eða heimaþjónustuna. Ef að rétt er staðið að uppbyggingu heilbrigðiskerfisins sinna ljósmæður öllu er kemur að eðlilegu barnseignarferli og ég get treyst á að þær láti okkur læknana vita þegar eitthvað kemur upp sem ekki er eðlilegt. Fyrir utan það sjá þær um menntun og fræðslu fyrir verðandi foreldra. Þær sjá einnig um aðhlynningu við óvænta og sorlega atburði eins og fósturlát og andvana fæðingar. Ljósmæður koma í dag að mun flóknari umönnun og meðferð kvenna í öllu ferlinu en á árum áður og ljóst að hjúkrunarmenntun þeirra nýtist þar vel. Ljósmæður sinna einnig mikilvægu hlutverki í skimun eftir leghálskrabbameinum og gætu ef ríkisvaldið myndi átta sig á hve mikill mannauður felst í þeim sinnt enn fleiri verkefnum í heilbrigðiskerfinu. Íslenskt heilbrigðiskerfi er í fremstu röð í heiminum og hagvísar heilbrigðiskerfisins eins og ungbarna- og mæðradauði med því lægsta sem gerist í heiminum. Það skýrist meðal annars af því að íslenskar ljósmæður eru í heimsklassa en ef ekki verður að gáð gæti stéttin þurrkast út í fyrirsjáanlegri framtíð. Það er alveg ljóst að ég sem fæðingalæknir mun ekki geta snúið aftur til Íslands til að vinna ef fram fer sem horfir og skortur verður á ljósmæðrum, enda myndi slíkur skortur hafa veruleg neikvæð áhrif á starfsumhverfi mitt og myndi ég ekki geta treyst því að öryggi minna skjólstæðinga yrði tryggt við slíkar aðstæður. Er ég fullviss að aðrir kollegar mínir sem starfa erlendis og á Íslandi eru sama sinnis. Ég ráðlegg ykkur ráðamönnum að ganga ekki að mannauðnum sem vísum og beita ykkur þegar í stað að lausn deilunnar! Ágæti forsætisráðherra! Ég ætla ekki að fullyrða hver eru sanngjörn laun fyrir ljósmæður. Hinsvegar veit ég að störf þeirra eru mjög mikilvæg og þær bera gríðarlega ábyrgð í starfi. Auk þess hafa þær að baki eina lengstu háskólamenntun allra háskólastétta. Ég get einnig fullyrt að þær hafi lengi setið eftir þegar kemur að launatróun eins og sést best á að þær hafa hækkað um 17% á tímabilinu sem SALEK samkomulagið átti að miðast við, en á sama tíma hefur launavísitalan hækkað um 36%. Ágæti forsætisráðherra! Einn fulltrúi samninganefndar ríkisins sagði fyrir síðasta fund með ljósmæðrum „Þetta er nú meiri skrípaleikurinn“ og ég sem fylgist með erlendis frá get ekki annað en tekið undir þau orð hennar. Það er hreinn og klár skrípaleikur að fylgjast með afstöðu ríkisins í viðræðum sínum við ljósmæður. Ég get einnig vel skilið hvernig einstaklingur sem ekki þarf að standa í endalausri baráttu fyrir kjörum sínum á erfitt með að setja sig í þeirra spor og upplifir umboðsleysi sitt og getuleysi sem skrípaleik. Hvernig má það vera að við séum í annað skipti á áratug að horfa upp á fjöldauppsagnir ljósmæðra? Hvernig má það vera að samninganefnd ríkisins sé enn ekki komin með umboð til að leiðrétta kjör ljósmæðra og gera við þær almennilegan kjarasamning sem dregur úr því misrétti sem elsta kvennastétt hins opinbera verður fyrir? Hvernig ætlar þú að beita þér til þess að leysa úr deilunni? Og kannski það allra mikilvægasta: Hvernig væri að meta ljósmæður að verðleikum eftir menntun og ábyrgð í starfi?
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar