Óháð Ríkisútvarp – betra Ríkisútvarp Magnús Ragnarsson skrifar 2. febrúar 2018 07:00 Staða Ríkisútvarpsins er nú orðin sú sem BBC telur brýnt að forðast: Hagsmunir auglýsenda stýra dagskrárstefnunni og í kjölfarið ryksugar stærsta söludeild íslenskra fjölmiðla tekjur úr hverju horni markaðarins. Ný skýrsla um rekstrarstöðu einkarekinna fjölmiðla hefur á síðustu dögum valdið nokkru fjaðrafoki þar sem tillaga meirihlutans var skýr, heppilegast væri að Ríkisútvarpið hverfi hið fyrsta af auglýsingamarkaði. Þar með verði horfið frá samkeppnisrekstri ríkisins í auglýsingasölu, bæði í sjónvarpi og útvarpi. Breska ríkisútvarpið BBC er fyrirmynd flestra ríkisfjölmiðla og á vef þeirra er stefnan birt afdráttarlaus: „BBC er ekki heimilt að selja auglýsingar eða kostanir á almenningsþjónustu. Þannig er stofnunin sjálfstæð frá hagsmunum auglýsenda og tryggt að einungis er verið að sinna hagsmunum áhorfenda. Ef BBC myndi selja aðgang að útsendingum, í heild eða að hluta, myndu hagsmunir auglýsenda stjórna bæði dagskrárgerð og dagskráruppstillingu. Einnig yrðu þá mun minni tekjur fyrir aðra ljósvakamiðla.“Auglýsingar stýra lengd þátta Fyrst um dagskrá Ríkisútvarpsins. Nokkrar takmarkanir eru á notkun auglýsingahólfa og þurfa innlendir dagskrárliðir að vera meira en ein klukkustund til að rjúfa megi útsendingu. Þessi regla hefur valdið því að vinsælustu þættir í Ríkissjónvarpinu eru nú allir orðnir 70 mínútur að lengd. Vöruinnsetningar í dagskrárefni eru algengar. Þegar einkareknu sjónvarpsstöðvarnar bjóða sitt vandaðasta dagskrárefni er algengara en ekki að Rúv sýni á sama tíma sitt besta efni sem er samkeppni en ekki þjónusta. Dagskrárliðir sem ættu heima á hliðarrásum eru látnir riðla dagskrá á meginrás til að safna áhorfspunktum. Langir skemmtiþættir á borð við Útsvar, Fjörskylduna og kynningar á Eurovision njóta forgangs á meðan innlent leikið sjónvarpsefni virðist horfið af dagskrá. Auglýsingadeildin er þó einkareknum miðlum erfiðari keppinautur en dagskrárdeildin. Sölunni hefur vissulega verið settur rammi í starfsreglum en þær eru oftlega virtar að vettugi til að auka tekjur stofnunarinnar. Vera Ríkisútvarpsins á samkeppnismarkaði er vissulega óheppileg en það eru vinnubrögð söludeildar sem gera ástandið illþolanlegt fyrir samkeppnisaðila. Nýlega fékk undirritaður tilboð um ókeypis birtingar í Vetrarólympíuleikum ef hann kæmi með nógu „flott plan og upphæð inní dagskrána“. Höfum í huga að hér er verið að semja við ríkisstofnun með yfirburðastöðu á samkeppnismarkaði.Hundruð milljóna í auglýsingaöflun Niðurstaða meirihluta nefndarinnar er að heppilegast sé að Ríkisútvarpið fari af auglýsingamarkaði hið fyrsta. Þeir sem eru ósammála segja að þá þurfi að bæta stofnuninni þá 2,2 milljarða sem hverfa af tekjuhliðinni. Þetta er ofmat því hið raunverulega tekjutap er líklega nær 1,6 milljörðum. Það kostar Ríkisútvarpið nefnilega peninga að sækja auglýsingatekjur og sölukostnaður, sem samanstendur af launakostnaði, þjónustugjöldum, áhorfsmælingum og öðrum rekstri, er vart undir 600 milljónum á ári. Ekkert kallar á þennan kostnað þó að auglýsingahólf stæðu áfram til boða í einhvern tíma. Auglýsendur myndu einfaldlega bóka sjálfir sínar auglýsingar á fyrirfram gefnu opinberu verði en Ríkisútvarpið léti af sókn sinni á markaðinn í leit að næstu krónum. Mínútum yrði svo fækkað á næstu árum þar til stofnunin yrði óháð auglýsendum. Að sjálfsögðu yrði haldið áfram að lækka annan kostnað við rekstur á sama tíma og þar er af nógu að taka. Engin ástæða er fyrir Ríkisútvarpið að elta dýr verkefni á borð við handbolta- eða knattspyrnumót sem keppst er um að sýna, vandséð er hversu lengi er þörf fyrir Rás 2 fyrir unga fólkið nú þegar meðalhlustandinn er kominn vel á sextugsaldur, Rondó er óþörf almannaþjónusta og þannig má lengi telja. Það er sannfæring mín að ef tekst að venja Ríkisútvarpið af auglýsingatekjum verði stofnunin miklu betur í stakk búin til að sinna raunverulegu hlutverki sínu eins og það er skilgreint í lögum. Vonandi verður ráðist í breytingar til batnaðar þrátt fyrir hræðsluáróður þeirra sem vilja halda óbreyttu ástandi til að verja eigin hagsmuni. Óháð Ríkisútvarp – já takk, því þá skapast meiri fjölbreytni fjölmiðla og þar með öflugra samfélag.Höfundur er framkvæmdastjóri hjá Símanum og hefur stýrt miðlum í samkeppni við Ríkisútvarpið með litlum hléum síðan 2003. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Forseti sem gefur kjark og von Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Við unga fólkið viljum fá sæti við borðið Selma Rós Axelsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson skrifar Skoðun Offita er langvinnur sjúkdómur Hópur fólks í stjórn Félags fagfólks um offitu skrifar Skoðun Reykjavíkurborg svíkur íbúa Laugardals Grétar Már Axelsson skrifar Skoðun Mynda þurfti ríkisstjórn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kletturinn Katrín Júlía Margrét Alexandersdóttir skrifar Sjá meira
Staða Ríkisútvarpsins er nú orðin sú sem BBC telur brýnt að forðast: Hagsmunir auglýsenda stýra dagskrárstefnunni og í kjölfarið ryksugar stærsta söludeild íslenskra fjölmiðla tekjur úr hverju horni markaðarins. Ný skýrsla um rekstrarstöðu einkarekinna fjölmiðla hefur á síðustu dögum valdið nokkru fjaðrafoki þar sem tillaga meirihlutans var skýr, heppilegast væri að Ríkisútvarpið hverfi hið fyrsta af auglýsingamarkaði. Þar með verði horfið frá samkeppnisrekstri ríkisins í auglýsingasölu, bæði í sjónvarpi og útvarpi. Breska ríkisútvarpið BBC er fyrirmynd flestra ríkisfjölmiðla og á vef þeirra er stefnan birt afdráttarlaus: „BBC er ekki heimilt að selja auglýsingar eða kostanir á almenningsþjónustu. Þannig er stofnunin sjálfstæð frá hagsmunum auglýsenda og tryggt að einungis er verið að sinna hagsmunum áhorfenda. Ef BBC myndi selja aðgang að útsendingum, í heild eða að hluta, myndu hagsmunir auglýsenda stjórna bæði dagskrárgerð og dagskráruppstillingu. Einnig yrðu þá mun minni tekjur fyrir aðra ljósvakamiðla.“Auglýsingar stýra lengd þátta Fyrst um dagskrá Ríkisútvarpsins. Nokkrar takmarkanir eru á notkun auglýsingahólfa og þurfa innlendir dagskrárliðir að vera meira en ein klukkustund til að rjúfa megi útsendingu. Þessi regla hefur valdið því að vinsælustu þættir í Ríkissjónvarpinu eru nú allir orðnir 70 mínútur að lengd. Vöruinnsetningar í dagskrárefni eru algengar. Þegar einkareknu sjónvarpsstöðvarnar bjóða sitt vandaðasta dagskrárefni er algengara en ekki að Rúv sýni á sama tíma sitt besta efni sem er samkeppni en ekki þjónusta. Dagskrárliðir sem ættu heima á hliðarrásum eru látnir riðla dagskrá á meginrás til að safna áhorfspunktum. Langir skemmtiþættir á borð við Útsvar, Fjörskylduna og kynningar á Eurovision njóta forgangs á meðan innlent leikið sjónvarpsefni virðist horfið af dagskrá. Auglýsingadeildin er þó einkareknum miðlum erfiðari keppinautur en dagskrárdeildin. Sölunni hefur vissulega verið settur rammi í starfsreglum en þær eru oftlega virtar að vettugi til að auka tekjur stofnunarinnar. Vera Ríkisútvarpsins á samkeppnismarkaði er vissulega óheppileg en það eru vinnubrögð söludeildar sem gera ástandið illþolanlegt fyrir samkeppnisaðila. Nýlega fékk undirritaður tilboð um ókeypis birtingar í Vetrarólympíuleikum ef hann kæmi með nógu „flott plan og upphæð inní dagskrána“. Höfum í huga að hér er verið að semja við ríkisstofnun með yfirburðastöðu á samkeppnismarkaði.Hundruð milljóna í auglýsingaöflun Niðurstaða meirihluta nefndarinnar er að heppilegast sé að Ríkisútvarpið fari af auglýsingamarkaði hið fyrsta. Þeir sem eru ósammála segja að þá þurfi að bæta stofnuninni þá 2,2 milljarða sem hverfa af tekjuhliðinni. Þetta er ofmat því hið raunverulega tekjutap er líklega nær 1,6 milljörðum. Það kostar Ríkisútvarpið nefnilega peninga að sækja auglýsingatekjur og sölukostnaður, sem samanstendur af launakostnaði, þjónustugjöldum, áhorfsmælingum og öðrum rekstri, er vart undir 600 milljónum á ári. Ekkert kallar á þennan kostnað þó að auglýsingahólf stæðu áfram til boða í einhvern tíma. Auglýsendur myndu einfaldlega bóka sjálfir sínar auglýsingar á fyrirfram gefnu opinberu verði en Ríkisútvarpið léti af sókn sinni á markaðinn í leit að næstu krónum. Mínútum yrði svo fækkað á næstu árum þar til stofnunin yrði óháð auglýsendum. Að sjálfsögðu yrði haldið áfram að lækka annan kostnað við rekstur á sama tíma og þar er af nógu að taka. Engin ástæða er fyrir Ríkisútvarpið að elta dýr verkefni á borð við handbolta- eða knattspyrnumót sem keppst er um að sýna, vandséð er hversu lengi er þörf fyrir Rás 2 fyrir unga fólkið nú þegar meðalhlustandinn er kominn vel á sextugsaldur, Rondó er óþörf almannaþjónusta og þannig má lengi telja. Það er sannfæring mín að ef tekst að venja Ríkisútvarpið af auglýsingatekjum verði stofnunin miklu betur í stakk búin til að sinna raunverulegu hlutverki sínu eins og það er skilgreint í lögum. Vonandi verður ráðist í breytingar til batnaðar þrátt fyrir hræðsluáróður þeirra sem vilja halda óbreyttu ástandi til að verja eigin hagsmuni. Óháð Ríkisútvarp – já takk, því þá skapast meiri fjölbreytni fjölmiðla og þar með öflugra samfélag.Höfundur er framkvæmdastjóri hjá Símanum og hefur stýrt miðlum í samkeppni við Ríkisútvarpið með litlum hléum síðan 2003.
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar