Er íslenska heilbrigðiskerfið of sjúklingavænt? Einar Guðmundsson skrifar 14. desember 2017 07:00 Að undanförnu hefur staða og þróun íslenska heilbrigðiskerfisins verið mikið rædd í fjölmiðlum. Það er ánægjuleg nýlunda, en í gegnum áratugi hafa fjölmiðlar sýnt heilbrigðiskerfinu lítinn áhuga, og þá einna helst ef hægt var að benda á handvömm lækna. Fámenn íslensk stjórnsýsla hefur ekki haft úr að spila nægilegri þekkingu til að móta framtíðarsýn, og því leitað út fyrir landsteinana að heilbrigðiskerfum til að kópíera. Stjórnsýsla flestra landa reynir hins vegar eftir bestu getu að draga upp eins konar glansmynd af sjálfri sér, birta jákvæða tölfræði o.s.frv. og neikvæðum hliðum stjórnsýslunnar er erfitt að henda reiður á. Þegar kemur að heilbrigðiskerfum annarra landa hafa Íslendingar þá sérstöðu að flestir íslenskir læknar hafa unnið í þessum kerfum, og kynnst þeim í raun, kostum og göllum, hafa því að segja má „inside information“. Vandinn er hins vegar sá að íslensk stjórnsýsla virðist veigra sér við að leita til lækna, og eiga í hugmyndafræðilegum samskiptum við þá, eða þiggja þeirra ráð. Læknar eru gjarnan afgreiddir sem hugsjónamenn um sjálfa sig, en ekki hina sjúku. Aðrir telja sig vita betur hvað sjúklingunum er fyrir bestu, og á síðustu áratugum hefur kerfisbundið verið unnið að því að draga úr áhrifum lækna í hinum svokölluðu „velferðarsamfélögum“. Á sama tíma og áhrif lækna hafa farið minnkandi, hefur kostnaður heilbrigðiskerfa farið hratt vaxandi. Samt er enn til fólk sem trúir því að læknastéttin sé aðalorsök vaxandi kostnaðar.Stofulæknaplágan Miklar áhyggjur af tilvist stofulækna hafa komið fram hjá Landlækni, stjórnsýslu og ýmsum stjórnmálamönnum, sérstaklega á vinstri kantinum, því vinstri menn hafa alltaf viljað skilgreina lækna sem hluta af auðvaldinu, og verið algjörlega blindir fyrir því að flestir læknar eru komnir af alþýðunni, og hafa lifað og starfað fyrir alþýðuna, má segja dag og nótt. Sjálfstætt starfandi læknar hafa orðið einhvers konar ógn við „velferðarkerfið“, auðvald, sem stýrist bara af græðgi, og hefur engan annan ávinning af því að starfa sjálfstætt en meiri peninga. Betri þjónusta, betri tími og aðstaða til að nýta þekkingu, betri afköst, betri starfsaðstaða, betra húsnæði, betri vinnustaðamórall, meira sjálfstæði, möguleikar á framþróun og nýsköpun, minni ytri truflanir, minni afskiptasemi læknislærðra og ólæknislærðra yfirmanna, greiðslur fyrir unna yfirvinnu; allt þetta er látið sem vind um eyru þjóta og hangið á græðgiskenningunni. Eins og í opinbera kerfinu, eru það aðeins þeir læknar sem vinna eins og þrælar, sem þéna vel í þessu kerfi.Bandaríska grýlan Gagnrýnendum sjálfstætt starfandi lækna er nokkur vorkunn, þar sem bandaríska heilbrigðiskerfið hræðir. En bandaríska kerfið hræðir ekki bara Ögmund Jónasson, og aðra góða stjórnmálamenn, heldur hræðir það gjörvalla íslenska læknastétt, aldrei hef ég heyrt íslenskan lækni mæra það kerfi, eða hvetja til að það kerfi verði tekið upp hérlendis, og hafa þó margir okkar lært og starfað í því kerfi. Bandaríska kerfið er bæði einkavætt og einkarekið. Einkavætt vegna þess að sjúklingurinn þarf sjálfur að tryggja sig fyrir heilsuáföllum og greiðir þannig sjálfur alla sína heilbrigðisþjónustu, sem síðan er keypt á uppsettu verði af einkareknum heilbrigðistofnunum. Kostnaðurinn í þessu kerfi hefur náð miklum hæðum, en við skulum ekki gleyma því að „velferðarlöndin“ hafa getað sparað sér mikið fé til rannsókna með því að gerast afætur af gríðarlegri rannsóknastarfsemi bandarískrar læknastéttar, lyfjafyrirtækja og fleiri.Samvinna við lækna Læknastéttin varð til fyrir þúsundum ára, fyrst sem sjálfstætt starfandi læknar, sem ráku eigin læknastofur, og samvinna við „velferðarkerfin“ er því nýlunda í sögulegu samhengi, enda eru velferðarkerfin ekki gömul. Sú samvinna lækna við stjórnvöld um uppbyggingu velferðarkerfa hefur almennt reynst bæði sjúklingum og læknum vel. Á Íslandi hefur þróast óvenju sjúklingavænt heilbrigðiskerfi, þar sem sjúklingar hafa getað valið annars vegar um góða opinbera heilbrigðisþjónustu, eða góða þjónustu sjálfstætt starfandi lækna. Fjármagnið hefur, fram að þessu, fylgt sjúklingnum, (og já; fjármagnið fylgir sjúklingnum, ekki lækninum, þó annað sé sífellt gefið í skyn). Slíkir valkostir eru ekki sambærilegir í velferðarkerfum Norðurlanda, þar sem sjálfstætt starfandi sérfræðingar eru allt of fáir til að almenningur geti notið þeirra. Það kerfisbundna fjársvelti, sem Landspítali og Heilsugæslan hafa búið við í áratugi, er uppskrift að hnignandi opinberu heilbrigðiskerfi. Að halda því fram að sjálfstætt starfandi stofulæknar séu aðalvandi heilbrigðiskerfisins, er skammsýni, sem hvorki mun gagnast hinum sjúku né íslensku þjóðinni almennt. Höfundur er geðlæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Eldri borgarar fá lítið út úr kjarasamningunum Kári Jónasson Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun „Við áttum aldrei möguleika“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þreytandi grænþvottur Birgitta Stefánsdóttir Skoðun Að skoða meira inn í sumar ástæður misnotkunar Matthildur Björnsdóttir Skoðun Hvað tökum við með okkur? Magnús Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Að skoða meira inn í sumar ástæður misnotkunar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Fundur NAMMCO í vikunni Micah Garen skrifar Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Leiðin að bílprófinu Þuríður B. Ægisdóttir skrifar Skoðun Draumalandið Luxemburg og íslenskir jafnaðarmenn - þriðji hluti Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun V. Sköpunarsaga þjóðsögu –Guðmundarmálið skyndilega skellt á borð Hafþór S. Ciesielski skrifar Skoðun Forsendur krafna um íslenskukunnáttu Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Eldri borgarar fá lítið út úr kjarasamningunum Kári Jónasson skrifar Skoðun Hræðsla er hjálplegur þjónn, en hræðilegt yfirvald Jón Þór Ólafsson skrifar Skoðun „Kvótasetning grásleppu snýst um að tryggja arðsemi“? Örn Pálsson skrifar Skoðun Hvað tökum við með okkur? Magnús Bergmann skrifar Skoðun Þreytandi grænþvottur Birgitta Stefánsdóttir skrifar Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera? Rannveig Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Íslenskur matur Bjarni Jónsson skrifar Skoðun „Við áttum aldrei möguleika“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lán úr óláni Ísleifur Arnórsson skrifar Skoðun Síðasta kynslóðin! Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Að læra íslensku til að finnast þú vera hluti af samfélaginu Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Virði lýðræðis Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Ójöfnuður - andhverfa lýðræðis Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Mars er mánuður árvekni um ristilkrabbamein Agnes Smáradóttir,Sigurdís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Norræna módelið og framtíð lýðræðis Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Frelsi og fjárhagslegt öryggi ungbarnafjölskyldna Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Sigurbogi Dagbjört Ósk Steindórsdóttir skrifar Skoðun Er hækkun húsnæðisbóta á óregluvæddum leigumarkaði heimska eða meðvitaður stuðningur við eignafólk? Guðmundur Hrafn Arngrímsson skrifar Skoðun Af hverju er útspil SA um verkbann alvarlegt fyrir þig? Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Jarðgöng sem gagnast Benedikt Vilhjálmsson Warén skrifar Sjá meira
Að undanförnu hefur staða og þróun íslenska heilbrigðiskerfisins verið mikið rædd í fjölmiðlum. Það er ánægjuleg nýlunda, en í gegnum áratugi hafa fjölmiðlar sýnt heilbrigðiskerfinu lítinn áhuga, og þá einna helst ef hægt var að benda á handvömm lækna. Fámenn íslensk stjórnsýsla hefur ekki haft úr að spila nægilegri þekkingu til að móta framtíðarsýn, og því leitað út fyrir landsteinana að heilbrigðiskerfum til að kópíera. Stjórnsýsla flestra landa reynir hins vegar eftir bestu getu að draga upp eins konar glansmynd af sjálfri sér, birta jákvæða tölfræði o.s.frv. og neikvæðum hliðum stjórnsýslunnar er erfitt að henda reiður á. Þegar kemur að heilbrigðiskerfum annarra landa hafa Íslendingar þá sérstöðu að flestir íslenskir læknar hafa unnið í þessum kerfum, og kynnst þeim í raun, kostum og göllum, hafa því að segja má „inside information“. Vandinn er hins vegar sá að íslensk stjórnsýsla virðist veigra sér við að leita til lækna, og eiga í hugmyndafræðilegum samskiptum við þá, eða þiggja þeirra ráð. Læknar eru gjarnan afgreiddir sem hugsjónamenn um sjálfa sig, en ekki hina sjúku. Aðrir telja sig vita betur hvað sjúklingunum er fyrir bestu, og á síðustu áratugum hefur kerfisbundið verið unnið að því að draga úr áhrifum lækna í hinum svokölluðu „velferðarsamfélögum“. Á sama tíma og áhrif lækna hafa farið minnkandi, hefur kostnaður heilbrigðiskerfa farið hratt vaxandi. Samt er enn til fólk sem trúir því að læknastéttin sé aðalorsök vaxandi kostnaðar.Stofulæknaplágan Miklar áhyggjur af tilvist stofulækna hafa komið fram hjá Landlækni, stjórnsýslu og ýmsum stjórnmálamönnum, sérstaklega á vinstri kantinum, því vinstri menn hafa alltaf viljað skilgreina lækna sem hluta af auðvaldinu, og verið algjörlega blindir fyrir því að flestir læknar eru komnir af alþýðunni, og hafa lifað og starfað fyrir alþýðuna, má segja dag og nótt. Sjálfstætt starfandi læknar hafa orðið einhvers konar ógn við „velferðarkerfið“, auðvald, sem stýrist bara af græðgi, og hefur engan annan ávinning af því að starfa sjálfstætt en meiri peninga. Betri þjónusta, betri tími og aðstaða til að nýta þekkingu, betri afköst, betri starfsaðstaða, betra húsnæði, betri vinnustaðamórall, meira sjálfstæði, möguleikar á framþróun og nýsköpun, minni ytri truflanir, minni afskiptasemi læknislærðra og ólæknislærðra yfirmanna, greiðslur fyrir unna yfirvinnu; allt þetta er látið sem vind um eyru þjóta og hangið á græðgiskenningunni. Eins og í opinbera kerfinu, eru það aðeins þeir læknar sem vinna eins og þrælar, sem þéna vel í þessu kerfi.Bandaríska grýlan Gagnrýnendum sjálfstætt starfandi lækna er nokkur vorkunn, þar sem bandaríska heilbrigðiskerfið hræðir. En bandaríska kerfið hræðir ekki bara Ögmund Jónasson, og aðra góða stjórnmálamenn, heldur hræðir það gjörvalla íslenska læknastétt, aldrei hef ég heyrt íslenskan lækni mæra það kerfi, eða hvetja til að það kerfi verði tekið upp hérlendis, og hafa þó margir okkar lært og starfað í því kerfi. Bandaríska kerfið er bæði einkavætt og einkarekið. Einkavætt vegna þess að sjúklingurinn þarf sjálfur að tryggja sig fyrir heilsuáföllum og greiðir þannig sjálfur alla sína heilbrigðisþjónustu, sem síðan er keypt á uppsettu verði af einkareknum heilbrigðistofnunum. Kostnaðurinn í þessu kerfi hefur náð miklum hæðum, en við skulum ekki gleyma því að „velferðarlöndin“ hafa getað sparað sér mikið fé til rannsókna með því að gerast afætur af gríðarlegri rannsóknastarfsemi bandarískrar læknastéttar, lyfjafyrirtækja og fleiri.Samvinna við lækna Læknastéttin varð til fyrir þúsundum ára, fyrst sem sjálfstætt starfandi læknar, sem ráku eigin læknastofur, og samvinna við „velferðarkerfin“ er því nýlunda í sögulegu samhengi, enda eru velferðarkerfin ekki gömul. Sú samvinna lækna við stjórnvöld um uppbyggingu velferðarkerfa hefur almennt reynst bæði sjúklingum og læknum vel. Á Íslandi hefur þróast óvenju sjúklingavænt heilbrigðiskerfi, þar sem sjúklingar hafa getað valið annars vegar um góða opinbera heilbrigðisþjónustu, eða góða þjónustu sjálfstætt starfandi lækna. Fjármagnið hefur, fram að þessu, fylgt sjúklingnum, (og já; fjármagnið fylgir sjúklingnum, ekki lækninum, þó annað sé sífellt gefið í skyn). Slíkir valkostir eru ekki sambærilegir í velferðarkerfum Norðurlanda, þar sem sjálfstætt starfandi sérfræðingar eru allt of fáir til að almenningur geti notið þeirra. Það kerfisbundna fjársvelti, sem Landspítali og Heilsugæslan hafa búið við í áratugi, er uppskrift að hnignandi opinberu heilbrigðiskerfi. Að halda því fram að sjálfstætt starfandi stofulæknar séu aðalvandi heilbrigðiskerfisins, er skammsýni, sem hvorki mun gagnast hinum sjúku né íslensku þjóðinni almennt. Höfundur er geðlæknir.
Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun
Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun
Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun
Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun
Skoðun Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun V. Sköpunarsaga þjóðsögu –Guðmundarmálið skyndilega skellt á borð Hafþór S. Ciesielski skrifar
Skoðun Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson skrifar
Skoðun Er hækkun húsnæðisbóta á óregluvæddum leigumarkaði heimska eða meðvitaður stuðningur við eignafólk? Guðmundur Hrafn Arngrímsson skrifar
Austurgata 10 - blm. í góðri trú blekktir? - Ærumeiðandi dylgjur leigjanda Árni Stefán Árnason Skoðun
Hvítþvottur á fótboltavellinum – leikur Íslands við Ísrael í undankeppni EM 2024 Hrönn G. Guðmundsdóttir Skoðun
Ráðherra sem fer þvert á vilja Alþingis Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Eyjólfur Ármannsson,Guðmundur Ingi Kristinsson,Inga Sæland,Jakob Frímann Magnússon,Tómas A. Tómasson Skoðun
Opið bréf til Heru Bjarkar Anna Tómasdóttir,Margrét Manda Jónsdóttir,Marta Jóns Hjördísardóttir Skoðun