Stjórnmálamenn geta líka tileinkað sér nýja hugsun Halldór Benjamín Þorbergsson skrifar 8. nóvember 2017 07:00 Nú standa yfir þreifingar stjórnmálaflokka um myndun nýrrar ríkisstjórnar. Loforðalistar eru mátaðir saman til að kanna hvort mögulegt samstarf gangi upp. Óháð því hvaða ríkisstjórn verður mynduð liggur ljóst fyrir að niðurstöður kjarasamninga á næstu mánuðum verða afdrifaríkar fyrir lífskjör og efnahagsumhverfi Íslendinga á komandi árum. Í aðdraganda kosninga voru uppi margar tillögur um aukin ríkisútgjöld. Að afloknum kosningum er umræða afar lítil um næstu skref og þá valkosti sem stjórnmálaflokkarnir standa frammi fyrir. Það er einkennilegt í ljósi þess að í stjórnarmyndunarviðræðum eru lagðar breiðu línurnar fyrir næstu ár. Í ársbyrjun 2016 voru sett ný lög um opinber fjármál þar sem áhersla er lögð á langtímahugsun og aga við framkvæmd fjárlaga. Mikilvægur þáttur í lögunum er að stjórnvöldum hverju sinni ber að leggja fram fjármálastefnu til næstu fimm ára. Í henni er tryggt að heildarafkoma sé jákvæð yfir tímabilið og að skuldahlutföll lækki í samræmi við markmið. Þetta er skynsamleg nálgun og eykur festu í ríkisfjármálum. Það er ekki hyggilegt að endurskoða stefnuna frá grunni. Þá er unnið gegn markmiði hennar um fyrirsjáanleika í ríkisfjármálum til lengri tíma. Óháð stjórnarmynstri er skynsamlegt að reka aðhaldssama fjármálastefnu í hámarki uppsveiflunnar. Þá er ekki síður mikilvægt að búa í haginn þegar vel árar enda taka allar uppsveiflur einhvern tíma enda. Það verður áhugavert að sjá stefnu næstu ríkisstjórnar hvað þetta stefnumál varðar.Takmarkað svigrúm Staða efnahagsmála á Íslandi hefur aldrei verið betri. Sú staða útilokar þó ekki að hægt sé að gera enn betur og mörg brýn verkefni bíða úrlausna. Fréttir af kjaraviðræðum einkennast oftar en ekki af átökum en í grunninn snúast þær um jákvæða þróun samfélagsins og leiðir til að bæta lífskjör fólks. Stundum er mikið til skiptanna og stundum lítið. Á undanförnum misserum hafa laun á Íslandi hækkað margfalt miðað við nágrannalöndin. Þær hækkanir hafa skilað sér í samsvarandi kjarabótum. Nú verður minna til skiptanna í kjarasamningum. Verði miklar launahækkanir knúnar fram í vetur þýðir það aðeins eitt; verðlag og vextir hækka og störfum fækkar. Stjórnmálamenn þurfa og verða að taka erfiðar ákvarðanir. Fram undan er nóg af þeim. Á vinnumarkaði eru samningar lausir hjá stórum hópum opinberra starfsmanna. Þótt þeir gegni mikilvægum störfum geta stéttarfélög þeirra ekki leitt launaþróun í landinu. Þannig er það hvergi. Rými til launahækkana myndast í atvinnulífinu. Eftir launahækkanir undanfarinna ára er það rými að mestu tæmt. Samningsaðilar verða að horfast í augu við efnahagslegan raunveruleika. Það eyðist sem af er tekið. Innstæðulausar launahækkanir eru fullreyndar. Þær enda alltaf með veikingu krónunnar, verðbólgu og rýrnun kaupmáttar. Þá er betur heima setið en af stað farið.Loforð þarf að efna Eitt fyrsta verkefni nýrrar ríkisstjórnar verða kjarasamningar við stéttarfélög opinberra starfsmanna. Standi ný stjórn ekki í fæturna á fyrstu metrunum þá mun niðurstaða þeirra framkalla kröfur stéttarfélaga á almennum vinnumarkaði um sömu hækkanir og hjá stéttarfélögum annarra opinberra starfsmanna með bundna samninga. Þar eru 80-90% vinnumarkaðarins undir. Það væri óábyrg afstaða ef ný ríkisstjórn gæfi sjálfri sér það úldna veganesti. Að þessu sögðu þá væri nær að líta til forgangsröðunar í opinberum rekstri með það að markmiði að koma til móts við launafólk og lífeyrisþega með breytingum á tekjuskattskerfinu. Margar leiðir hafa verið nefndar í því samhengi. Forsenda þess er eftir sem áður að hið opinbera fari betur með skattfé landsmanna. Kjósendur – hvort sem þeir eru launafólk í heimilisrekstri eða stjórnendur í atvinnurekstri – þurfa reglulega að hagræða í rekstrinum. Ekki dugar að stjórnmálamenn auki framlög til málaflokka skilyrðislaust, án krafna um bættan árangur. Ekki dugar sá skilningur margra stjórnmálamanna að í forgangsröðun felist aukin framlög til ákveðinna málaflokka án þess að þau séu minnkuð til annarra. Þeir þurfa í auknum mæli að tileinka sér hugsunarhátt og aðferðir sem skilað hafa árangri jafnt í einkarekstri sem opinberum rekstri annarra þjóða. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.Greinin birtist fyrst í Markaðnum, fylgiriti Fréttablaðsins um viðskipti og fjármál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halldór Benjamín Þorbergsson Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Nærandi ferðaþjónusta Hildur Guðbjörg Kristjánsdóttir Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú standa yfir þreifingar stjórnmálaflokka um myndun nýrrar ríkisstjórnar. Loforðalistar eru mátaðir saman til að kanna hvort mögulegt samstarf gangi upp. Óháð því hvaða ríkisstjórn verður mynduð liggur ljóst fyrir að niðurstöður kjarasamninga á næstu mánuðum verða afdrifaríkar fyrir lífskjör og efnahagsumhverfi Íslendinga á komandi árum. Í aðdraganda kosninga voru uppi margar tillögur um aukin ríkisútgjöld. Að afloknum kosningum er umræða afar lítil um næstu skref og þá valkosti sem stjórnmálaflokkarnir standa frammi fyrir. Það er einkennilegt í ljósi þess að í stjórnarmyndunarviðræðum eru lagðar breiðu línurnar fyrir næstu ár. Í ársbyrjun 2016 voru sett ný lög um opinber fjármál þar sem áhersla er lögð á langtímahugsun og aga við framkvæmd fjárlaga. Mikilvægur þáttur í lögunum er að stjórnvöldum hverju sinni ber að leggja fram fjármálastefnu til næstu fimm ára. Í henni er tryggt að heildarafkoma sé jákvæð yfir tímabilið og að skuldahlutföll lækki í samræmi við markmið. Þetta er skynsamleg nálgun og eykur festu í ríkisfjármálum. Það er ekki hyggilegt að endurskoða stefnuna frá grunni. Þá er unnið gegn markmiði hennar um fyrirsjáanleika í ríkisfjármálum til lengri tíma. Óháð stjórnarmynstri er skynsamlegt að reka aðhaldssama fjármálastefnu í hámarki uppsveiflunnar. Þá er ekki síður mikilvægt að búa í haginn þegar vel árar enda taka allar uppsveiflur einhvern tíma enda. Það verður áhugavert að sjá stefnu næstu ríkisstjórnar hvað þetta stefnumál varðar.Takmarkað svigrúm Staða efnahagsmála á Íslandi hefur aldrei verið betri. Sú staða útilokar þó ekki að hægt sé að gera enn betur og mörg brýn verkefni bíða úrlausna. Fréttir af kjaraviðræðum einkennast oftar en ekki af átökum en í grunninn snúast þær um jákvæða þróun samfélagsins og leiðir til að bæta lífskjör fólks. Stundum er mikið til skiptanna og stundum lítið. Á undanförnum misserum hafa laun á Íslandi hækkað margfalt miðað við nágrannalöndin. Þær hækkanir hafa skilað sér í samsvarandi kjarabótum. Nú verður minna til skiptanna í kjarasamningum. Verði miklar launahækkanir knúnar fram í vetur þýðir það aðeins eitt; verðlag og vextir hækka og störfum fækkar. Stjórnmálamenn þurfa og verða að taka erfiðar ákvarðanir. Fram undan er nóg af þeim. Á vinnumarkaði eru samningar lausir hjá stórum hópum opinberra starfsmanna. Þótt þeir gegni mikilvægum störfum geta stéttarfélög þeirra ekki leitt launaþróun í landinu. Þannig er það hvergi. Rými til launahækkana myndast í atvinnulífinu. Eftir launahækkanir undanfarinna ára er það rými að mestu tæmt. Samningsaðilar verða að horfast í augu við efnahagslegan raunveruleika. Það eyðist sem af er tekið. Innstæðulausar launahækkanir eru fullreyndar. Þær enda alltaf með veikingu krónunnar, verðbólgu og rýrnun kaupmáttar. Þá er betur heima setið en af stað farið.Loforð þarf að efna Eitt fyrsta verkefni nýrrar ríkisstjórnar verða kjarasamningar við stéttarfélög opinberra starfsmanna. Standi ný stjórn ekki í fæturna á fyrstu metrunum þá mun niðurstaða þeirra framkalla kröfur stéttarfélaga á almennum vinnumarkaði um sömu hækkanir og hjá stéttarfélögum annarra opinberra starfsmanna með bundna samninga. Þar eru 80-90% vinnumarkaðarins undir. Það væri óábyrg afstaða ef ný ríkisstjórn gæfi sjálfri sér það úldna veganesti. Að þessu sögðu þá væri nær að líta til forgangsröðunar í opinberum rekstri með það að markmiði að koma til móts við launafólk og lífeyrisþega með breytingum á tekjuskattskerfinu. Margar leiðir hafa verið nefndar í því samhengi. Forsenda þess er eftir sem áður að hið opinbera fari betur með skattfé landsmanna. Kjósendur – hvort sem þeir eru launafólk í heimilisrekstri eða stjórnendur í atvinnurekstri – þurfa reglulega að hagræða í rekstrinum. Ekki dugar að stjórnmálamenn auki framlög til málaflokka skilyrðislaust, án krafna um bættan árangur. Ekki dugar sá skilningur margra stjórnmálamanna að í forgangsröðun felist aukin framlög til ákveðinna málaflokka án þess að þau séu minnkuð til annarra. Þeir þurfa í auknum mæli að tileinka sér hugsunarhátt og aðferðir sem skilað hafa árangri jafnt í einkarekstri sem opinberum rekstri annarra þjóða. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.Greinin birtist fyrst í Markaðnum, fylgiriti Fréttablaðsins um viðskipti og fjármál.
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun