Blygðunarlaus metnaður

Ég vildi óska að ég gæti sagt að ég sæti á kaffihúsi í Blooms­bury með kaffibolla í greipunum, ilminn af föllnu laufi í nösunum og innblástur í æðunum. Það er hins vegar ekki svo gott. Ég sit við eldhúsborðið, enn í náttfötunum þótt komið sé hádegi. Mjólk súrnar í morgunverðarskálum allt í kringum mig og frammi á gangi blasir við óhreint tau sem flæðir upp úr þvottakörfunni – eða þvottakörfunum – ég á fjórar því stundum leysi ég vandann sem skítug föt eru með því að kaupa nýja þvottakörfu,“ segir Sif Sigmarsdóttir rithöfundur um rithöfundalífið í London. Í vikunni kom út bók hennar, I am Traitor, í Bretlandi gefin út af einum stærsta forlagi Breta, Hodder. Sif er þekktur rithöfundur á Íslandi og einnig beittur og gagnrýninn pistlahöfundur og skrifar reglulega í helgarblað Fréttablaðsins. Í dag bregður Sif reyndar út af vananum í pistli sínum og beinir augum sínum að því fallega í tilverunni.

„Það helsta sem er fram undan á verkefnalistanum hjá mér – fyrir utan að taka til augljóslega – er að skrifa heila bók sem á helst að vera tilbúin í gær. Ég óttast því að ég muni þurfa að kaupa nýja þvottakörfu,“ segir Sif, sem skrifar framhald bókarinnar sem kom út í vikunni.

Gráðugar gribbur

En hvernig kom það til að henni tókst að koma út bók á breskum markaði. Sem hún skrifaði á ensku? „Af blygðunarlausum metnaði,“ svarar hún og leiðir hugann að Sheryl Sandberg, einum æðsta stjórnenda Facebook.

„Það má segja að hún hafi orðið hálfgerður andlegur leiðtogi þeirra sem vilja veg kvenna sem mestan eftir að hún skrifaði bókina Lean In um hvernig konur eiga að fara að því að brjótast gegnum hið margumtalaða glerþak. Í viðtalinu talaði hún um að strákum væri sagt frá blautu barnsbeini að þeir ættu að leiða, vera duglegir, framtakssamir og stefna hátt. Stúlkum væri hins vegar tamið hið andstæða, þeim væri sagt að leiða ekki heldur sýna hógværð, halda sig á mottunni. Sandberg hvatti til þess að við færum að senda stelpum sömu skilaboð og strákum. Við ættum að segja þeim að þær megi alveg líka vera leiðtogar.

Ég var dálítið hugsi eftir þetta viðtal. Ég fór að velta fyrir mér hvort þetta ætti ekki við um fleiri hluti. Eins og til dæmis metnað. Karlmenn sem eru metnaðarfullir þykja flottir. Konur sem eru metnaðarfullar þykja gráðugar gribbur,“ segir Sif og nefnir að hefði hún verið spurð sömu spurningar fyrir viku þá hefði hún kallað fram hógværan roða í kinnum.

Með kjafti og klóm

„Ég hefði bandað kæruleysislega með hendinni og sagt eitthvað eins og: „Æ, þetta kom nú bara til af tilviljun, ég fann penna í veskinu mínu þar sem ég sat á kaffihúsi, páraði eitthvað niður á servíettu og svo gekk útgefandi framhjá fyrir tilviljun.“

Staðreyndin er hins vegar sú að þetta kom til af því að innst inni, þótt ég – eins og margar konur – keppist við að fela það, er ég gráðug gribba. Þetta kom til af því að ég hef brennandi áhuga á að skrifa, ég hef metnað til að gera það vel, mig langaði til að geta skrifað almennilega á ensku og mig langaði til að njóta velgengni sem rithöfundur. Ferlið var ekki áreynslulaust. Það voru tár – fötur af tárum – blóðþrútin augu, skapofsaköst, sleikjuskapur (sem kallast á fagmáli networking), andvökunætur og kaffi – mikið, mikið kaffi.

Ég á eflaust eftir að sjá eftir að svara þessari spurningu af hreinskilni þegar fólk les þetta og hugsar: „Oj, hvaða klikkaða trunta er þetta?“ En ef ein stelpa les þetta og hugsar: „Já, það er allt í lagi að berjast með kjafti og klóm fyrir því sem mig langar til að áorka,“ þá er það þess virði.“

Hugmyndin kviknaði í Sarajevó

Bók Sifjar, Traitor, fjallar um baráttuþrek mannsandans og er vísindaskáldsaga fyrir unglinga og alla þá sem hafa áhuga á vísindaskáldskap.

„Aðalsöguhetja bókarinnar er unglingsstelpa sem heitir Amy og býr í London. Hún er ósköp venjuleg stelpa, hangir á Facebook, glápir á YouTube og fer í partí með vinum sínum. Þegar geimverur mæta til jarðar og taka að nema á brott unga fólkið sogast hún inn í óvænta atburðarás. Til að bjarga mannkyninu þarf hún að svíkja þá sem treysta henni og treysta þeim sem eru að reyna að drepa hana.“

Hugmyndin kviknaði á óvanalegan hátt. Í heimsókn í Sarajevó árið 2007 og einlægu tali leiðsögumanns í borginni um stríðsárin.

„Við maðurinn minn skráðum okkur í hópskoðunarferð um borgina með leiðsögumanni. Þetta var tíu árum eftir að umsátrinu um Sarajevó lauk. Sárin voru langt frá því að vera gróin. Borgin hafði þurft að þola lengstu herkví í sögu nútímahernaðar. Víða mátti sjá á götum það sem virtist við fyrstu sýn rauðir blóðpollar – þetta voru svokallaðar Sarajevó rósir, sprengjuskemmdir í malbikinu í laginu eins og rósir sem íbúar borgarinnar fylltu með rauðri trjákvoðu til minningar um þá sem létust. 

Eftir skoðunarferðina settumst við niður á kaffihúsi með leiðsögumanninum sem var jafnaldri okkar og hann fór að segja okkur frá lífinu sem unglingur í Sarajevó á tímum umsátursins. Ég hafði alltaf ímyndað mér að í stríðshrjáðum löndum lokaði fólk sig af í húsum sínum, hætti að lifa lífinu og biði eftir að hryllingurinn gengi yfir. 

En þvert á móti. Af ótrúlegu æðruleysi kepptist fólk við að viðhalda daglegu lífi. Það fór til vinnu þótt ferðalagið gæti kostað það lífið, reynt var að halda uppi skólastarfi í rústum bygginga – og það sem mér fannst merkilegast: unglingar lögðu sig í lífshættu til að fara í partí á kvöldin. Mér fannst þessi staðfesta mannsins til að ríghalda í hversdagsleikann við slíkar aðstæður ótrúlega heillandi. Og úr varð bók.“

Rithöfundar eru þjófar

Sif segist fréttafíkill og fær mikið af hugmyndum úr dagblöðum og fréttatímum. Þá hafa ófáir íslenskir stjórnmálamenn birst í dulargervi í bókum hennar. Einnig þurfa vinir og vandamenn að vara sig. „Rithöfundar eru þjófar. Inni á skrifstofunni minni hangir skilti sem á stendur: „Careful or you’ll end up in my novel“ – eða: „Gættu þín eða þú gætir endað í skáldsögunni minni.“ Maður stelur útlitseinkenni hér, frásögn þar.“

Bókabransinn í Bretlandi er gjörólíkur bransanum hér heima að sögn Sifjar og nefnir hún þá helst að breskir útgefendur séu álíka aðgengilegir og sjálf drottningin. „Þeir forðast óbreytta rithöfunda eins og heitan eldinn og þeir líta ekki við bókahandritum nema þau berist þeim gegnum umboðsmenn. Fyrsta skrefið fyrir þá sem vilja gerast rithöfundar í Bretlandi er því að skrifa bók, annað skrefið er að verða sér úti um umboðsmann. Umboðsmaðurinn sér svo um að fara með handritið til útgefenda og selja þeim það.“

Palli einn í heiminum

Þá er allt stærra í sniðum í Bretlandi og þar af leiðandi ganga hlutirnir líka hægar fyrir sig. „Ár er síðan ég skilaði af mér handritinu að bókinni minni sem var að koma út. Ég gerði tveggja bóka samning við Hodder sem er einn stærsti útgefandinn í Bretlandi og um daginn var ég krafin um titil fyrir næstu bók svo hægt væri að hefja kápuhönnun. Og ég er varla byrjuð á bókinni. Ég elska hvað Bretar eru skipulagðir. En stundum sakna ég „þetta reddast“-viðhorfs okkar Íslendinga.“

Hér í bókabransanum þekkja náttúrulega allir alla og svona, fyrir utanaðkomandi er rithöfundasamfélagið svolítið eins og klúbbur sérviturra fuglaáhugamanna. Er frelsandi að vera úti? „Ó, vá, þú segir mér fréttir. Ég hélt að það væri viðurkennd skoðun að rithöfundar væru klúbbur munúðarfullra og einkar þýðra félagsljóna!

Ég myndi ekki segja að það sé beint frelsandi. Ég sakna stundum íslenska klúbbsins. Að stíga út fyrir þægindarammann er oft eins og að breytast á augabragði í Palla sem var einn í heiminum. Þótt ég hafi oft staðið í því að gefa út bók líður mér eins og ég sé að gera það í fyrsta sinn því aðstæður eru allt aðrar.

En þótt það sé ógnvænlegt að fara út fyrir þægindasviðið er það líka brjálæðislega spennandi. Ég er alveg í smá adrenalín-vímu akkúrat núna,“ segir Sif.