Að virða niðurstöður rammaáætlunar Björt Ólafsdóttir skrifar 1. apríl 2017 07:00 Dýrmætustu eigur okkar Íslendinga eru náttúruauðlindirnar sem landið og hafið láta okkur svo ríkulega í té. Til þess að geta nýtt þær á sjálfbæran hátt, með umhverfis- og náttúruvernd í forgrunni, þurfum við að hafa sem ítarlegasta þekkingu á umfangi þeirra, ástandi og verndargildi. Stofnmælingar Hafrannsóknastofnunar á nytjafiskistofnum sem mynda grunn að fiskveiðistjórnunarkerfi okkar er dæmi um stjórnun á nýtingu náttúruauðlinda sem byggir á hlutlausu og faglegu mati sérfræðinga. Rammaáætlun er dæmi um annað slíkt kerfi. Upphaf rammaáætlunar Fram til ársins 1999 var nýting orkuauðlinda landsins með þeim hætti að orkufyrirtækin völdu hvaða svæði þau töldu hagkvæmast að virkja og fóru í framkvæmdir samkvæmt því. Lög um náttúruvernd, sem voru samþykkt árið 1971, settu orkufyrirtækjunum reyndar ramma um að þau þyrftu að vera í skipulegu samstarfi með þáverandi Náttúruverndarráði varðandi fyrirhugaðar virkjunarframkvæmdir. Krafa um heildarsýn yfir vernd og nýtingu orkuauðlindanna varð hins vegar æ háværari og árið 1997 ákváðu stjórnvöld að ráðast í gerð rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma. Áætlunin var hugsuð sem langtíma verkfæri og átti sérstaklega að fjalla um verndargildi einstakra vatnasvæða. Fyrsti áfangi verkefnisins stóð frá 1999-2003 og annar áfangi frá 2004-2011. Þriðja áfanga rammaáætlunar er nýlokið. Hvernig virkar rammaáætlun? Gerð rammaáætlunar er stýrt af verkefnisstjórn, skipaðri af stjórnvöldum. Samkvæmt lögum um rammaáætlun ber verkefnisstjórn að viðhafa tvö samráðsferli vegna vinnu við tillögur sínar að flokkun virkjunarkosta. Þannig gefst öllum, sem það vilja, kostur á að koma sínum áherslum að sem tryggir að matsferlið byggist á víðtæku samráði. Faghópar fjalla síðan sérstaklega um afmarkaða þætti matsferlisins og nota staðlaðar aðferðir til að meta fyrirliggjandi virkjunarkosti á sambærilegan hátt. Tillögur verkefnisstjórnar hverju sinni, að endanlegri flokkun fyrirliggjandi virkjanahugmynda í verndun, nýtingu eða bið, byggja því á mjög umfangsmikilli og samhæfðri greiningarvinnu. Í vikunni ritaði Magnús Guðmundsson ritstjórnargrein í Fréttablaðið og hvatti mig til að útskýra hví ég legg fram tillögu til Alþingis þar sem Skrokkalda er flokkuð í nýtingarflokk. Það er mér ljúft og skylt að gera. Lögum samkvæmt ber mér, sem umhverfis- og auðlindaráðherra, að leggja fram þingsályktunartillögu um vernd og orkunýtingu landssvæða, byggða á niðurstöðum verkefnisstjórnar. Samkvæmt lögum hef ég val um að leggja tillögur verkefnisstjórnar fram óbreyttar eða breyta þeirri flokkun virkjunarkosta sem verkefnisstjórnin leggur til áður en ég legg útkomuna fyrir Alþingi. Breyta á hvaða forsendum? Verandi stjórnmálamaður væru mér kannski hæg heimatökin að setja sjálfa mig og mínar skoðanir ofar öllum öðrum. Ofar málamiðluninni milli mismunandi sjónarmiða sem tillögur verkefnastjórnar hafa leitt fram. Það væri hins vegar röng nálgun. Það myndi eyðileggja Rammaáætlun sem verkfæri til að sætta sjónarmið og til að vernda náttúruna. Við getum verið ósammála tillögu verkefnisstjórnar um flokkun fyrirliggjandi virkjunarkosta. Ég minni hins vegar á að þetta er fagleg nálgun svo ef ég tæki mér það vald að handstýra útkomunni er grunnur hlutleysis og fagmennsku brostinn. Ég, eins og eflaust margir aðrir, er ekki fullkomlega sátt við þær tillögur sem verkefnisstjórnin lagði fram, og ég tek undir áhyggjur umhverfisverndarsamtaka af hugmynd um virkjun við Skrokköldu. Ég kaus engu að síður að virða þetta ferli og treysta því til fullnustu. Við megum heldur ekki gleyma að niðurstöður rammaáætlunar eru aðeins frummat fyrirliggjandi virkjunarkosta. Það er því ekki víst að öll þau svæði sem nú þegar eru flokkuð í nýtingu komist í gegnum mat á umhverfisáhrifum. Hins vegar eru þau svæði sem hafa verið samþykkt í vernd tæk til friðlýsingar gagnvart orkuvinnslu. Ég ætla því að setja aukinn kraft í friðlýsingar á næstunni. Tillögur fyrirliggjandi rammaáætlunar munu ekki hafa áhrif á áform mín og ríkisstjórnarinnar um gerð heildstæðrar verndaráætlunar fyrir miðhálendið. Ég hef talað fyrir því að miðhálendisþjóðgarður verði að veruleika og mun leggja mitt lóð á vogarskálarnar til að svo verði. Forsendur sjálfbærrar auðlindanýtingar Þau sem halda um stjórntaumana hverju sinni verða að tileinka sér fagleg vinnubrögð þegar kemur að stórum stefnumarkandi ákvörðunum sem hafa áhrif langt inn í framtíðina. Við viljum að ákvarðanirnar byggist á bestu fáanlegri faglegri þekkingu og eigum því að marka undirbúningsferli ákvarðanatöku skýran ramma til að tryggja hlutleysi útkomunnar. Það tók okkur marga áratugi að byggja upp fiskveiðistjórnunarkerfi sem segir til um hversu mikið megi veiða af hverri nytjafisktegund á tilteknu tímabili. Það tók okkur reyndar líka mörg ár að ná sátt um að miða aflamarkið við þær magntölur sem fagaðilar Hafrannsóknastofnunar mæltu með. Við sáum samt á endanum að til lengri tíma litið væri farsælla að hlusta og fylgja ráðum byggðum á hlutlausu og fræðilegu mati á stofnstærðum ? og veiðar og viðkoma nytjastofna okkar virðast í dag vera í ágætu jafnvægi. Það sama gildir um rammaáætlun og niðurstöður hennar. Við eigum að virða ferlið og niðurstöður þess. Ef það er ekki gert er mikil hætta á því að allt fari aftur undir. Það væri ekki í þágu verndar víðerna eða náttúru- og menningarminja Íslands. Að mínu mati eigum við hins vegar að hinkra við og spyrja okkur í hvað við eigum að nota orku sem enn hefur ekki verið virkjuð. Þó að svæði séu komin í nýtingarflokk þýðir það ekki að rjúka eigi til og nota orkuna sem þar er í boði. Kannanir sýna að meirihluti landsmanna vill ekki nýta orku í frekari stóriðjuuppbyggingu. Svo ef við horfum fram hjá henni þá liggur ekkert á að virkja meira. Það liggur hins vegar á að vernda meira. Í fyrirliggjandi tillögu er lagt til að vernda fjölmörg ný svæði, til að mynda þrjú afskaplega falleg og umfangsmikil vatnasvið sem ná langt inn á hálendi bæði á sunnan- og norðanverðu landinu. Þau eru Héraðsvötn, Skjálfandafljót og Skaftá. Vernd þessara vatnasviða mun hafa gríðarlegt vægi fyrir áframhaldandi vinnu við vernd miðhálendisins, eins og bent hefur verið á af íslenskum umhverfisverndarsamtökum. Það er mín von að Alþingi samþykki rammaáætlun óbreytta og styðji þannig við þá góðu vinnu sem unnin hefur verið af þeim sem að verkefninu koma. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björt Ólafsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson Skoðun Átt þú rétt á sumarbústað? Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Góður forseti G. Pétur Matthíasson skrifar Skoðun Hvers vegna Halla Tómasdóttir? Guðjón Sigurðsson skrifar Skoðun Heimildin sem hvarf úr frumvarpi matvælaráðherra Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Sníða sér stakk eftir vexti Guðni Magnús Ingvason skrifar Skoðun Norskir herrar eða íslenskir? Þóra Bergný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ertu að bjóða þig fram? Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hagfræðin á Heimildinni Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Hreinleikaþráin Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Heimilisleysi blasir við öryrkjum Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Hvað getur Ísland gefið öðrum þjóðum? Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Veðrið, veskið og Íslendingurinn María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Að mæðra barn í hjarta sínu Hólmfríður Anna Baldursdóttir skrifar Skoðun Jákvæður orðaforði eykur hamingju og vellíðan Helga Fjóla Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Öll með? – 4.020 kr. hækkun fyrir skatt eftir 16 mánuði! Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Látum hjartað ráða för Sigrún Traustadóttir skrifar Skoðun Vekjum risann Guðmundur Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Katrín Jakobsdóttir forseti Viðar Pálsson skrifar Skoðun Þjóðarsátt líka fyrir fatlað fólk Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Í ker eða kistu Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar Skoðun Gummi Kalli, einlægur, skemmtilegur og frábær leiðtogi Arnar Ragnarsson skrifar Skoðun Ræstingafyrirtæki og starfsmannaleigur í jafnréttisparadísinni Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Forysta til framtíðar Hópur presta skrifar Skoðun Fyrir hverja eru skoðanakannanir? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Án varna, ekkert frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Mýtan um launin Elsa Nore skrifar Skoðun Samt kýs ég Katrínu Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Viltu vera memm? Birna Dröfn Birgisdóttir skrifar Skoðun Tíminn að renna út Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Sjá meira
Dýrmætustu eigur okkar Íslendinga eru náttúruauðlindirnar sem landið og hafið láta okkur svo ríkulega í té. Til þess að geta nýtt þær á sjálfbæran hátt, með umhverfis- og náttúruvernd í forgrunni, þurfum við að hafa sem ítarlegasta þekkingu á umfangi þeirra, ástandi og verndargildi. Stofnmælingar Hafrannsóknastofnunar á nytjafiskistofnum sem mynda grunn að fiskveiðistjórnunarkerfi okkar er dæmi um stjórnun á nýtingu náttúruauðlinda sem byggir á hlutlausu og faglegu mati sérfræðinga. Rammaáætlun er dæmi um annað slíkt kerfi. Upphaf rammaáætlunar Fram til ársins 1999 var nýting orkuauðlinda landsins með þeim hætti að orkufyrirtækin völdu hvaða svæði þau töldu hagkvæmast að virkja og fóru í framkvæmdir samkvæmt því. Lög um náttúruvernd, sem voru samþykkt árið 1971, settu orkufyrirtækjunum reyndar ramma um að þau þyrftu að vera í skipulegu samstarfi með þáverandi Náttúruverndarráði varðandi fyrirhugaðar virkjunarframkvæmdir. Krafa um heildarsýn yfir vernd og nýtingu orkuauðlindanna varð hins vegar æ háværari og árið 1997 ákváðu stjórnvöld að ráðast í gerð rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma. Áætlunin var hugsuð sem langtíma verkfæri og átti sérstaklega að fjalla um verndargildi einstakra vatnasvæða. Fyrsti áfangi verkefnisins stóð frá 1999-2003 og annar áfangi frá 2004-2011. Þriðja áfanga rammaáætlunar er nýlokið. Hvernig virkar rammaáætlun? Gerð rammaáætlunar er stýrt af verkefnisstjórn, skipaðri af stjórnvöldum. Samkvæmt lögum um rammaáætlun ber verkefnisstjórn að viðhafa tvö samráðsferli vegna vinnu við tillögur sínar að flokkun virkjunarkosta. Þannig gefst öllum, sem það vilja, kostur á að koma sínum áherslum að sem tryggir að matsferlið byggist á víðtæku samráði. Faghópar fjalla síðan sérstaklega um afmarkaða þætti matsferlisins og nota staðlaðar aðferðir til að meta fyrirliggjandi virkjunarkosti á sambærilegan hátt. Tillögur verkefnisstjórnar hverju sinni, að endanlegri flokkun fyrirliggjandi virkjanahugmynda í verndun, nýtingu eða bið, byggja því á mjög umfangsmikilli og samhæfðri greiningarvinnu. Í vikunni ritaði Magnús Guðmundsson ritstjórnargrein í Fréttablaðið og hvatti mig til að útskýra hví ég legg fram tillögu til Alþingis þar sem Skrokkalda er flokkuð í nýtingarflokk. Það er mér ljúft og skylt að gera. Lögum samkvæmt ber mér, sem umhverfis- og auðlindaráðherra, að leggja fram þingsályktunartillögu um vernd og orkunýtingu landssvæða, byggða á niðurstöðum verkefnisstjórnar. Samkvæmt lögum hef ég val um að leggja tillögur verkefnisstjórnar fram óbreyttar eða breyta þeirri flokkun virkjunarkosta sem verkefnisstjórnin leggur til áður en ég legg útkomuna fyrir Alþingi. Breyta á hvaða forsendum? Verandi stjórnmálamaður væru mér kannski hæg heimatökin að setja sjálfa mig og mínar skoðanir ofar öllum öðrum. Ofar málamiðluninni milli mismunandi sjónarmiða sem tillögur verkefnastjórnar hafa leitt fram. Það væri hins vegar röng nálgun. Það myndi eyðileggja Rammaáætlun sem verkfæri til að sætta sjónarmið og til að vernda náttúruna. Við getum verið ósammála tillögu verkefnisstjórnar um flokkun fyrirliggjandi virkjunarkosta. Ég minni hins vegar á að þetta er fagleg nálgun svo ef ég tæki mér það vald að handstýra útkomunni er grunnur hlutleysis og fagmennsku brostinn. Ég, eins og eflaust margir aðrir, er ekki fullkomlega sátt við þær tillögur sem verkefnisstjórnin lagði fram, og ég tek undir áhyggjur umhverfisverndarsamtaka af hugmynd um virkjun við Skrokköldu. Ég kaus engu að síður að virða þetta ferli og treysta því til fullnustu. Við megum heldur ekki gleyma að niðurstöður rammaáætlunar eru aðeins frummat fyrirliggjandi virkjunarkosta. Það er því ekki víst að öll þau svæði sem nú þegar eru flokkuð í nýtingu komist í gegnum mat á umhverfisáhrifum. Hins vegar eru þau svæði sem hafa verið samþykkt í vernd tæk til friðlýsingar gagnvart orkuvinnslu. Ég ætla því að setja aukinn kraft í friðlýsingar á næstunni. Tillögur fyrirliggjandi rammaáætlunar munu ekki hafa áhrif á áform mín og ríkisstjórnarinnar um gerð heildstæðrar verndaráætlunar fyrir miðhálendið. Ég hef talað fyrir því að miðhálendisþjóðgarður verði að veruleika og mun leggja mitt lóð á vogarskálarnar til að svo verði. Forsendur sjálfbærrar auðlindanýtingar Þau sem halda um stjórntaumana hverju sinni verða að tileinka sér fagleg vinnubrögð þegar kemur að stórum stefnumarkandi ákvörðunum sem hafa áhrif langt inn í framtíðina. Við viljum að ákvarðanirnar byggist á bestu fáanlegri faglegri þekkingu og eigum því að marka undirbúningsferli ákvarðanatöku skýran ramma til að tryggja hlutleysi útkomunnar. Það tók okkur marga áratugi að byggja upp fiskveiðistjórnunarkerfi sem segir til um hversu mikið megi veiða af hverri nytjafisktegund á tilteknu tímabili. Það tók okkur reyndar líka mörg ár að ná sátt um að miða aflamarkið við þær magntölur sem fagaðilar Hafrannsóknastofnunar mæltu með. Við sáum samt á endanum að til lengri tíma litið væri farsælla að hlusta og fylgja ráðum byggðum á hlutlausu og fræðilegu mati á stofnstærðum ? og veiðar og viðkoma nytjastofna okkar virðast í dag vera í ágætu jafnvægi. Það sama gildir um rammaáætlun og niðurstöður hennar. Við eigum að virða ferlið og niðurstöður þess. Ef það er ekki gert er mikil hætta á því að allt fari aftur undir. Það væri ekki í þágu verndar víðerna eða náttúru- og menningarminja Íslands. Að mínu mati eigum við hins vegar að hinkra við og spyrja okkur í hvað við eigum að nota orku sem enn hefur ekki verið virkjuð. Þó að svæði séu komin í nýtingarflokk þýðir það ekki að rjúka eigi til og nota orkuna sem þar er í boði. Kannanir sýna að meirihluti landsmanna vill ekki nýta orku í frekari stóriðjuuppbyggingu. Svo ef við horfum fram hjá henni þá liggur ekkert á að virkja meira. Það liggur hins vegar á að vernda meira. Í fyrirliggjandi tillögu er lagt til að vernda fjölmörg ný svæði, til að mynda þrjú afskaplega falleg og umfangsmikil vatnasvið sem ná langt inn á hálendi bæði á sunnan- og norðanverðu landinu. Þau eru Héraðsvötn, Skjálfandafljót og Skaftá. Vernd þessara vatnasviða mun hafa gríðarlegt vægi fyrir áframhaldandi vinnu við vernd miðhálendisins, eins og bent hefur verið á af íslenskum umhverfisverndarsamtökum. Það er mín von að Alþingi samþykki rammaáætlun óbreytta og styðji þannig við þá góðu vinnu sem unnin hefur verið af þeim sem að verkefninu koma. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Skoðun Við styðjum Guðmund Karl! Katrín Valdís Hjartardóttir,Andrea Bóel Bæringsdóttir,Guðbjörg Harpa Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Gummi Kalli er rétti kosturinn sem biskup Íslands Áslaug Helga Hálfdánardóttir,Dís Gylfadóttir,Guðni Már Harðarson skrifar