Rafsígarettur: Meira en bara reykleysismeðferð? Arna Rut Emilsdóttir og Birta Bæringsdóttir og Salvör Rafnsdóttir skrifa 3. apríl 2017 09:00 Fáum myndi detta í hug að kveikja sér í sígarettu í kvikmyndahúsi, matvöruverslun eða inni á skemmtistað nú til dags. Annað virðist þó gilda um rafsígarettur og ekki óalgengt að sjá slíkt á almenningsstöðum. Töluvert hefur verið deilt um ágæti rafsígaretta í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum og upplýsingar um skaðsemi eða skaðleysi þeirra oft misvísandi. Rafsígarettur komu á markað fyrir rúmum áratug og hefur notkun þeirra farið vaxandi. Þegar rafsígaretta er notuð eru efni hituð þar til gufa myndast og henni svo andað að sér. Við þennan mikla hita geta myndast ýmis efnasambönd sem tengd hafa verið aukinni hættu á krabbameini, t.d. formaldehýð og acetaldehýð. Fyllingar eru þó mismunandi að efnisinnihaldi og innihalda ekki allar nikótín. Nikótín hefur víðtæk áhrif í líkamanum sama hvort það berst inn í hann með hefðbundnum sígarettum eða rafsígarettum. Dæmi um áhrif nikótíns í líkamanum er æðasamdráttur sem getur valdið hækkuðum blóðþrýstingi, auknum hjartslætti og þannig álagi á hjarta. Rafsígarettunotkun hefur verið tengd aukinni slímmyndun í lungum og viðkvæmni í berkjum. Auk þessara beinu áhrifa hafa rannsóknir sýnt að nikótín og fleiri efni sem eru í rafsígarettum finnast í blóði þeirra sem andað hafa gufunni að sér á óbeinan hátt. Það er því ljóst að þrátt fyrir jarðarberja- eða hubbabubbalykt er útblástursgufan ekki alsaklaus. Flestir setja rafsígarettur í samband við nikótínfíkn og að þær geti hjálpað fólki að komast yfir slíka fíkn. Að fleiru er þó að huga og ljóst er að notkun þeirra einskorðast ekki við slíka meðferð. Það sem vekur sérstakar áhyggjur í því samhengi er menningin sem skapast hefur í kringum rafsígarettur. Fæstir láta sig það varða ef einhver reykir rafsígarettu nálægt þeim og jafnvel eru auglýst “Vape”-kvöld á samfélagsmiðlum. Markaðssetning gagnvart ungu fólki er einnig mikið áhyggjuefni og má þá nefna hinar ýmsu bragðtegundir sem í boði eru og áðurnefndar auglýsingar á samfélagsmiðlum. Áhrif þessa sáust ekki hvað síst í nýlegri rannsókn Rannsóknar og greiningar. Þar kom m.a. fram að árið 2016 höfðu 26% 10. bekkinga á landsvísu prófað að reykja rafsígarettur en til samanburðar má nefna að 15% 10. bekkinga árið 2015 höfðu prófað hefðbundnar sígarettur. Í sömu rannsókn kom einnig fram að fleiri 10. bekkingar töldu að foreldrar sínir tækju því léttar ef þeir reyktu rafsígarettur heldur en hefðbundnar sígarettur. Að þessu sögðu skal þó tekið fram að rafsígarettur eru samkvæmt flestum rannsóknum taldar mun skárri kostur en hefðbundnar sígarettur og geta hjálpað ákveðnum hópi fólks að hætta reykingum. Notkun ungmenna á rafsígarettum á þó ekkert skylt við reykleysismeðferð. Langtímaáhrif rafsígarettunotkunar mun framtíðin leiða í ljós og vert að muna að skaðleg áhrif hefðbundinna sígaretta voru ekki staðfest fyrr en áratugum eftir að þær fyrst komu á markað. Jákvætt er að stjórnvöld séu farin að huga að einhvers konar lagaramma um sölu og notkun þeirra. Ljóst er að ekkert er hægt að fullyrða um skaðleysi rafsígaretta og því ástæða til að hugsa sig tvisvar um áður en kveikt er á einni slíkri - ekki einungis vegna einstaklingsins sem hana notar heldur einnig vegna þeirra sem í kringum hann eru. Arna Rut Emilsdóttir, Birta Bæringsdóttir og Salvör Rafnsdóttir, læknanemar á 4. ári við Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Sjá meira
Fáum myndi detta í hug að kveikja sér í sígarettu í kvikmyndahúsi, matvöruverslun eða inni á skemmtistað nú til dags. Annað virðist þó gilda um rafsígarettur og ekki óalgengt að sjá slíkt á almenningsstöðum. Töluvert hefur verið deilt um ágæti rafsígaretta í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum og upplýsingar um skaðsemi eða skaðleysi þeirra oft misvísandi. Rafsígarettur komu á markað fyrir rúmum áratug og hefur notkun þeirra farið vaxandi. Þegar rafsígaretta er notuð eru efni hituð þar til gufa myndast og henni svo andað að sér. Við þennan mikla hita geta myndast ýmis efnasambönd sem tengd hafa verið aukinni hættu á krabbameini, t.d. formaldehýð og acetaldehýð. Fyllingar eru þó mismunandi að efnisinnihaldi og innihalda ekki allar nikótín. Nikótín hefur víðtæk áhrif í líkamanum sama hvort það berst inn í hann með hefðbundnum sígarettum eða rafsígarettum. Dæmi um áhrif nikótíns í líkamanum er æðasamdráttur sem getur valdið hækkuðum blóðþrýstingi, auknum hjartslætti og þannig álagi á hjarta. Rafsígarettunotkun hefur verið tengd aukinni slímmyndun í lungum og viðkvæmni í berkjum. Auk þessara beinu áhrifa hafa rannsóknir sýnt að nikótín og fleiri efni sem eru í rafsígarettum finnast í blóði þeirra sem andað hafa gufunni að sér á óbeinan hátt. Það er því ljóst að þrátt fyrir jarðarberja- eða hubbabubbalykt er útblástursgufan ekki alsaklaus. Flestir setja rafsígarettur í samband við nikótínfíkn og að þær geti hjálpað fólki að komast yfir slíka fíkn. Að fleiru er þó að huga og ljóst er að notkun þeirra einskorðast ekki við slíka meðferð. Það sem vekur sérstakar áhyggjur í því samhengi er menningin sem skapast hefur í kringum rafsígarettur. Fæstir láta sig það varða ef einhver reykir rafsígarettu nálægt þeim og jafnvel eru auglýst “Vape”-kvöld á samfélagsmiðlum. Markaðssetning gagnvart ungu fólki er einnig mikið áhyggjuefni og má þá nefna hinar ýmsu bragðtegundir sem í boði eru og áðurnefndar auglýsingar á samfélagsmiðlum. Áhrif þessa sáust ekki hvað síst í nýlegri rannsókn Rannsóknar og greiningar. Þar kom m.a. fram að árið 2016 höfðu 26% 10. bekkinga á landsvísu prófað að reykja rafsígarettur en til samanburðar má nefna að 15% 10. bekkinga árið 2015 höfðu prófað hefðbundnar sígarettur. Í sömu rannsókn kom einnig fram að fleiri 10. bekkingar töldu að foreldrar sínir tækju því léttar ef þeir reyktu rafsígarettur heldur en hefðbundnar sígarettur. Að þessu sögðu skal þó tekið fram að rafsígarettur eru samkvæmt flestum rannsóknum taldar mun skárri kostur en hefðbundnar sígarettur og geta hjálpað ákveðnum hópi fólks að hætta reykingum. Notkun ungmenna á rafsígarettum á þó ekkert skylt við reykleysismeðferð. Langtímaáhrif rafsígarettunotkunar mun framtíðin leiða í ljós og vert að muna að skaðleg áhrif hefðbundinna sígaretta voru ekki staðfest fyrr en áratugum eftir að þær fyrst komu á markað. Jákvætt er að stjórnvöld séu farin að huga að einhvers konar lagaramma um sölu og notkun þeirra. Ljóst er að ekkert er hægt að fullyrða um skaðleysi rafsígaretta og því ástæða til að hugsa sig tvisvar um áður en kveikt er á einni slíkri - ekki einungis vegna einstaklingsins sem hana notar heldur einnig vegna þeirra sem í kringum hann eru. Arna Rut Emilsdóttir, Birta Bæringsdóttir og Salvör Rafnsdóttir, læknanemar á 4. ári við Háskóla Íslands.
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar