Er Evrópusambandið vandamálið? – um Grikkland og vald fjármagns yfir fólki Árni Páll Árnason skrifar 23. júlí 2015 07:00 Staða mála í Grikklandi og á evrusvæðinu hefur mjög verið í fréttum undanfarna daga, vikur og ár. Mér þykir sú umræða hafa verið um of einhæf og ráðist af þeim sjónarhóli sem hver og einn kýs að standa á. Það er óþarfi og skaðar skilning okkar á þessum miklu atburðum. Að mínu viti er staða Grikklands og togstreita um ríkisskuldir á alþjóðavettvangi til vitnis um að efnahagskerfi Vesturlanda er komið að endimörkum þess sem samfélög byggð á lýðræði og félagslegu réttlæti geta þolað, þegar reynir á mörk fjármagns og almannaréttar. Þetta á við jafnt á alþjóðlegum vettvangi og innanlands – jafnt á Grikklandi og Íslandi. Og jafnvel við Íslendingar sem nú berum okkur borginmannlega höfum þurft að beygja okkur undir ofurvald hins alþjóðlega fjármálakerfis og stjórnarskrárvarið og venjuhelgað ofbeldi eiganda peningakröfu á hendur þeim sem á að greiða. Skuld á ekki alltaf að gjalda. Um þetta allt langar mig að fjalla í nokkrum greinum. Eitt er mikilvægt að taka fram í upphafi: Vandi Grikklands og Evrusvæðisins er vissulega mikill og margþættur, en hann stafar á engan hátt af aðild Grikklands að ESB. Sumir ganga svo langt að telja vandann dauðadóm yfir evrópskri samvinnu og að í honum felist áfellisdómur yfir þeim hér á landi sem horft hafa til aðildar að Evrópusambandinu sem kosts fyrir íslenska þjóð. Fátt er fjær sanni. Aðild að ESB hefur fært Grikkjum fjölmörg tækifæri, rétt eins og við Íslendingar höfum notið ríkulega af aðild að Evrópusamrunanum í gegnum EES-samninginn. Opnun hagkerfisins með slíkri aðild skapar tækifæri til vaxtar og aðstæður skapast til að auka samkeppni í öllum atvinnugreinum. Árangur ríkja af alþjóðasamvinnu á efnahagssviðinu ræðst svo almennt af því hvernig þessi tækifæri eru nýtt.Kostir við sameiginlegan gjaldmiðil Það er ekkert launungarmál að talsmenn aðildar að ESB hér á landi hafa margir horft til sameiginlegs gjaldmiðils, evrunnar, sem stærsta kostsins við fulla aðild. Ástæðan er marggreind og margrædd: Kostnaður heimila og atvinnulífs af óstöðugleika íslenskrar krónu og skortur á utanaðkomandi aga um hagstjórn hér á landi. Launafólk á Íslandi býr við fullkomna óvissu um raunvirði launa sinna og er algerlega berskjaldað fyrir áhrifum frjálsra fjármagnsflutninga á verðmæti vinnu sinnar. Einungis haftabúskapur eins og sá sem nú stendur yfir, með undanþágum frá evrópsku regluverki, gerir krónuna þolanlega um stund. Aðild að evrunni takmarkar vissulega möguleika Grikkja á lausnum á núverandi vanda. Þeir geta ekki fellt gengið, komið útflutningsgreinum í skjól og sent heimilunum reikninginn, eins og hér gerðist með gengisfalli krónunnar í hruninu. Þegar lokið er lofsorði á íslenskan efnahagsbata eftir hrun er aldrei fjallað um skuggahlið krónunnar: Gríðarlegur afkomubati útflutningsgreina var greiddur af heimilunum með hærri skuldum heimila og lægri launum. Óviðráðanleg krafa um skuldaleiðréttingu var ein afleiðing þessa og yfirstandandi átök á vinnumarkaði og óstarfhæft heilbrigðiskerfi er önnur. Krónan leiddi með öðrum orðum til pólitískrar og samfélagslegrar upplausnar á Íslandi, sem enn sér ekki fyrir endann á. Þegar lofræður um íslensku krónuna eru lesnar vekur það athygli að jafnvel nú eftir fimm ára þrautagöngu, er ekkert fylgi meðal grísks almennings við að fara út úr evrunni og fara hina íslensku leið. Almennt er viðurkennt að útganga Grikkja úr evrunni myndi kalla á gríðarlega gengisfellingu. Upptaka drökmu á nýjan leik myndi nefnilega bara gilda um laun almennings, en erlendar skuldir jafnt ríkis, sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga yrðu áfram í evrum. Almenningur, sem nú þegar er aðkrepptur, þyrfti að þola kaupmáttarskerðingu upp á tugi prósenta ofan á allt annað. Þessa íslensku leið langar engan í Grikklandi að fara. Í umræðunni heyrum við oft að vandi Grikkja sé þeim sjálfum að kenna. Um þá ranghugmynd langar mig að fjalla í næstu grein. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Mest lesið Kveikur brennur út Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir Skoðun Ólafur og Katrín á RÚV Þorvaldur Logason Skoðun Gætir þú lifað af örorkubótum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Að velja forseta Stefán Bogi Sveinsson Skoðun Synjunarvald gegn virkjunum Jón Steinar Gunnlaugsson Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir Skoðun Kennslustund í „selfies“ Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Spurt og svarað um útlendingamál Indriði Stefánsson Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun Hippókratesareiðurinn þarf að verða að veruleika Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ólafur og Katrín á RÚV Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Úthvíld ríkisstjórn? Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Raforkan er auðlind þjóðarinnar Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Að velja forseta Stefán Bogi Sveinsson skrifar Skoðun Biskupskjör: Stuðningsyfirlýsing Hákon Leifsson,Sigrid Rolof skrifar Skoðun Kennslustund í „selfies“ Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Synjunarvald gegn virkjunum Jón Steinar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Dagsbirtan lyftir andanum Hólmfríður Ósmann Jónsdóttir,Hrefna Björg Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Kveikur brennur út Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Gætir þú lifað af örorkubótum? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Spurt og svarað um útlendingamál Indriði Stefánsson skrifar Skoðun Jafnaðarmannastefnan – stefna velferðar Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Bóndi hvað! Sigríður Ævarsdóttir skrifar Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Enn og aftur sumarlokun hjá SÁÁ Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Fjárveitingar til vegamála standast engan samanburð Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Biskupsval Sigfinnur Þorleifsson,Vigfús Bjarni Albertsson skrifar Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson skrifar Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Afkomuviðvörun Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hver er þinn innri áttaviti? Signý Gyða Pétursdóttir skrifar Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Sjá meira
Staða mála í Grikklandi og á evrusvæðinu hefur mjög verið í fréttum undanfarna daga, vikur og ár. Mér þykir sú umræða hafa verið um of einhæf og ráðist af þeim sjónarhóli sem hver og einn kýs að standa á. Það er óþarfi og skaðar skilning okkar á þessum miklu atburðum. Að mínu viti er staða Grikklands og togstreita um ríkisskuldir á alþjóðavettvangi til vitnis um að efnahagskerfi Vesturlanda er komið að endimörkum þess sem samfélög byggð á lýðræði og félagslegu réttlæti geta þolað, þegar reynir á mörk fjármagns og almannaréttar. Þetta á við jafnt á alþjóðlegum vettvangi og innanlands – jafnt á Grikklandi og Íslandi. Og jafnvel við Íslendingar sem nú berum okkur borginmannlega höfum þurft að beygja okkur undir ofurvald hins alþjóðlega fjármálakerfis og stjórnarskrárvarið og venjuhelgað ofbeldi eiganda peningakröfu á hendur þeim sem á að greiða. Skuld á ekki alltaf að gjalda. Um þetta allt langar mig að fjalla í nokkrum greinum. Eitt er mikilvægt að taka fram í upphafi: Vandi Grikklands og Evrusvæðisins er vissulega mikill og margþættur, en hann stafar á engan hátt af aðild Grikklands að ESB. Sumir ganga svo langt að telja vandann dauðadóm yfir evrópskri samvinnu og að í honum felist áfellisdómur yfir þeim hér á landi sem horft hafa til aðildar að Evrópusambandinu sem kosts fyrir íslenska þjóð. Fátt er fjær sanni. Aðild að ESB hefur fært Grikkjum fjölmörg tækifæri, rétt eins og við Íslendingar höfum notið ríkulega af aðild að Evrópusamrunanum í gegnum EES-samninginn. Opnun hagkerfisins með slíkri aðild skapar tækifæri til vaxtar og aðstæður skapast til að auka samkeppni í öllum atvinnugreinum. Árangur ríkja af alþjóðasamvinnu á efnahagssviðinu ræðst svo almennt af því hvernig þessi tækifæri eru nýtt.Kostir við sameiginlegan gjaldmiðil Það er ekkert launungarmál að talsmenn aðildar að ESB hér á landi hafa margir horft til sameiginlegs gjaldmiðils, evrunnar, sem stærsta kostsins við fulla aðild. Ástæðan er marggreind og margrædd: Kostnaður heimila og atvinnulífs af óstöðugleika íslenskrar krónu og skortur á utanaðkomandi aga um hagstjórn hér á landi. Launafólk á Íslandi býr við fullkomna óvissu um raunvirði launa sinna og er algerlega berskjaldað fyrir áhrifum frjálsra fjármagnsflutninga á verðmæti vinnu sinnar. Einungis haftabúskapur eins og sá sem nú stendur yfir, með undanþágum frá evrópsku regluverki, gerir krónuna þolanlega um stund. Aðild að evrunni takmarkar vissulega möguleika Grikkja á lausnum á núverandi vanda. Þeir geta ekki fellt gengið, komið útflutningsgreinum í skjól og sent heimilunum reikninginn, eins og hér gerðist með gengisfalli krónunnar í hruninu. Þegar lokið er lofsorði á íslenskan efnahagsbata eftir hrun er aldrei fjallað um skuggahlið krónunnar: Gríðarlegur afkomubati útflutningsgreina var greiddur af heimilunum með hærri skuldum heimila og lægri launum. Óviðráðanleg krafa um skuldaleiðréttingu var ein afleiðing þessa og yfirstandandi átök á vinnumarkaði og óstarfhæft heilbrigðiskerfi er önnur. Krónan leiddi með öðrum orðum til pólitískrar og samfélagslegrar upplausnar á Íslandi, sem enn sér ekki fyrir endann á. Þegar lofræður um íslensku krónuna eru lesnar vekur það athygli að jafnvel nú eftir fimm ára þrautagöngu, er ekkert fylgi meðal grísks almennings við að fara út úr evrunni og fara hina íslensku leið. Almennt er viðurkennt að útganga Grikkja úr evrunni myndi kalla á gríðarlega gengisfellingu. Upptaka drökmu á nýjan leik myndi nefnilega bara gilda um laun almennings, en erlendar skuldir jafnt ríkis, sveitarfélaga, fyrirtækja og einstaklinga yrðu áfram í evrum. Almenningur, sem nú þegar er aðkrepptur, þyrfti að þola kaupmáttarskerðingu upp á tugi prósenta ofan á allt annað. Þessa íslensku leið langar engan í Grikklandi að fara. Í umræðunni heyrum við oft að vandi Grikkja sé þeim sjálfum að kenna. Um þá ranghugmynd langar mig að fjalla í næstu grein.
Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar