Háir vextir veikja krónuna 4. apríl 2009 06:00 Á meðan flest þróuð ríki keppast við að lækka stýrivexti niður að núll prósentum til að blása lífi í efnahagslífið heldur Seðlabanki Íslands stýrivöxtum í sautján prósentustigum. Rök Seðlabankans fyrir háum vöxtum eru helst þau að það verji gengi krónunnar. Nánar tiltekið telur bankinn að ávöxtun á íslenskum markaði þurfi að vera ásættanleg miðað við áhættu þegar gjaldeyrishöftunum verður aflétt til að sporna við útflæði gjaldeyris. Með öðrum orðum verða Íslendingar að borga háa vexti til að erlendir aðilar skipti ekki út íslenskum verðbréfum fyrir erlenda mynt þegar gjaldeyrishöftunum verður aflétt. Í fyrsta lagi eru vextir undanþegnir gjaldeyrishöftum og því má skipta vaxtagreiðslum beint yfir í erlenda mynt miðað við núverandi reglur. Samkvæmt heimildum Seðlabankans eiga erlendir aðilar ríkisverðbréf að upphæð 400 milljöðrum og þar af má ætla að um 150-200 milljarðar séu á fljótandi vöxtum. Samkvæmt munnlegum heimildum markaðsaðila nýta þessir aðilar sér reglulega að skipta vaxtagreiðslum fyrir erlendan gjaldeyri. Hærri vextir valda því meira útflæði gjaldeyris. Meira útflæði gjaldeyris veikir krónuna. Til að setja hlutina í samhengi mun hvert prósentustig minnka útflæði vegna fljótandi vaxta um 1.5 til 2 milljarða á ársgrunni. Tveggja prósentustiga lækkun þýðir því sparnað fyrir ríkið sem samvarar áætluðum tekjum af hátekjuskatti. Heildarvaxtagjöld miðað við 17% vexti og 150-200 milljarða skuld eru 26-34 milljarðar á ári sem aftur má skipta í gjaldeyri. Þetta útflæði samsvarar nettó gjaldeyrisáhrifum af þorskveiði núverandi fiskveiðiárs. Lægri vextir munu því draga markvert úr útstreymi gjaldeyris við núverandi aðstæður. Í öðru lagi endurspeglar íslenska krónan íslenskt efnahagslíf. Fyrirtæki og heimili eru nú í sárum eftir bankahrunið, gengisfall, tilheyrandi verðbólguskot, almennan samdrátt, eignatap og tapað lánstraust erlendis. Á sama tíma og spáð er 10% samdrætti í landsframleiðslu, áður óþekktu atvinnuleysi og tímabilum verðhjöðnunar er fráleitt að ætla að efnahagslífið geti staðið undir vöxtum nálægt 20%. Lægri vextir munu aftur á móti styrkja efnahagslífið og hvetja til fjárfestinga með tilheyrandi atvinnusköpun. Slíkur raunverulegur stuðningur við efnahagslífið eykur síðan aftur tiltrú á gjaldmiðlinum sem endurspeglar grundvallar efnahagsaðstæður. Í þriðja lagi virðist Seðlabankinn byggja á forsendunni um að það verði hægt að aflétta gjaldeyrishöftunum í náinni framtíð og því sé þess virði að borga háa vexti í skamman tíma með von um að fljótlega verði hægt að lækka þá þegar tiltrú erlendra aðila á hagkerfinu hefur aukist . Þessi forsenda verður að teljast veik því líklegt er að höft verði til staðar í marga mánuði og jafnvel ár til viðbótar til að verja gengi krónunnar. Fyrir þessu eru ýmsar ástæður. Miðað við gengi krónunnar utan Íslands er hæpið að hægt sé að aflétta höftunum í bráð án þess að fjármagn flæði úr landi þar til jafnvægi næst á gengi krónunnar. Erlent fjármagn, sem bundið er í íslenskum skuldabréfum (sem er bein afleiðing hávaxtastefnu seðlabankans undanfarin ár), er svo mikið að það er ekki raunhæft að gefa kost á því að það fari í gegnum gjaldeyrismarkaðinn án þess að valda umtalsverðri veikingu krónunnar. Eins og áður hefur komið fram eiga erlendir aðilar ríkisverðbréf að upphæð 400 milljarða. Þessi upphæð er mjög há samkvæmt öllum mælikvörðum. 400 milljarðar eru 1,6 sinnum heildarvelta á gjaldeyrismarkaði á ársgrunni (miðað við veltu síðustu fimm mánuði), 400 milljarðar eru 3 sinnum byggingarkostnaður Kárahnjúkavirkjunar, 400 milljarðar eru nokkru hærri en gjaldeyrisvaraforði Seðlabanka Íslands (341 milljarðar) og jafngilda erlendum eignum allra íslenskra lífeyrissjóða (424 milljarðar). 400 milljarðar samsvara nettó innstreymi gjaldeyris vegna veiða á 2 milljónum tonna af þorski! Af þessu leiðir að það er næstum óhugsandi að höftunum verði aflétt án þess að semja sérstaklega við erlenda kröfuhafa (og viðhalda þar með ákveðnum höftum) og því verður núverandi vaxtastefna fyrst og fremst að byggja á þeirri forsendu. Rök fyrir því að seðlabankinn heldur vöxtum háum til að styrkja gengi krónunnar þola illa nánari skoðun. Þvert á móti eru sterk rök fyrir hinu gagnstæða. Rökrétt væri því að horfast í augu við þá staðreynd að ef markmiðið er að halda gengi krónunnar sterku þurfa gjaldeyrishöftin að vera til staðar í einhvern tíma í viðbót og því er eðlilegt að miða vaxtastefnuna fyrst of fremst við núverandi ástand efnahagsmála í landinu líkt og gert er í öðrum löndum. Jón Helgi er verkfræðingur. Kári er með doktorspróf í fjármálum og gegnir lektorsstöðu við Háskólann í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Áttu efnaða foreldra eða ekki? Thelma Lind Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Farsæl hagræðing í kjötiðnaði innan ramma samkeppnislaga Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Kennarar – á hraðbraut í kulnun Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands – horfum til framtíðar Egill Steinar Ágústsson skrifar Skoðun Er of mikill hiti í hleðslunni hjá þér? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Varnargarðar utan um fólkið í Grindavík Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Meiri pening, takk Gunnar Úlfarsson skrifar Skoðun Gervigreind og máttur tungumálsins Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Sameinum 2. og 3. deild karla í knattspyrnu Bergvin Oddsson skrifar Skoðun Skynsamlegt að selja Íslandsbanka Teitur Björn Einarsson skrifar Skoðun Gleymdu börnin Kolbrún Pálsdóttir skrifar Skoðun Vinstri gráir Yngvi Óttarsson skrifar Skoðun Bændur eru líka neytendur Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar Skoðun Hlutabréfafjárfesting er langtímafjárfesting Davíð Björnsson skrifar Skoðun Stuðningur úr óvæntri átt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Loftslagsmál eru orkumál Nótt Thorberg skrifar Skoðun Framsókn klárar verkin Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarópera - stórt skref til framtíðar Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Veiðum hval - virðum lög Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Bestu árin Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Sigríður Gísladóttir skrifar Skoðun Brunavarnir á byggingarsvæðum Böðvar Tómasson skrifar Skoðun Rödd þjóðarinnar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til matvælaráðherra - dýraníð í Borgarbyggð Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun 1.500 undirskriftir fyrir forseta Björn Leví Gunnarsson,Indriði Ingi Stefánsson skrifar Skoðun Líknardeild Landspítala 25 ára Ólöf Ásdís Ólafsdóttir,Arna Dögg Einarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum er treystandi? Tjáningarfrelsið og upplýst umræða Helgi Áss Grétarsson skrifar Sjá meira
Á meðan flest þróuð ríki keppast við að lækka stýrivexti niður að núll prósentum til að blása lífi í efnahagslífið heldur Seðlabanki Íslands stýrivöxtum í sautján prósentustigum. Rök Seðlabankans fyrir háum vöxtum eru helst þau að það verji gengi krónunnar. Nánar tiltekið telur bankinn að ávöxtun á íslenskum markaði þurfi að vera ásættanleg miðað við áhættu þegar gjaldeyrishöftunum verður aflétt til að sporna við útflæði gjaldeyris. Með öðrum orðum verða Íslendingar að borga háa vexti til að erlendir aðilar skipti ekki út íslenskum verðbréfum fyrir erlenda mynt þegar gjaldeyrishöftunum verður aflétt. Í fyrsta lagi eru vextir undanþegnir gjaldeyrishöftum og því má skipta vaxtagreiðslum beint yfir í erlenda mynt miðað við núverandi reglur. Samkvæmt heimildum Seðlabankans eiga erlendir aðilar ríkisverðbréf að upphæð 400 milljöðrum og þar af má ætla að um 150-200 milljarðar séu á fljótandi vöxtum. Samkvæmt munnlegum heimildum markaðsaðila nýta þessir aðilar sér reglulega að skipta vaxtagreiðslum fyrir erlendan gjaldeyri. Hærri vextir valda því meira útflæði gjaldeyris. Meira útflæði gjaldeyris veikir krónuna. Til að setja hlutina í samhengi mun hvert prósentustig minnka útflæði vegna fljótandi vaxta um 1.5 til 2 milljarða á ársgrunni. Tveggja prósentustiga lækkun þýðir því sparnað fyrir ríkið sem samvarar áætluðum tekjum af hátekjuskatti. Heildarvaxtagjöld miðað við 17% vexti og 150-200 milljarða skuld eru 26-34 milljarðar á ári sem aftur má skipta í gjaldeyri. Þetta útflæði samsvarar nettó gjaldeyrisáhrifum af þorskveiði núverandi fiskveiðiárs. Lægri vextir munu því draga markvert úr útstreymi gjaldeyris við núverandi aðstæður. Í öðru lagi endurspeglar íslenska krónan íslenskt efnahagslíf. Fyrirtæki og heimili eru nú í sárum eftir bankahrunið, gengisfall, tilheyrandi verðbólguskot, almennan samdrátt, eignatap og tapað lánstraust erlendis. Á sama tíma og spáð er 10% samdrætti í landsframleiðslu, áður óþekktu atvinnuleysi og tímabilum verðhjöðnunar er fráleitt að ætla að efnahagslífið geti staðið undir vöxtum nálægt 20%. Lægri vextir munu aftur á móti styrkja efnahagslífið og hvetja til fjárfestinga með tilheyrandi atvinnusköpun. Slíkur raunverulegur stuðningur við efnahagslífið eykur síðan aftur tiltrú á gjaldmiðlinum sem endurspeglar grundvallar efnahagsaðstæður. Í þriðja lagi virðist Seðlabankinn byggja á forsendunni um að það verði hægt að aflétta gjaldeyrishöftunum í náinni framtíð og því sé þess virði að borga háa vexti í skamman tíma með von um að fljótlega verði hægt að lækka þá þegar tiltrú erlendra aðila á hagkerfinu hefur aukist . Þessi forsenda verður að teljast veik því líklegt er að höft verði til staðar í marga mánuði og jafnvel ár til viðbótar til að verja gengi krónunnar. Fyrir þessu eru ýmsar ástæður. Miðað við gengi krónunnar utan Íslands er hæpið að hægt sé að aflétta höftunum í bráð án þess að fjármagn flæði úr landi þar til jafnvægi næst á gengi krónunnar. Erlent fjármagn, sem bundið er í íslenskum skuldabréfum (sem er bein afleiðing hávaxtastefnu seðlabankans undanfarin ár), er svo mikið að það er ekki raunhæft að gefa kost á því að það fari í gegnum gjaldeyrismarkaðinn án þess að valda umtalsverðri veikingu krónunnar. Eins og áður hefur komið fram eiga erlendir aðilar ríkisverðbréf að upphæð 400 milljarða. Þessi upphæð er mjög há samkvæmt öllum mælikvörðum. 400 milljarðar eru 1,6 sinnum heildarvelta á gjaldeyrismarkaði á ársgrunni (miðað við veltu síðustu fimm mánuði), 400 milljarðar eru 3 sinnum byggingarkostnaður Kárahnjúkavirkjunar, 400 milljarðar eru nokkru hærri en gjaldeyrisvaraforði Seðlabanka Íslands (341 milljarðar) og jafngilda erlendum eignum allra íslenskra lífeyrissjóða (424 milljarðar). 400 milljarðar samsvara nettó innstreymi gjaldeyris vegna veiða á 2 milljónum tonna af þorski! Af þessu leiðir að það er næstum óhugsandi að höftunum verði aflétt án þess að semja sérstaklega við erlenda kröfuhafa (og viðhalda þar með ákveðnum höftum) og því verður núverandi vaxtastefna fyrst og fremst að byggja á þeirri forsendu. Rök fyrir því að seðlabankinn heldur vöxtum háum til að styrkja gengi krónunnar þola illa nánari skoðun. Þvert á móti eru sterk rök fyrir hinu gagnstæða. Rökrétt væri því að horfast í augu við þá staðreynd að ef markmiðið er að halda gengi krónunnar sterku þurfa gjaldeyrishöftin að vera til staðar í einhvern tíma í viðbót og því er eðlilegt að miða vaxtastefnuna fyrst of fremst við núverandi ástand efnahagsmála í landinu líkt og gert er í öðrum löndum. Jón Helgi er verkfræðingur. Kári er með doktorspróf í fjármálum og gegnir lektorsstöðu við Háskólann í Reykjavík.
Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Dánaraðstoð: Læknafélag Íslands skilar ekki auðu Steinunn Þórðardóttir,Oddur Steinarsson,Thelma Kristinsdóttir,Katrín Ragna Kemp,Magdalena Ásgeirsdóttir,Margrét Ólafía Tómasdóttir,Ragnar Freyr Ingvarsson,Teitur Ari Theodórsson,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Hvað felst í frumvarpi til laga um breytingu á húsaleigulögum? Hildur Ýr Viðarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju eru kaupin á TM ekki á dagskrá aðalfundar Landsbankans? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar
Skoðun Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman skrifar
Skortur á möguleikanum á dánaraðstoð leiðir til þess að fólk tekur eigið líf Ingrid Kuhlman Skoðun