Skoðun

Enn af sagnfræði og trú

Kristni er í huga flestra háð því að ákveðnir atburðir hafi í raun og veru átt sér stað, að þeir séu sagnfræðilegar staðreyndir. Fræðimenn hafa átt það til að komast að öðrum niðurstöðum og veikja þar með grundvöllinn að kennivaldi kirkjunnar og jafnvel hefur verið litið á vísindi og trú sem andstæður.

Sú afstaða hefst að mestu með upplýsingastefnunni. Kenningar kirkjunnar taka margar að láta á sjá og ákveðin andkristni verður vinsæl meðal menntamanna. Í lok 18. aldar er sagnfræðingurinn mikli Edward Gibbon ekki í vafa um að kristni var ein af helstu orsökunum fyrir hnignun og falli Rómvarveldis og gerir óspart grín að galdrakukli frumkristinna.

Á sama tíma birtast fyrstu efasemdarit þýskra guðfræðinga sem rannsakað höfðu texta biblíunnar með gagnrýnu hugarfari. Á nítjándu öld kollvörpuðu náttúruvísindin endanlega hinni kristnu heimsmynd og rannsóknir guðfræðinga og sagnfræðinga á biblíutextum sýndi hversu óáreiðanlegir þeir voru.

Nýguðfræðin til bjargar

Kristnin stóð orðið verulega höllum fæti og brugðust guðfræðingar við því með nýrri og fjálslyndari guðfræði.

Jón Helgason var biskup 1916 til 1938 og taldist til nýguðfræðinga. Ekki voru allir sáttir við þessa nýju stefnu, enda sagði séra Árna aðspurður að enn væri biskupinn “allt of ern”.

Samkvæmt nýguðfræðinni er ekki gert ráð fyrir að neitt í Biblíunni sé bókstaflega rétt heldur beri að túlka allt sem þar stendur og túlki þá hver fyrir sig. Ekki fær kirkjan mikið hlutverk þarna og jafnframt virðist stutt í trúleysi enda litu margir svo á.

Jón Helgason gekk til náms í Kaupmannahöfn og þar er enn að finna mjög svo frjálslynda róttæka guðfræðinga. Ekki fer miklum sögum af þeim hér á landi.

Fornleifarnar bjarga

Eftir því sem veldi Ottómana hnignaði reyndist auðveldara að stunda fornleifarannsóknir í Palestínu og meðal stórmenna sem það gerðu var W.F. Albright við upphaf 20. aldarinnar. Gengu menn þar til verks með biblíuna í annarri hendinni en múrskeiðina í hinni.

Eftir stofnun Ísraelsríkis tóku við menn á borð við Yigael Yadin við rannsóknum. Markmið Yadins og annarra var einnig að staðfesta sagnfræði Biblíunnar en nú í þeim tilgangi að rökstyðja yfirráð gyðinga í Palestínu.

Leitið og þér munuð finna er sagt og víst er að sannanir á biblíusögum reyndust á hverju strái. Jeríkó og aðrar borgir sýndu augljós merki um innrás Jósúa, en í Megiddo og Hazor fundu menn ummerki um stórveldi Davíðs og Salómons. Hver uppgröfturinn á fætur öðrum staðfesti sagnfræði Gamla testamentisins.

Eftir því sem mönnum varð kunnugt um þessar rannsóknir á seinni hluta 20. aldarinnar færðist klerkum kapp í kinn og sú bylgja strangtrúnaðar sem gengið hefur yfir Bandaríkin undanfarna þrjá áratugi eða svo er ein afleiðing þess að nú þóttust menn hafa sannað Biblíuna, alla vega fyrri hluta og þann sem skiptir máli fyrir rísandi stórveldi.

Spennandi tímar

Eftir sex daga stríðið 1967 opnaðist ísraelskum fornleifafræðingum fyrst aðgangur að hinum fornu svæðum Ísraels og Júdeu eins og þeim er lýst í Biblíunni en þau eru á því svæði sem kallast Vesturbakkinn. Nýjum aðferðum var beitt og trú á sagnfræði Biblíunnar var ekki lengur talin forsenda.

Þeir Finkelstein og Silberman hafa tekið saman rannsóknarniðurstöður síðustu áratugi í tveimur bókum frá 2001 og 2006. Í stuttu máli er búið að kollvarpa flestu því sem á undan var gengið. Nánast engin ummerki finnast um neitt af því sem segir frá í Biblíunni fyrr en komið er fram á 9. öld f.o.t. Enginn Ísraelslýður í Sínai, engin innrás Jósúa, ekkert stórveldi Davíðs og Salómons.

Gríðarleg gróska er á þessu sviði og merkar nýjungar sífellt að koma fram en það er sérstakt til þess að hugsa að ófriður sá, sem nú stendur yfir í Palestínu skuli hindra rannsóknir á trúverðugleika þeirra bókar er ófriðnum olli til að byrja með. Heimildaskrá þessarar greinar má finna á blogg.visir.is/binntho.

Höfundur er verkamaður.



Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur.

Skoðun

Skoðun

Er þetta eðli­legt?

Guðrún Árnadóttir,Guðrún Tara Sveinsdóttir,Hekla Kollmar,Þorgerður Jörundsdóttir skrifar

Sjá meira


×