Að sækja námslánin í skattaskjól Arngrímur Vídalín skrifar 4. maí 2016 13:00 Ágætu stjórnvöld, Ég verð stundum svolítið hugsi yfir því hvað námsmönnum er gert erfitt fyrir hér á landi alveg að ófyrirsynju, og það er ekki alveg laust við þá tilfinningu að það andi köldu yfir axlirnar á okkur með reglulegu millibili. Árlega er námsmönnum á formi lánasjóðs afhentur sendiboði til að skjóta, eins konar persónugerving ráðherra sem hægt er að kasta sín á milli á spjótseggjum og urða í mógröf fram að næstu úthlutunarreglum. Á meðan lánasjóðnum blæðir getur ráðherrann gengið óskaddaður milli fjöldafunda og talað um gildi menntunar og árangur sinn í starfi. Svona hefur þetta gengið lengur en elstu menn muna. En nú er svo komið að ekki verður skorið meir niður. Þar sem áður var svigrúm hljóða nýjar úthlutunarreglur upp á það að þeir nemendur sem ætla sér alla leið í doktorsnám geta ekki leyft sér neina útúrdúra þar sem heildarfjöldi lánshæfra eininga hefur nú verið skorinn niður allrækilega. Hefðbundið grunnnám (3 ár) eru 180 einingar, framhaldsnám (2 ár) 120 einingar, og doktorsnám (3-4 ár) 180-240 einingar. Fyrir þessu öllu var lánað auk 120 eininga til viðbótar samanlagt á hvaða námsstigi sem var. Nú aftur á móti verður ekki lánað nema fyrir 60 einingum á doktorsstigi auk 120 aukaeininga á grunn-, framhalds- eða doktorsstigi. Þetta þýðir að heildarfjöldi lánshæfra eininga er skorinn úr 600 niður í 480 – um tvö heil ár. Svigrúmið er ekkert og doktorsnemar við Íslensku- og menningardeild, þar sem doktorsnámið er fjögur ár en ekki þrjú, fá ekki lengur námslán út sinn námsferil. Það eru kaldar kveðjur til námsbrautar sem markar Háskóla Íslands einna mestrar sérstöðu í heiminum. Nýjustu úthlutunarreglur mætti orða á formi dæmisögu svona: Námsmaður hefur grunnnám en ákveður eftir fyrsta vetur að námið henti sér ekki. Því skiptir hann um svið og lýkur svo blönduðu grunnprófi í skyldum fögum á fjórum vetrum. Þvínæst lýkur hann meistaraprófi á tveim vetrum og hefur nú í hyggju að leggja stund á doktorsnám í faginu. Þá kemur á daginn að viðkomandi námsmaður hefur nýtt allt svigrúm sem úthlutunarreglur bjóða upp á og hefur því aðeins rétt til námslána í einn vetur af þrem eða fjórum sem doktorsnámið tekur. Þetta er raunhæft dæmi fyrir marga námsmenn. Niðurstaðan verður að doktorsnámi er því sem næst sjálfhætt við íslenska háskóla þar sem aðeins lítið brot doktorsnema hlýtur styrki úr samkeppnissjóðum eða getur framfleytt sér með öðrum hætti meðan á námi stendur. Doktorsnám hljóðar, þegar best lætur, upp á 70 stunda vinnuviku. Sú sérfræðiþekking sem verður til fyrir vikið er ómetanleg, en nú á skyndilega að ampútera hana frá menntakerfinu. Þessi skerðing á sér stað á sama tíma og stjórnvöld halda mjög á lofti fordæmalausum árangri sínum í að bæta kjör landsmanna auk bættrar stöðu ríkissjóðs og rekstrarafgangs af honum. Auðvitað efast ekki nokkur manneskja um þennan árangur og þó orkar það eitthvað einkennilega á sinnið að námsmenn fái enga hlutdeild í þeim árangri sem þeim er þó sagt að hafi náðst. Ef staða ríkissjóðs er svo góð sem sagt er hlýtur tilefni að vera til að auka heldur möguleika fólks á að stunda nám en að draga úr því litla sem þeim þó hefur staðið til boða fram að þessu. Málsmetandi maður hafði á dögunum orð á því að erfitt væri að eiga peninga á Íslandi og má til sanns vegar færa líkt og nýleg dæmi sýna, en það er sömuleiðis erfitt að eiga þá ekki og þurfa að reiða sig á lánastofnanir meðan maður fórnar bestu árum lífsins til að afla sér dýrmætrar þekkingar, jafnvel þótt þær séu starfræktar af ríkinu og svo eigi að heita að það sé í þágu stúdenta sem þær eru starfræktar. Ýmsum kynni að þykja þetta benda til þess að stjórnvöld deili ekki kjörum með venjulegu fólki og þekki því ekki aðstæður námsmanna af eigin raun, enda eiga námsmenn sér ekkert skjól annað en lánasjóðinn. Illar tungur segja nú að þetta hljóti að vera liður í því að beina námsmönnum heldur að einkareknum lánasjóðum sem nú gera sig líklega til að hasla sér völl, en með því ráðherrar starfa í umboði kjósenda sem eru andvígir slíkri einkavæðingu í menntakerfinu nær það auðvitað ekki nokkurri átt, eða hvað? Það væri verra ef námsmenn þyrftu eftirleiðis að sækja námslánin í skattaskjól. Ef ekki mætti af öðru dæma en athöfnum núverandi stjórnvalda í málefnum stúdenta skyldi engan undra þótt þeir og þeirra á meðal doktorsnemar spyrji sjálfa sig hvort allt þetta sé ef til vill til marks um einhvers konar andúð stjórnarflokkanna á menntun. Nú vitum við auðvitað að það getur tæpast verið, en hvað á að segja þeim? Hvernig stendur á þessari aðför að háskólakerfinu þegar ríkisreksturinn er allur í þessu líka lukkunnar velstandi? Hvað, ágætu stjórnvöld, vakir eiginlega fyrir ykkur? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Ágætu stjórnvöld, Ég verð stundum svolítið hugsi yfir því hvað námsmönnum er gert erfitt fyrir hér á landi alveg að ófyrirsynju, og það er ekki alveg laust við þá tilfinningu að það andi köldu yfir axlirnar á okkur með reglulegu millibili. Árlega er námsmönnum á formi lánasjóðs afhentur sendiboði til að skjóta, eins konar persónugerving ráðherra sem hægt er að kasta sín á milli á spjótseggjum og urða í mógröf fram að næstu úthlutunarreglum. Á meðan lánasjóðnum blæðir getur ráðherrann gengið óskaddaður milli fjöldafunda og talað um gildi menntunar og árangur sinn í starfi. Svona hefur þetta gengið lengur en elstu menn muna. En nú er svo komið að ekki verður skorið meir niður. Þar sem áður var svigrúm hljóða nýjar úthlutunarreglur upp á það að þeir nemendur sem ætla sér alla leið í doktorsnám geta ekki leyft sér neina útúrdúra þar sem heildarfjöldi lánshæfra eininga hefur nú verið skorinn niður allrækilega. Hefðbundið grunnnám (3 ár) eru 180 einingar, framhaldsnám (2 ár) 120 einingar, og doktorsnám (3-4 ár) 180-240 einingar. Fyrir þessu öllu var lánað auk 120 eininga til viðbótar samanlagt á hvaða námsstigi sem var. Nú aftur á móti verður ekki lánað nema fyrir 60 einingum á doktorsstigi auk 120 aukaeininga á grunn-, framhalds- eða doktorsstigi. Þetta þýðir að heildarfjöldi lánshæfra eininga er skorinn úr 600 niður í 480 – um tvö heil ár. Svigrúmið er ekkert og doktorsnemar við Íslensku- og menningardeild, þar sem doktorsnámið er fjögur ár en ekki þrjú, fá ekki lengur námslán út sinn námsferil. Það eru kaldar kveðjur til námsbrautar sem markar Háskóla Íslands einna mestrar sérstöðu í heiminum. Nýjustu úthlutunarreglur mætti orða á formi dæmisögu svona: Námsmaður hefur grunnnám en ákveður eftir fyrsta vetur að námið henti sér ekki. Því skiptir hann um svið og lýkur svo blönduðu grunnprófi í skyldum fögum á fjórum vetrum. Þvínæst lýkur hann meistaraprófi á tveim vetrum og hefur nú í hyggju að leggja stund á doktorsnám í faginu. Þá kemur á daginn að viðkomandi námsmaður hefur nýtt allt svigrúm sem úthlutunarreglur bjóða upp á og hefur því aðeins rétt til námslána í einn vetur af þrem eða fjórum sem doktorsnámið tekur. Þetta er raunhæft dæmi fyrir marga námsmenn. Niðurstaðan verður að doktorsnámi er því sem næst sjálfhætt við íslenska háskóla þar sem aðeins lítið brot doktorsnema hlýtur styrki úr samkeppnissjóðum eða getur framfleytt sér með öðrum hætti meðan á námi stendur. Doktorsnám hljóðar, þegar best lætur, upp á 70 stunda vinnuviku. Sú sérfræðiþekking sem verður til fyrir vikið er ómetanleg, en nú á skyndilega að ampútera hana frá menntakerfinu. Þessi skerðing á sér stað á sama tíma og stjórnvöld halda mjög á lofti fordæmalausum árangri sínum í að bæta kjör landsmanna auk bættrar stöðu ríkissjóðs og rekstrarafgangs af honum. Auðvitað efast ekki nokkur manneskja um þennan árangur og þó orkar það eitthvað einkennilega á sinnið að námsmenn fái enga hlutdeild í þeim árangri sem þeim er þó sagt að hafi náðst. Ef staða ríkissjóðs er svo góð sem sagt er hlýtur tilefni að vera til að auka heldur möguleika fólks á að stunda nám en að draga úr því litla sem þeim þó hefur staðið til boða fram að þessu. Málsmetandi maður hafði á dögunum orð á því að erfitt væri að eiga peninga á Íslandi og má til sanns vegar færa líkt og nýleg dæmi sýna, en það er sömuleiðis erfitt að eiga þá ekki og þurfa að reiða sig á lánastofnanir meðan maður fórnar bestu árum lífsins til að afla sér dýrmætrar þekkingar, jafnvel þótt þær séu starfræktar af ríkinu og svo eigi að heita að það sé í þágu stúdenta sem þær eru starfræktar. Ýmsum kynni að þykja þetta benda til þess að stjórnvöld deili ekki kjörum með venjulegu fólki og þekki því ekki aðstæður námsmanna af eigin raun, enda eiga námsmenn sér ekkert skjól annað en lánasjóðinn. Illar tungur segja nú að þetta hljóti að vera liður í því að beina námsmönnum heldur að einkareknum lánasjóðum sem nú gera sig líklega til að hasla sér völl, en með því ráðherrar starfa í umboði kjósenda sem eru andvígir slíkri einkavæðingu í menntakerfinu nær það auðvitað ekki nokkurri átt, eða hvað? Það væri verra ef námsmenn þyrftu eftirleiðis að sækja námslánin í skattaskjól. Ef ekki mætti af öðru dæma en athöfnum núverandi stjórnvalda í málefnum stúdenta skyldi engan undra þótt þeir og þeirra á meðal doktorsnemar spyrji sjálfa sig hvort allt þetta sé ef til vill til marks um einhvers konar andúð stjórnarflokkanna á menntun. Nú vitum við auðvitað að það getur tæpast verið, en hvað á að segja þeim? Hvernig stendur á þessari aðför að háskólakerfinu þegar ríkisreksturinn er allur í þessu líka lukkunnar velstandi? Hvað, ágætu stjórnvöld, vakir eiginlega fyrir ykkur?
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir Skoðun