Tryggja þarf rétt til aðstoðar við að krefjast sanngirnisbóta Ívar Þór Jóhannsson skrifar 23. febrúar 2017 07:00 Mikil umræða hefur farið fram undanfarið um greiðslu sanngirnisbóta í tengslum við útgáfu Vistheimilanefndar á nýrri skýrslu um vistun barna á Kópavogshæli á árunum 1952 til 1993. Niðurstöður skýrslunnar eru afdráttarlausar og er óþarfi að rekja þær hér að öðru leyti en því að þar sættu vistmenn í verulegum mæli líkamlegu- og andlegu ofbeldi auk þess að þola illa meðferð. Er því ljóst að margir vistmenn kunna að uppfylla skilyrði fyrir greiðslu sanngirnisbóta vegna vistunar skv. lögum nr. 47/2010.Framkvæmd stjórnvalda stóðst ekki lög Undirritaður hefur áður skrifað blaðagrein um sanngirnisbætur en greinin birtist í Fréttablaðinu þann 27. nóvember 2015 undir yfirskriftinni „Eiga fleiri rétt á sanngirnisbótum?“. Fjallaði greinin um dómsmál sem undirritaður rak fyrir hönd ungrar konu fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur en sýslumaður og Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta höfðu synjað henni um sanngirnisbætur á þeim grundvelli að sú illa meðferð og ofbeldi sem hún varð fyrir í Heyrnleysingjaskólanum hefði ekki farið fram innan þess tímabils sem Vistheimilanefnd kaus að beina rannsókn sinni að. Héraðsdómur Reykjavíkur hafði þegar greinin var skrifuð fellt umræddar stjórnvaldsákvarðanir úr gildi og síðar staðfesti Hæstiréttur Íslands þá niðurstöðu, sem leiddi til þess að fleiri tjónþolar töldust eiga rétt á sanngirnisbótum.Tjónþolar þurfa hagsmunagæslu Þessar niðurstöður dómstóla staðfesta að tjónþolar geta þurft á lagalegri réttindagæslu að halda þegar þeir krefjast sanngirnisbóta hjá stjórnvöldum enda eru úrlausnir stjórnvalda ekki óbrigðular. Í málaflokknum reynir á tiltölulega nýleg lagaákvæði sem ekki hefur reynt mikið á fyrir dómstólum. Þessu til frekari staðfestingar má benda á að unga konan sem höfðaði framangreint dómsmál undirbýr nú nýtt dómsmál þar sem reyna mun á réttindi hennar tengd sanngirnisbótum auk þess sem fleiri aðilar hafa leitað til undirritaðs sökum þess að þeir geta ekki fellt sig við niðurstöðu stjórnvalda varðandi kröfur þeirra. Í öllu falli er ljóst að huga getur þurft gætilega að lagalegum réttindum tjónþola við kröfugerð og í samskiptum þeirra við stjórnvöld.Tryggja þarf rétt til aðstoðar Undirritaður tekur af heilum hug undir orð Hrefnu Friðriksdóttur, formanns vistheimilanefndar, í viðtali við Ríkisútvarpið þann 7. febrúar 2017 þar sem lögð er áhersla á að tjónþolar fái aðstoð við að lýsa kröfum og fylgja þeim eftir. Samkvæmt núgildandi lögum um sanngirnisbætur virðist ekki fyrir hendi heimild til greiðslu kostnaðar lögmanns vegna hagsmunagæslu á lægra stjórnsýslustigi, þ.e. hjá sýslumanni. Lögin gera hins vegar ráð fyrir því að tjónþolar geti fengið slíkan kostnað greiddan vegna hagsmunagæslu á æðra stjórnsýslustigi, þ.e. fyrir Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta, en slík þóknun takmarkast þó við sem svarar að hámarki 10 klst. vinnu. Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta hefur túlkað umrædda lagareglu á þá leið að tjónþolar eigi ekki rétt á greiðslu lögmannskostnaðar nema þeir eigi jafnframt rétt á greiðslu sanngirnisbóta. Þeir tjónþolar sem kjósa að leita réttar síns þurfa því að bera kostnað við það, ef krafa þeirra nær ekki fram að ganga. Af þessu er ljóst að tryggja þarf betur réttindi tjónþola til aðstoðar við að krefjast sanngirnisbóta, bæði á lægra og æðra stjórnsýslustigi enda um mikilvægt hagsmunamál þess hóps að ræða. Reynslan hefur sýnt að slík aðstoð er nauðsynleg bæði hvað varðar lagaleg atriði og í því skyni að aðstoða tjónþola til að koma kröfum sínum á framfæri. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Breiðholt brennur Eðvarð Hilmarsson Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson Skoðun Nærandi ferðaþjónusta Hildur Guðbjörg Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Sjá meira
Mikil umræða hefur farið fram undanfarið um greiðslu sanngirnisbóta í tengslum við útgáfu Vistheimilanefndar á nýrri skýrslu um vistun barna á Kópavogshæli á árunum 1952 til 1993. Niðurstöður skýrslunnar eru afdráttarlausar og er óþarfi að rekja þær hér að öðru leyti en því að þar sættu vistmenn í verulegum mæli líkamlegu- og andlegu ofbeldi auk þess að þola illa meðferð. Er því ljóst að margir vistmenn kunna að uppfylla skilyrði fyrir greiðslu sanngirnisbóta vegna vistunar skv. lögum nr. 47/2010.Framkvæmd stjórnvalda stóðst ekki lög Undirritaður hefur áður skrifað blaðagrein um sanngirnisbætur en greinin birtist í Fréttablaðinu þann 27. nóvember 2015 undir yfirskriftinni „Eiga fleiri rétt á sanngirnisbótum?“. Fjallaði greinin um dómsmál sem undirritaður rak fyrir hönd ungrar konu fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur en sýslumaður og Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta höfðu synjað henni um sanngirnisbætur á þeim grundvelli að sú illa meðferð og ofbeldi sem hún varð fyrir í Heyrnleysingjaskólanum hefði ekki farið fram innan þess tímabils sem Vistheimilanefnd kaus að beina rannsókn sinni að. Héraðsdómur Reykjavíkur hafði þegar greinin var skrifuð fellt umræddar stjórnvaldsákvarðanir úr gildi og síðar staðfesti Hæstiréttur Íslands þá niðurstöðu, sem leiddi til þess að fleiri tjónþolar töldust eiga rétt á sanngirnisbótum.Tjónþolar þurfa hagsmunagæslu Þessar niðurstöður dómstóla staðfesta að tjónþolar geta þurft á lagalegri réttindagæslu að halda þegar þeir krefjast sanngirnisbóta hjá stjórnvöldum enda eru úrlausnir stjórnvalda ekki óbrigðular. Í málaflokknum reynir á tiltölulega nýleg lagaákvæði sem ekki hefur reynt mikið á fyrir dómstólum. Þessu til frekari staðfestingar má benda á að unga konan sem höfðaði framangreint dómsmál undirbýr nú nýtt dómsmál þar sem reyna mun á réttindi hennar tengd sanngirnisbótum auk þess sem fleiri aðilar hafa leitað til undirritaðs sökum þess að þeir geta ekki fellt sig við niðurstöðu stjórnvalda varðandi kröfur þeirra. Í öllu falli er ljóst að huga getur þurft gætilega að lagalegum réttindum tjónþola við kröfugerð og í samskiptum þeirra við stjórnvöld.Tryggja þarf rétt til aðstoðar Undirritaður tekur af heilum hug undir orð Hrefnu Friðriksdóttur, formanns vistheimilanefndar, í viðtali við Ríkisútvarpið þann 7. febrúar 2017 þar sem lögð er áhersla á að tjónþolar fái aðstoð við að lýsa kröfum og fylgja þeim eftir. Samkvæmt núgildandi lögum um sanngirnisbætur virðist ekki fyrir hendi heimild til greiðslu kostnaðar lögmanns vegna hagsmunagæslu á lægra stjórnsýslustigi, þ.e. hjá sýslumanni. Lögin gera hins vegar ráð fyrir því að tjónþolar geti fengið slíkan kostnað greiddan vegna hagsmunagæslu á æðra stjórnsýslustigi, þ.e. fyrir Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta, en slík þóknun takmarkast þó við sem svarar að hámarki 10 klst. vinnu. Úrskurðarnefnd sanngirnisbóta hefur túlkað umrædda lagareglu á þá leið að tjónþolar eigi ekki rétt á greiðslu lögmannskostnaðar nema þeir eigi jafnframt rétt á greiðslu sanngirnisbóta. Þeir tjónþolar sem kjósa að leita réttar síns þurfa því að bera kostnað við það, ef krafa þeirra nær ekki fram að ganga. Af þessu er ljóst að tryggja þarf betur réttindi tjónþola til aðstoðar við að krefjast sanngirnisbóta, bæði á lægra og æðra stjórnsýslustigi enda um mikilvægt hagsmunamál þess hóps að ræða. Reynslan hefur sýnt að slík aðstoð er nauðsynleg bæði hvað varðar lagaleg atriði og í því skyni að aðstoða tjónþola til að koma kröfum sínum á framfæri. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar