Þurfum að horfast í augu við ógnina Heiða Kristín Helgadóttir skrifar 28. febrúar 2015 10:00 Heildstæð stefna um þjóðaröryggi Íslands er ekki fyrir hendi. Eftir að bandaríski herinn fór frá landinu árið 2006 hefur vinna verið í gangi við að skilgreina og meta ógnir sem steðja að okkur og viðbrögð við þeim. Sú vinna er á lokametrunum og mun Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráðherra leggja fram stefnu um þjóðaröryggi á þingi á komandi vikum. „Við erum auðvitað að horfa á nýjar ógnir sem hafa komið fram á þessum tíma. En í þessari vinnu, við að setja okkur þjóðaröryggisstefnu, höfum við átt samtöl og fundi með alls konar sérfræðingum, innlendum og erlendum. Við höfum verið að skoða hvernig aðrir eru að gera þetta, til að mynda Norðmenn. Flestar aðrar þjóðir eru með þjóðaröryggisnefnd eða ráð og við munum leggja það til,“ segir Gunnar Bragi.Undir hvern mun slíkt ráð heyra og verður það pólitískt skipað? „Það eru nokkrar leiðir færar, en líklega mun forsætisráðherra fara fyrir slíku ráði, sem skiptir máli upp á samhæfingu og annað. En það er engin ein uppskrift til af þessu. Við teljum alla vega mikilvægt að skipa þetta ráð, til þess að geta fylgst með, skilgreint og endurskilgreint þjóðaröryggi Íslands. Ráðið mun líka hafa forvarnargildi og auðvitað viðbragðsgildi líka, ef það eitthvað gerist.“Höfum verið afslöppuð Steðjar að okkur meiri ógn en þú gerðir þér í hugalund áður en þú fórst að vinna að þessum málaflokki? „Það hefur komið þægilega á óvart er hvað við höfum getað verið afslöppuð hingað til þegar kemur að öryggismálum. En ég tel að það sé ákveðin breyting að verða og við getum ekki leyft okkur þann munað að hugsa að það muni ekki neitt gerast í hér. Við þurfum að passa landhelgina og umhverfið okkar, umhverfisógnir geta verið þjóðaröryggismál. Við teljum mikilvægt að horfa til þeirra “Hvernig þá? „Til að mynda slys sem geta orðið vegna vaxandi umferðar á norðurslóðum, flutningaskip og skemmtiferðaskip, möguleg olíuleit. Hækkun hitastigs og hækkun yfirborðs sjávar, breytingar á fiskistofnum, allt eru þetta ógnir við þjóðaröryggi. Það er mjög auðvelt að sökkva sér mjög djúpt í hvað getur verið umhverfisógn. En það er mjög mikilvægt fyrir Ísland að horfa til þeirra.“Netárásir ný ógn og alvarlegri Gunnar Bragi telur einnig mikilvægt að tryggja varnir okkar þar sem við erum herlaus þjóð. Nýjar ógnir, eins og netárásir á stjórnvöld og fyrirtæki þarfnast hins vegar annarra viðbragða en hernaðar. „Ég verð að viðurkenna að ég hafði ekki gert mér grein fyrir því þegar ég kom á þing 2009 hversu hröð þróun og alvarleg ógn er af netárásum. Við höfum séð það í fréttum að það er án efa verið að gera árásir á íslensk fyrirtæki og íslenska stjórnkerfið. Við þurfum að horfa til okkar innviða í þessu samhengi, sjúkrahúsin, rafmagnsnetið og stofnanna.“Höfum við verið að byggja upp nógu sterkar varnir gegn netárásum? „Örugglega ekki nógu miklar en það er búið að bæta töluvert mikið úr og á grundvelli þessara tillagna vona ég að við munum vakna ennþá meira upp og setja kraft í lykilþætti sem við þufum að passa. Ég veit að lykilfyrirtæki eins og Landsvirkjun og aðrar lykilstofnanir hafa verið að uppfæra sín kerfi og reyna að bregðast við. Þannig að í dag er erfiðara í fikta í þessu hjá okkur en það var fyrir ári eða tveimur.“Atburðirnir í París og Kaupmannahöfn hafa vakið upp spurningar um öryggi og viðbrögð við hryðjuverkaógn, hefur sú umræða haft áhrif á þessa vinnu? „Ég held að við höfum verið meðvituð um það lengur en þann tíma að slík ógn er nær okkur heldur en við höfum haldið hingað til. Hryðjuvekin í Útey í Osló vakti marga upp af vondum draumi, þegar svona gerist hjá vinaþjóð okkar. Það sem er að gerast í Evrópu núna er kannski staðfesting á því að þessi ógn er nálægt okkur. Við getum ekki leyft okkur að hugsa þannig að það geti ekkert gerst á Íslandi. Við erum samt sem áður öruggt land og lítil þjóð. Við getum hugsað vel um hvort annað þannig er ógnin fjarlægari okkur en mörgum öðrum, en við getum ekki látið eins og hún sé ekki til staðar.“ Mest lesið Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Innlent Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Innlent Segja baráttuna bara rétt að hefjast Innlent Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Erlent Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Erlent Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Innlent Íbúar sváfu vært meðan á öllu gekk á jarðhæðinni Innlent Rafmagnslaust á Blönduósi Innlent Fleiri fréttir Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Rafmagnslaust á Blönduósi Segja baráttuna bara rétt að hefjast Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Úrskurðaður í vikulangt gæsluvarðhald á Akureyri Mikilvægt skref en megi gera betur Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Fjögurra milljarða króna tekjur á ári af spilakössum Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu Bæjarstjórn fundaði með Þórkötlu Morðrannsókn á Akureyri og sundgestir í uppnámi Vonast til að afgreiða hvalveiðileyfi eins hratt og mögulegt er Tveimur sleppt úr haldi á Suðurlandi Átta hundrað milljóna afgangur í Hafnarfirði Halla telur langt í að fólk sé búið að ákveða sig Sjö sóttu um embætti skólameistara Íbúar sváfu vært meðan á öllu gekk á jarðhæðinni Ásdís Rán búin að safna undirskriftum Kristrún segir ríkisstjórnina vilja gefa auðlindir þjóðarinnar Þjófnaðurinn áfall fyrir reynslumikla öryggisverði Voru að byggja annan bústað Skerjafjarðarskáldið segir Höllu Hrund eina með öllu Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Stefnir í spennandi forsetakosningar Grunur um manndráp á Akureyri Þarf að borga fyrir tunnur sem hann hvorki vildi né fékk Viðamiklar breytingar gerðar á örorkulífeyriskerfinu Enginn í 9. bekk skildi setninguna „hjartað dælir blóði“ Grátbiðja borgarstjórana um að bjarga „einstæðu listaverki Guðjóns“ Sjá meira
Heildstæð stefna um þjóðaröryggi Íslands er ekki fyrir hendi. Eftir að bandaríski herinn fór frá landinu árið 2006 hefur vinna verið í gangi við að skilgreina og meta ógnir sem steðja að okkur og viðbrögð við þeim. Sú vinna er á lokametrunum og mun Gunnar Bragi Sveinsson utanríkisráðherra leggja fram stefnu um þjóðaröryggi á þingi á komandi vikum. „Við erum auðvitað að horfa á nýjar ógnir sem hafa komið fram á þessum tíma. En í þessari vinnu, við að setja okkur þjóðaröryggisstefnu, höfum við átt samtöl og fundi með alls konar sérfræðingum, innlendum og erlendum. Við höfum verið að skoða hvernig aðrir eru að gera þetta, til að mynda Norðmenn. Flestar aðrar þjóðir eru með þjóðaröryggisnefnd eða ráð og við munum leggja það til,“ segir Gunnar Bragi.Undir hvern mun slíkt ráð heyra og verður það pólitískt skipað? „Það eru nokkrar leiðir færar, en líklega mun forsætisráðherra fara fyrir slíku ráði, sem skiptir máli upp á samhæfingu og annað. En það er engin ein uppskrift til af þessu. Við teljum alla vega mikilvægt að skipa þetta ráð, til þess að geta fylgst með, skilgreint og endurskilgreint þjóðaröryggi Íslands. Ráðið mun líka hafa forvarnargildi og auðvitað viðbragðsgildi líka, ef það eitthvað gerist.“Höfum verið afslöppuð Steðjar að okkur meiri ógn en þú gerðir þér í hugalund áður en þú fórst að vinna að þessum málaflokki? „Það hefur komið þægilega á óvart er hvað við höfum getað verið afslöppuð hingað til þegar kemur að öryggismálum. En ég tel að það sé ákveðin breyting að verða og við getum ekki leyft okkur þann munað að hugsa að það muni ekki neitt gerast í hér. Við þurfum að passa landhelgina og umhverfið okkar, umhverfisógnir geta verið þjóðaröryggismál. Við teljum mikilvægt að horfa til þeirra “Hvernig þá? „Til að mynda slys sem geta orðið vegna vaxandi umferðar á norðurslóðum, flutningaskip og skemmtiferðaskip, möguleg olíuleit. Hækkun hitastigs og hækkun yfirborðs sjávar, breytingar á fiskistofnum, allt eru þetta ógnir við þjóðaröryggi. Það er mjög auðvelt að sökkva sér mjög djúpt í hvað getur verið umhverfisógn. En það er mjög mikilvægt fyrir Ísland að horfa til þeirra.“Netárásir ný ógn og alvarlegri Gunnar Bragi telur einnig mikilvægt að tryggja varnir okkar þar sem við erum herlaus þjóð. Nýjar ógnir, eins og netárásir á stjórnvöld og fyrirtæki þarfnast hins vegar annarra viðbragða en hernaðar. „Ég verð að viðurkenna að ég hafði ekki gert mér grein fyrir því þegar ég kom á þing 2009 hversu hröð þróun og alvarleg ógn er af netárásum. Við höfum séð það í fréttum að það er án efa verið að gera árásir á íslensk fyrirtæki og íslenska stjórnkerfið. Við þurfum að horfa til okkar innviða í þessu samhengi, sjúkrahúsin, rafmagnsnetið og stofnanna.“Höfum við verið að byggja upp nógu sterkar varnir gegn netárásum? „Örugglega ekki nógu miklar en það er búið að bæta töluvert mikið úr og á grundvelli þessara tillagna vona ég að við munum vakna ennþá meira upp og setja kraft í lykilþætti sem við þufum að passa. Ég veit að lykilfyrirtæki eins og Landsvirkjun og aðrar lykilstofnanir hafa verið að uppfæra sín kerfi og reyna að bregðast við. Þannig að í dag er erfiðara í fikta í þessu hjá okkur en það var fyrir ári eða tveimur.“Atburðirnir í París og Kaupmannahöfn hafa vakið upp spurningar um öryggi og viðbrögð við hryðjuverkaógn, hefur sú umræða haft áhrif á þessa vinnu? „Ég held að við höfum verið meðvituð um það lengur en þann tíma að slík ógn er nær okkur heldur en við höfum haldið hingað til. Hryðjuvekin í Útey í Osló vakti marga upp af vondum draumi, þegar svona gerist hjá vinaþjóð okkar. Það sem er að gerast í Evrópu núna er kannski staðfesting á því að þessi ógn er nálægt okkur. Við getum ekki leyft okkur að hugsa þannig að það geti ekkert gerst á Íslandi. Við erum samt sem áður öruggt land og lítil þjóð. Við getum hugsað vel um hvort annað þannig er ógnin fjarlægari okkur en mörgum öðrum, en við getum ekki látið eins og hún sé ekki til staðar.“
Mest lesið Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Innlent Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Innlent Segja baráttuna bara rétt að hefjast Innlent Undirbúa stærðarinnar sendingar til Úkraínu Erlent Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Innlent Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Innlent Tugir handteknir á mótmælum háskólanema gegn aðgerðum Ísraels Erlent Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Innlent Íbúar sváfu vært meðan á öllu gekk á jarðhæðinni Innlent Rafmagnslaust á Blönduósi Innlent Fleiri fréttir Biðst afsökunar á að hafa kallað skemmdarvarginn „fífl“ Rafmagnslaust á Blönduósi Segja baráttuna bara rétt að hefjast Berst gegn kvíaeldi á jörð sem hann telur sína Óttast mikinn skaða sem seint yrði fyrirgefinn Úrskurðaður í vikulangt gæsluvarðhald á Akureyri Mikilvægt skref en megi gera betur Katrín og Baldur takast enn á um forystuna Fjögurra milljarða króna tekjur á ári af spilakössum Katrín, Halla og Steinunn Ólína mætast í Pallborðinu Bæjarstjórn fundaði með Þórkötlu Morðrannsókn á Akureyri og sundgestir í uppnámi Vonast til að afgreiða hvalveiðileyfi eins hratt og mögulegt er Tveimur sleppt úr haldi á Suðurlandi Átta hundrað milljóna afgangur í Hafnarfirði Halla telur langt í að fólk sé búið að ákveða sig Sjö sóttu um embætti skólameistara Íbúar sváfu vært meðan á öllu gekk á jarðhæðinni Ásdís Rán búin að safna undirskriftum Kristrún segir ríkisstjórnina vilja gefa auðlindir þjóðarinnar Þjófnaðurinn áfall fyrir reynslumikla öryggisverði Voru að byggja annan bústað Skerjafjarðarskáldið segir Höllu Hrund eina með öllu Steinunn Ólína skýtur föstum skotum á Katrínu Stefnir í spennandi forsetakosningar Grunur um manndráp á Akureyri Þarf að borga fyrir tunnur sem hann hvorki vildi né fékk Viðamiklar breytingar gerðar á örorkulífeyriskerfinu Enginn í 9. bekk skildi setninguna „hjartað dælir blóði“ Grátbiðja borgarstjórana um að bjarga „einstæðu listaverki Guðjóns“ Sjá meira