Staða ferðaþjónustunnar í íslensku samfélagi Ólöf Ýrr Atladóttir skrifar 29. janúar 2015 07:00 Ég hef að undanförnu birt skrif, sem ætlað er að setja fram ákveðna sýn á sérstöðu ferðaþjónustunnar sem atvinnugreinar. Grundvöllur þeirra skrifa hefur verið nokkuð víð túlkun á hugtakinu „auðlindir“ með hliðsjón af ferðaþjónustunni, þar sem ekki eingöngu er horft til til gæða náttúrunnar, heldur einnig menningar okkar, mannlífs, mannauðs og samfélagsgerðar allrar. Hér á eftir fer síðasta samantekt mín um þessi efni.Innviðirnir og regluverkið Eins og fram kemur í fyrri grein er ábyrgð ferðaþjónustufyrirtækja mikil gagnvart íslensku samfélagi. En á sama tíma bera samfélagið og stofnanir þess ábyrgð gagnvart greininni. Mörg verk bíða opinberra stofnana og sveitarfélaganna, þegar kemur að því að tryggja jákvæðan vöxt atvinnugreinarinnar til framtíðar. Áríðandi er að samþætting hinna margvíslegu opinberu áætlana sem koma við sögu ferðaþjónustunnar verði aukin. Í þessu samhengi má ekki skorast undan því að skilgreina þau verkefni sem eiga að vera á könnu hins opinbera, hvernig stoðkerfið sé að sinna þeim innan núverandi skipulags og með hvaða hætti hægt er að tryggja að skipulag þess sé skilvirkt gagnvart atvinnugrein og samfélagi. Á sama tíma þarf að skapa einfalt, skýrt og gegnsætt regluverk um ferðaþjónustuna, þar sem nauðsynlegar kröfur eru gerðar til þroskaðrar atvinnugreinar – og tryggja að fyrirtæki fái nauðsynlega þjónustu við að uppfylla öll aðgangsskilyrði með réttum hætti. Þegar hefur verið rætt um mikilvægi þess að móta framtíðarsýn í menntamálum fyrir ferðaþjónustuna, en það er ekki síður mikilvægt að horfa til annarra verkefna hins opinbera í þessu samhengi. Til dæmis þurfa bæði samgönguáætlun og vegaáætlun hverju sinni að taka mið af þörfum ferðaþjónustunnar, bæði hvað varðar framkvæmdir og þjónustu við vega- og samgöngukerfið. Ríki og sveitarfélög þurfa að gera sér í ríkari mæli grein fyrir mikilvægi þess að tekið sé tillit til ferðaþjónustunnar í skipulagsvinnu, bæði í byggð og utan byggðar. Tryggja þarf fagmennsku í yfirferð á skipulags- og verkefnaáætlunum ferðaþjónustutengdra verkefna til að koma í veg fyrir slys sem erfitt er að bæta. Í rammaáætlunarvinnu um nýtingu auðlinda þarf enn fremur að tryggja sess ferðaþjónustunnar. Þá þarf að taka mið af því að eins og aðrar atvinnugreinar getur ferðaþjónustan nýtt sér náttúruauðlindir bæði undir formerkjum sjálfbærni og rányrkju, en að hún eigi að sitja við sama borð og aðrar atvinnugreinar í þessari vinnu, enda jafngild atvinnugrein og aðrar í landinu.Langtímastefna í rannsóknum Í þessu samhengi er rétt að minna á að hlutlægu rannsóknarstarfi á áhrifum ferðaþjónustunnar á samfélag og umhverfi hefur lítið verið sinnt, bæði með hliðsjón af jákvæðum og neikvæðum þáttum. Vísa má til vaxandi áhyggna af umhverfisáhrifum ferðamanna á mengunarþætti, losun úrgangs o.fl. á viðkvæmum stöðum í og utan byggðar í þessu samhengi. Löngu tímabært er að staðfest verði og fjármögnuð langtímastefna í rannsóknum fyrir ferðaþjónustuna, þar sem byggt er m.a. á þarfagreiningu Ferðamálastofu frá árinu 2013 og tryggt að rannsóknir fyrir þessa atvinnugrein falli undir sömu forsendur og aðrar hagnýtar rannsóknir, bæði hvað varðar fjárveitingar, en ekki síður hvað varðar samkeppnisumhverfi og gæðakröfur. Á sama tíma þarf að tryggja framlög til reglubundinnar gagnaöflunar og vöktunarverkefna af ýmsu tagi, sem nýtast síðan áfram inn í frekari rannsóknir. Augljóst er að innan stjórnsýslunnar er mikið verk að vinna – en við skulum muna að þetta eru bæði krefjandi verkefni og skemmtileg. Þau varða ekki bara ferðaþjónustuna, heldur vekja djúpstæðar spurningar um það hvernig samfélag við viljum búa afkomendum okkar til framtíðar. Ferðaþjónustan er nefnilega í eðli sínu samfélagsmál.Samskiptin og samfélagið Mér sýnist af því sem hér hefur verið rakið að það sé nauðsynlegt að við gerum okkur eins konar samfélagssáttmála um það hvað við viljum með þessa mikilvægu atvinnugrein. Á undanförnum misserum hafa þær raddir orðið háværari sem finna atvinnugreininni ýmislegt til foráttu og ljóst að nokkur hópur fólks er uggandi yfir því í hvaða átt atvinnugreinin er að þróast. Nýbirt könnun Ferðamálastofu um viðhorf heimamanna til ferðaþjónustunnar gefur til kynna að enn sé fólk almennt jákvætt gagnvart ferðaþjónustunni, en ákveðin svör benda til þess að á sumum sviðum þurfi atvinnugreinin að vinna heimavinnuna sína þannig að komið verði í veg fyrir að hin nauðsynlega sátt milli hennar og þjóðarinnar rofni. Einkum virðist um að ræða núning sem rekja má til aðgengis-, umhverfis- og skipulagssjónarmiða. Hér þurfa ekki síst stjórnvöld að eiga í lifandi samræðum við íbúa landsins og tryggja að ferðaþjónustan vaxi og dafni til framtíðar í samhengi við samfélag og umhverfi. Á næstunni þurfum við að svara ýmsum spurningum saman, m.a.: Hvernig gestgjafar viljum við vera? Með hvaða hætti viljum við bjóða fólki að ferðast um landið, hvar viljum við bjóða flestum heim og hvar viljum við mögulega geta takmarkað aðgang? Hvernig störf viljum við að verði til innan atvinnugreinarinnar? Hvernig viljum við skipuleggja samfélag okkar og umhverfi– hvaða skilaboð viljum við senda gestum okkar um okkar sjálfsmynd sem þjóðar? Hvernig forðumst við núning milli atvinnugreinarinnar og heimamanna? Ferðaþjónustunni halda engin bönd sem stendur. Hún getur orðið mikilvægur og varanlegur drifkraftur að betra mannlífi á Íslandi til langrar framtíðar, ef rétt er á málum haldið. En það er okkar að tryggja að svo verði. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Má „ég líka“ fá hærri laun? Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Hraðlest: töfralausn? Haraldur Sigþórsson og Inga María Árnadóttir Skoðun Er starf mitt sem hjúkrunarfræðingur ósýnilegt? Henný Björk Birgisdóttir Skoðun Hégómastefna Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Þarf breytingar í borginni? Inga María Hlíðar Thorsteinsson Skoðun Stöndum vörð um úthverfin Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Sjá meira
Ég hef að undanförnu birt skrif, sem ætlað er að setja fram ákveðna sýn á sérstöðu ferðaþjónustunnar sem atvinnugreinar. Grundvöllur þeirra skrifa hefur verið nokkuð víð túlkun á hugtakinu „auðlindir“ með hliðsjón af ferðaþjónustunni, þar sem ekki eingöngu er horft til til gæða náttúrunnar, heldur einnig menningar okkar, mannlífs, mannauðs og samfélagsgerðar allrar. Hér á eftir fer síðasta samantekt mín um þessi efni.Innviðirnir og regluverkið Eins og fram kemur í fyrri grein er ábyrgð ferðaþjónustufyrirtækja mikil gagnvart íslensku samfélagi. En á sama tíma bera samfélagið og stofnanir þess ábyrgð gagnvart greininni. Mörg verk bíða opinberra stofnana og sveitarfélaganna, þegar kemur að því að tryggja jákvæðan vöxt atvinnugreinarinnar til framtíðar. Áríðandi er að samþætting hinna margvíslegu opinberu áætlana sem koma við sögu ferðaþjónustunnar verði aukin. Í þessu samhengi má ekki skorast undan því að skilgreina þau verkefni sem eiga að vera á könnu hins opinbera, hvernig stoðkerfið sé að sinna þeim innan núverandi skipulags og með hvaða hætti hægt er að tryggja að skipulag þess sé skilvirkt gagnvart atvinnugrein og samfélagi. Á sama tíma þarf að skapa einfalt, skýrt og gegnsætt regluverk um ferðaþjónustuna, þar sem nauðsynlegar kröfur eru gerðar til þroskaðrar atvinnugreinar – og tryggja að fyrirtæki fái nauðsynlega þjónustu við að uppfylla öll aðgangsskilyrði með réttum hætti. Þegar hefur verið rætt um mikilvægi þess að móta framtíðarsýn í menntamálum fyrir ferðaþjónustuna, en það er ekki síður mikilvægt að horfa til annarra verkefna hins opinbera í þessu samhengi. Til dæmis þurfa bæði samgönguáætlun og vegaáætlun hverju sinni að taka mið af þörfum ferðaþjónustunnar, bæði hvað varðar framkvæmdir og þjónustu við vega- og samgöngukerfið. Ríki og sveitarfélög þurfa að gera sér í ríkari mæli grein fyrir mikilvægi þess að tekið sé tillit til ferðaþjónustunnar í skipulagsvinnu, bæði í byggð og utan byggðar. Tryggja þarf fagmennsku í yfirferð á skipulags- og verkefnaáætlunum ferðaþjónustutengdra verkefna til að koma í veg fyrir slys sem erfitt er að bæta. Í rammaáætlunarvinnu um nýtingu auðlinda þarf enn fremur að tryggja sess ferðaþjónustunnar. Þá þarf að taka mið af því að eins og aðrar atvinnugreinar getur ferðaþjónustan nýtt sér náttúruauðlindir bæði undir formerkjum sjálfbærni og rányrkju, en að hún eigi að sitja við sama borð og aðrar atvinnugreinar í þessari vinnu, enda jafngild atvinnugrein og aðrar í landinu.Langtímastefna í rannsóknum Í þessu samhengi er rétt að minna á að hlutlægu rannsóknarstarfi á áhrifum ferðaþjónustunnar á samfélag og umhverfi hefur lítið verið sinnt, bæði með hliðsjón af jákvæðum og neikvæðum þáttum. Vísa má til vaxandi áhyggna af umhverfisáhrifum ferðamanna á mengunarþætti, losun úrgangs o.fl. á viðkvæmum stöðum í og utan byggðar í þessu samhengi. Löngu tímabært er að staðfest verði og fjármögnuð langtímastefna í rannsóknum fyrir ferðaþjónustuna, þar sem byggt er m.a. á þarfagreiningu Ferðamálastofu frá árinu 2013 og tryggt að rannsóknir fyrir þessa atvinnugrein falli undir sömu forsendur og aðrar hagnýtar rannsóknir, bæði hvað varðar fjárveitingar, en ekki síður hvað varðar samkeppnisumhverfi og gæðakröfur. Á sama tíma þarf að tryggja framlög til reglubundinnar gagnaöflunar og vöktunarverkefna af ýmsu tagi, sem nýtast síðan áfram inn í frekari rannsóknir. Augljóst er að innan stjórnsýslunnar er mikið verk að vinna – en við skulum muna að þetta eru bæði krefjandi verkefni og skemmtileg. Þau varða ekki bara ferðaþjónustuna, heldur vekja djúpstæðar spurningar um það hvernig samfélag við viljum búa afkomendum okkar til framtíðar. Ferðaþjónustan er nefnilega í eðli sínu samfélagsmál.Samskiptin og samfélagið Mér sýnist af því sem hér hefur verið rakið að það sé nauðsynlegt að við gerum okkur eins konar samfélagssáttmála um það hvað við viljum með þessa mikilvægu atvinnugrein. Á undanförnum misserum hafa þær raddir orðið háværari sem finna atvinnugreininni ýmislegt til foráttu og ljóst að nokkur hópur fólks er uggandi yfir því í hvaða átt atvinnugreinin er að þróast. Nýbirt könnun Ferðamálastofu um viðhorf heimamanna til ferðaþjónustunnar gefur til kynna að enn sé fólk almennt jákvætt gagnvart ferðaþjónustunni, en ákveðin svör benda til þess að á sumum sviðum þurfi atvinnugreinin að vinna heimavinnuna sína þannig að komið verði í veg fyrir að hin nauðsynlega sátt milli hennar og þjóðarinnar rofni. Einkum virðist um að ræða núning sem rekja má til aðgengis-, umhverfis- og skipulagssjónarmiða. Hér þurfa ekki síst stjórnvöld að eiga í lifandi samræðum við íbúa landsins og tryggja að ferðaþjónustan vaxi og dafni til framtíðar í samhengi við samfélag og umhverfi. Á næstunni þurfum við að svara ýmsum spurningum saman, m.a.: Hvernig gestgjafar viljum við vera? Með hvaða hætti viljum við bjóða fólki að ferðast um landið, hvar viljum við bjóða flestum heim og hvar viljum við mögulega geta takmarkað aðgang? Hvernig störf viljum við að verði til innan atvinnugreinarinnar? Hvernig viljum við skipuleggja samfélag okkar og umhverfi– hvaða skilaboð viljum við senda gestum okkar um okkar sjálfsmynd sem þjóðar? Hvernig forðumst við núning milli atvinnugreinarinnar og heimamanna? Ferðaþjónustunni halda engin bönd sem stendur. Hún getur orðið mikilvægur og varanlegur drifkraftur að betra mannlífi á Íslandi til langrar framtíðar, ef rétt er á málum haldið. En það er okkar að tryggja að svo verði.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar