Samið um heilbrigðiskerfið Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir skrifar 30. janúar 2015 07:00 Í tengslum við kjarasamninga Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands undirrituðu ráðherrar í ríkisstjórn viljayfirlýsingu um mikilvægi heilbrigðiskerfisins og vilja til að styrkja frekar heilbrigðisþjónustu í landinu. Ráðherrar og læknar hafa frá stofnun heilbrigðisráðuneytisins 1970 öðrum fremur mótað heilbrigðiskerfi landsmanna í núverandi mynd. Það er því rík ástæða til að fylgjast með framvindu þessarar yfirlýsingar. Markmið heilbrigðiskerfisins er að tryggja landsmönnum „aðstoð til verndar heilbrigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag“ og „að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði.“ Rannsóknir á þróun kerfisins sýna að svo virðist sem íslenskir stjórnmálamenn séu ófærir um að veita þessum markmiðum forystu og tryggja að skipulag, innviðir og gangverk kerfisins fylgi þeirri stefnu sem þar er mörkuð. Markmið sem miða að því að hækka útgjöld til heilbrigðismála á Íslandi til samræmis við nágrannalöndin eru t.d. varhugaverð. Slík markmið geta virkað sem útboð fyrir fyrirtæki í leit að viðskiptatækifærum, m.ö.o. ávísun á einkavæðingu að hætti ríkisstjórnar Blairs í Bretlandi. Gera verður ráð fyrir að kjörnir fulltrúar sem semja fyrir hönd landsmanna við lækna um heilbrigðiskerfið taki mið af hugmyndum almennings um kerfið. Til er skoðanakönnun sem sýndi að um 80% aðspurðra vildu að heilbrigðisþjónustan væri fyrst og fremst á hendi hins opinbera og að 94% vildu að meira fjármagni yrði veitt í heilbrigðisþjónustu úr opinberum sjóðum. Hvergi er að finna í viljayfirlýsingu ráðherranna og læknanna staðfestingu sem með óyggjandi hætti tekur mið af þessum skoðunum landsmanna.Skammgóður vermir Ef jöfnuður í heilbrigðisþjónustu er markmið, þá er aukinn einkarekstur ekki svarið. Jöfnuður í þessu samhengi er viðfangsefni stjórnmálanna; ekki markaðarins. Þá er einkarekstur skammgóður vermir fyrir þá sem vilja ná markmiðinu um skilvirkari þjónustu og hagkvæmari nýtingu fjármagns og þekkingar. Reynsla og rannsóknir sýna að þegar fram í sækir hafa stjórnvöld minni stjórn á útgjöldum til heilbrigðismála eftir því sem hlutur einkarekstrar er meiri innan kerfisins. Á Íslandi hafa læknar ítrekað komið í veg fyrir þjónustustýringu innan kerfisins; síðast í harðvítugri deilu sjúkrahús- og sérgreinalækna annars vegar og heilsugæslulækna hins vegar árið 1995 þegar tilraun var gerð til að koma á tilvísanakerfi í anda þess sem þekkist í nágrannalöndunum. Læknar sem fagstétt eiga ekki aðeins faglegra hagsmuna að gæta innan heilbrigðiskerfisins, heldur ríkra viðskiptahagsmuna. Fjárfestingar einkaaðila í lækningatækjum og búnaði þurfa tekjur til að standa straum af slíkum fjárfestingum. Þessar tekjur koma úr opinberum sjóðum og úr vösum sjúklinga. Í læknisþjónustu á Íslandi er framboð á þjónustu ekki óháð eftirspurn þar sem sömu læknar sjúkdómsgreina, meta þörfina fyrir þjónustu og ákvarða þar með eftirspurnina. Margir læknar sem starfa hjá hinu opinbera starfa einnig á einkastofum. Bæði læknar og sjúklingar geta farið á milli þessara þjónustukerfa að vild. Hættan á árekstrum þar sem takast á viðskiptahagsmunir lækna og hagsmunir hins opinbera sem gætir almannahagsmuna er augljós.Hin ósýnilega hönd stjórnmálanna Ákvarðanir stjórnvalda hafa lagt grunninn að því tvískipta kerfi sem einkennir íslenska heilbrigðiskerfið í dag. Árið 1981 afgreiddu stjórnvöld launakröfur sjúkrahúslækna með því að hvetja lækna til að vinna meira á einkastofum. Þá, eins og nú, þóttu launakröfur læknanna háar og líklegar til að hleypa upp þeim samningum sem þegar höfðu náðst í almennum kjarasamningum. Á einkastofum gátu læknar innheimt fyrir unnin verk, sent Tryggingastofnun (TR) reikninginn og þannig hækkað tekjur sínar án þess að hækkunin kæmi fram í vísitölunni, sem var undirrót óðaverðbólgunnar sem þá var efnahagslegt viðfangsefni stjórnvalda. Þarna var í tíð ráðherra Alþýðubandalagsins tekin afdrifarík ákvörðun við mótun heilbrigðiskerfisins. Í apríl 2011 voru samningar sérgreinalækna lausir. Ólíkt því sem gerðist í lok árs 1997, þegar TR greiddi ekki fyrir þjónustu sérgreinalækna eftir að samningar þeirra runnu út og sjúklingar þurftu að greiða þjónustu þeirra úr eigin vasa, þá heimilaði ráðherra Samfylkingarinnar sérgreinalæknum að starfa áfram á samningunum án þess að greiðslur ríkisins hækkuðu. Þetta gaf sérgreinalæknum svigrúm til að hækka sína gjaldskrá og sækja þannig launahækkun sína í vasa sjúklinga. Það var svo ráðherra Sjálfstæðisflokksins sem með samningum í lok árs 2013 lét ríkið taka þá hækkun yfir, þegjandi og hljóðalaust. Stórtækar sameiningar á lykilstofnunum heilbrigðisþjónustunnar á höfuðborgarsvæðinu marka skref í átt til einkarekstrar. Sameiningarnar hafa skapað fábrotnari og ósveigjanlegri vinnumarkað fyrir sérmenntað heilbrigðisstarfsfólk. Stærð stofnananna hefur gert rekstur þeirra sýnilegri á fjárlögum ríkisins og veikt stöðu þeirra gagnvart fjárveitingarvaldinu, sem með reglulegu millibili hefur hert á kröfunni um hagkvæmni og skilvirkni í rekstri. Stofnanirnar eru því nú varnarlausari gagnvart rökum sem vilja „báknið burt“. Þannig hafa sameiningar ráðherra Framsóknarflokksins búið í haginn fyrir þá sem vilja réttlæta enn frekari einkavæðingu innan kerfisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Sjá meira
Í tengslum við kjarasamninga Læknafélags Íslands og Skurðlæknafélags Íslands undirrituðu ráðherrar í ríkisstjórn viljayfirlýsingu um mikilvægi heilbrigðiskerfisins og vilja til að styrkja frekar heilbrigðisþjónustu í landinu. Ráðherrar og læknar hafa frá stofnun heilbrigðisráðuneytisins 1970 öðrum fremur mótað heilbrigðiskerfi landsmanna í núverandi mynd. Það er því rík ástæða til að fylgjast með framvindu þessarar yfirlýsingar. Markmið heilbrigðiskerfisins er að tryggja landsmönnum „aðstoð til verndar heilbrigði og jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu óháð efnahag“ og „að allir landsmenn eigi kost á fullkomnustu heilbrigðisþjónustu sem á hverjum tíma eru tök á að veita til verndar andlegri, líkamlegri og félagslegri heilbrigði.“ Rannsóknir á þróun kerfisins sýna að svo virðist sem íslenskir stjórnmálamenn séu ófærir um að veita þessum markmiðum forystu og tryggja að skipulag, innviðir og gangverk kerfisins fylgi þeirri stefnu sem þar er mörkuð. Markmið sem miða að því að hækka útgjöld til heilbrigðismála á Íslandi til samræmis við nágrannalöndin eru t.d. varhugaverð. Slík markmið geta virkað sem útboð fyrir fyrirtæki í leit að viðskiptatækifærum, m.ö.o. ávísun á einkavæðingu að hætti ríkisstjórnar Blairs í Bretlandi. Gera verður ráð fyrir að kjörnir fulltrúar sem semja fyrir hönd landsmanna við lækna um heilbrigðiskerfið taki mið af hugmyndum almennings um kerfið. Til er skoðanakönnun sem sýndi að um 80% aðspurðra vildu að heilbrigðisþjónustan væri fyrst og fremst á hendi hins opinbera og að 94% vildu að meira fjármagni yrði veitt í heilbrigðisþjónustu úr opinberum sjóðum. Hvergi er að finna í viljayfirlýsingu ráðherranna og læknanna staðfestingu sem með óyggjandi hætti tekur mið af þessum skoðunum landsmanna.Skammgóður vermir Ef jöfnuður í heilbrigðisþjónustu er markmið, þá er aukinn einkarekstur ekki svarið. Jöfnuður í þessu samhengi er viðfangsefni stjórnmálanna; ekki markaðarins. Þá er einkarekstur skammgóður vermir fyrir þá sem vilja ná markmiðinu um skilvirkari þjónustu og hagkvæmari nýtingu fjármagns og þekkingar. Reynsla og rannsóknir sýna að þegar fram í sækir hafa stjórnvöld minni stjórn á útgjöldum til heilbrigðismála eftir því sem hlutur einkarekstrar er meiri innan kerfisins. Á Íslandi hafa læknar ítrekað komið í veg fyrir þjónustustýringu innan kerfisins; síðast í harðvítugri deilu sjúkrahús- og sérgreinalækna annars vegar og heilsugæslulækna hins vegar árið 1995 þegar tilraun var gerð til að koma á tilvísanakerfi í anda þess sem þekkist í nágrannalöndunum. Læknar sem fagstétt eiga ekki aðeins faglegra hagsmuna að gæta innan heilbrigðiskerfisins, heldur ríkra viðskiptahagsmuna. Fjárfestingar einkaaðila í lækningatækjum og búnaði þurfa tekjur til að standa straum af slíkum fjárfestingum. Þessar tekjur koma úr opinberum sjóðum og úr vösum sjúklinga. Í læknisþjónustu á Íslandi er framboð á þjónustu ekki óháð eftirspurn þar sem sömu læknar sjúkdómsgreina, meta þörfina fyrir þjónustu og ákvarða þar með eftirspurnina. Margir læknar sem starfa hjá hinu opinbera starfa einnig á einkastofum. Bæði læknar og sjúklingar geta farið á milli þessara þjónustukerfa að vild. Hættan á árekstrum þar sem takast á viðskiptahagsmunir lækna og hagsmunir hins opinbera sem gætir almannahagsmuna er augljós.Hin ósýnilega hönd stjórnmálanna Ákvarðanir stjórnvalda hafa lagt grunninn að því tvískipta kerfi sem einkennir íslenska heilbrigðiskerfið í dag. Árið 1981 afgreiddu stjórnvöld launakröfur sjúkrahúslækna með því að hvetja lækna til að vinna meira á einkastofum. Þá, eins og nú, þóttu launakröfur læknanna háar og líklegar til að hleypa upp þeim samningum sem þegar höfðu náðst í almennum kjarasamningum. Á einkastofum gátu læknar innheimt fyrir unnin verk, sent Tryggingastofnun (TR) reikninginn og þannig hækkað tekjur sínar án þess að hækkunin kæmi fram í vísitölunni, sem var undirrót óðaverðbólgunnar sem þá var efnahagslegt viðfangsefni stjórnvalda. Þarna var í tíð ráðherra Alþýðubandalagsins tekin afdrifarík ákvörðun við mótun heilbrigðiskerfisins. Í apríl 2011 voru samningar sérgreinalækna lausir. Ólíkt því sem gerðist í lok árs 1997, þegar TR greiddi ekki fyrir þjónustu sérgreinalækna eftir að samningar þeirra runnu út og sjúklingar þurftu að greiða þjónustu þeirra úr eigin vasa, þá heimilaði ráðherra Samfylkingarinnar sérgreinalæknum að starfa áfram á samningunum án þess að greiðslur ríkisins hækkuðu. Þetta gaf sérgreinalæknum svigrúm til að hækka sína gjaldskrá og sækja þannig launahækkun sína í vasa sjúklinga. Það var svo ráðherra Sjálfstæðisflokksins sem með samningum í lok árs 2013 lét ríkið taka þá hækkun yfir, þegjandi og hljóðalaust. Stórtækar sameiningar á lykilstofnunum heilbrigðisþjónustunnar á höfuðborgarsvæðinu marka skref í átt til einkarekstrar. Sameiningarnar hafa skapað fábrotnari og ósveigjanlegri vinnumarkað fyrir sérmenntað heilbrigðisstarfsfólk. Stærð stofnananna hefur gert rekstur þeirra sýnilegri á fjárlögum ríkisins og veikt stöðu þeirra gagnvart fjárveitingarvaldinu, sem með reglulegu millibili hefur hert á kröfunni um hagkvæmni og skilvirkni í rekstri. Stofnanirnar eru því nú varnarlausari gagnvart rökum sem vilja „báknið burt“. Þannig hafa sameiningar ráðherra Framsóknarflokksins búið í haginn fyrir þá sem vilja réttlæta enn frekari einkavæðingu innan kerfisins.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar