Saga úr sakamáli Gestur Jónsson skrifar 12. apríl 2014 07:00 Árið 2008 starfaði ungur lögmaður hjá fyrirtækjaráðgjöf Kaupþings. Hann fékk erindi frá fyrirtæki í Dubai sem óskaði milligöngu um viðræður við breskt fyrirtæki sem að stærstum hluta var í eigu íslenskra aðila. Þetta leiddi til viðræðna milli eigenda þessara tveggja fyrirtækja sem urðu til þess að gert var svokallað forsamkomulag (heads of terms) um kaup Dubai-félagsins á 30% af breska fyrirtækinu miðað við að heildarverð þess væri 100 milljónir punda.Vitni hjá lögreglu Árið 2010 var lögmaðurinn kallaður sem vitni til skýrslugjafar hjá sérstökum saksóknara þar sem yfir stóð rannsókn á því hvort verðið sem um var samið í forsamkomulaginu gæti átt við rök að styðjast. Grunsemdir voru um að verðákvörðunin í forsamningnum væri einhliða tilbúningur seljandans og tekin í því skyni að skapa grundvöll til lántöku hjá Glitni. Lögmaðurinn lýsti því fyrir lögreglu að hann hefði setið samningafundi með fulltrúum seljenda og kaupanda bæði í Englandi og Dubai. Hann lýsti eftir bestu getu ýmsum þáttum í undirbúningi viðskiptanna. Gat þess að hann myndi þetta ekki vel en eflaust væri hægt að finna einhver svör við spurningum rannsakenda með því að fara í tölvupósta og vinnugögn hans hjá Kaupþingi. Við starfslok hans hjá bankanum hefði hann, rétt eins og aðrir starfsmenn, verið sviptur aðgangi að vinnugögnum sínum og gæti því ekki gengið úr skugga um það sjálfur hvernig þetta hefði gengið fyrir sig.Vitni fyrir dómi Árið 2014 var lögmaðurinn boðaður til þess að gefa skýrslu í sakamáli um ofangreind atvik fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur. Fyrir orð eins verjenda í málinu tókst að afla heimildar réttra aðila til þess að lögmaðurinn fengi komið á skrifstofu slitastjórnar Kaupþings þar sem hann skoðaði vinnugögn sín. Þar kom m.a. í ljós að lögmaðurinn hafði ásamt starfsfélaga sínum farið sérstaka ferð frá London til annarrar enskrar borgar þar sem höfuðstöðvar breska fyrirtækisins voru. Þeir hittu æðstu stjórnendur félagsins sem kynntu komumönnum rekstur félagsins, rekstraráætlanir og framtíðarsýn stjórnenda um reksturinn. Á grundvelli upplýsinganna og gagnanna sem þannig fengust vann fyrirtækjaráðgjöf Kaupþings verðmat á félaginu. Niðurstaðan var að eiginfjárvirði þess væri 121 milljón punda. Matið, ásamt forsendum og útreikningum, hafði verið sent forstjóra stærsta hluthafa félagsins áður en hann hóf viðræðurnar við mennina frá Dubai. Þá kom einnig í ljós bréf frá forsvarsmanni kaupandans þar sem fram kom sýn hans á verðmæti félagsins sem hann taldi vera í efri hluta verðbilsins 90-100 milljónir punda. Nokkrum vikum síðar urðu aðilar sammála um 100 milljóna punda verðið sem fram kemur í forsamningnum.Gölluð rannsókn Vart verður deilt um mikilvægi þess fyrir rekstur sakamálsins að umræddar upplýsingar komu fram. Enginn vill verða til þess að saklaus maður verði sakfelldur. Skylda rannsakenda er jafnt sú að draga inn í mál það sem kann að leiða til sýknu og hitt sem leiða kann til sakfellis. Spurningin verður hvernig það gat gerst að grundvallargögn eins og hér um ræðir skiluðu sér ekki í hús við rannsókn málsins.Gleymin vitni Í fréttum af dómsmálum er iðulega sagt frá því að vitni og sakborningar „beri fyrir sig“ að þeir muni ekki atvik. Lögmaðurinn sem um getur er enginn meðalmaður. Samt mundi hann ekki við yfirheyrslu hjá lögreglu eftir ferðalagi, fundi og stórum verkþætti í verkefni sem hann hafði tekið þátt í tveimur árum áður. Um leið og hann fékk aðgang að eigin gögnum gat hann upplýst um þessi atvik sem eru svo mikilvæg fyrir rannsókn málsins.Minnið er brotakennt Þeir sem þekkja til skýrslutöku af vitnum um löngu orðin atvik gera sér grein fyrir því hve brotakennt minnið er. Til þess að fá fram réttar upplýsingar ber rannsakendum að tryggja að vitni hafi aðgang að þeim gögnum sem geta stuðlað að réttum framburði. Varði atvikin sem eru til rannsóknar starf vitnis ber rannsakendum í tilviki eins og hér um ræðir að tryggja vitninu aðgang að sínum eigin gögnum sé slíkt unnt. Skoðun samtímagagna er langáreiðanlegasta leiðin til þess að leiða hið sanna í ljós.Hlutverk verjanda Í nýlegum dómi í svokölluðu Al Thani-máli var fundið að því að verjendur hefðu rætt við vitni í málinu og borið undir þau gögn. Var þessi háttsemi verjendanna meira að segja talin andstæð lögum. Taldi dómurinn þetta leiða til þess að þau vitni væru ekki trúverðug sem verjendur höfðu rætt við. Undirritaður telur þessa afstöðu dómenda ranga. Í lögum er engin regla um bann við því að verjandi ræði við vitni. Þvert á móti er í 35. gr. sakamálalaganna mælt fyrir um skyldu verjanda til þess að draga fram í máli allt sem verða má skjólstæðingi hans til sýknu eða hagsbóta og gæta réttar hans í hvívetna. Verjandi getur auðvitað ekki dregið inn í mál upplýsingar sem gætu orðið skjólstæðingi til sýknu eða hagsbóta án þess að leita til þeirra sem þekkja atvikin, þ.e. vitnanna í málinu. Engum öðrum er til að dreifa sem geta orðið að liði. Svo vill til að í málinu sem nú er fyrir dómi féllst dómforseti á og bókaði um það sérstaklega, að verjendum væri heimilt að ræða við vitni og leita upplýsinga með þeim hætti. Hefði það ekki verið gert er eins víst að sakamálið hefði verið tekið til dóms án þess að réttar upplýsingar hefðu legið fyrir. Þess getur enginn óskað. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Satt og logið Bryndís Schram Skoðun Má „ég líka“ fá hærri laun? Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Hraðlest: töfralausn? Haraldur Sigþórsson og Inga María Árnadóttir Skoðun Er starf mitt sem hjúkrunarfræðingur ósýnilegt? Henný Björk Birgisdóttir Skoðun Hégómastefna Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Stöndum vörð um úthverfin Inga María Hlíðar Thorsteinson Skoðun Þarf breytingar í borginni? Inga María Hlíðar Thorsteinsson Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð innri markaðarins Gunnar Bragi Sveinsson skrifar Skoðun Satt og logið Bryndís Schram skrifar Skoðun Alþjóðlegi leiðsöguhundadagurinn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Framsókn leggst ekki í duftið Guðmundur Birkir Þorkelsson skrifar Skoðun Að dreyma um alheim góðvildar Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Að bjarga sex lífum á mínútu í hálfa öld Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Þegar þú ert báknið Gabríel Ingimarsson skrifar Skoðun Svik við þjóðina Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Innivist er mikilvægasti þátturinn við hönnun íbúða! Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Brautryðjandinn Baldur Þóra Björk Smith skrifar Skoðun Katrín og Gunnar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ótímabundin leyfi, ótímabundið náttúruníð Elvar Örn Friðriksson skrifar Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Er stóraukin lýðræðisþátttaka ekki verðlaunaefni? Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Árangur gegn verðbólgu Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hvar er híbýlaauður? Anna María Bogadóttir skrifar Skoðun Áhugaverðir tímar kalla á áhugaverðan forseta Cody Alexander Skahan skrifar Skoðun Biskup í tengslum Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarmartröð af áður óþekktri stærð Benedikta Guðrún Svavarsdóttir skrifar Skoðun Uppskera að vori Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Er menning stórmál? Ingibjörg Ösp Stefánsdóttir skrifar Skoðun Það vantar vanan og áreiðanlegan mann í verkið Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Leikskólamál eru forgangsmál Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Sjá meira
Árið 2008 starfaði ungur lögmaður hjá fyrirtækjaráðgjöf Kaupþings. Hann fékk erindi frá fyrirtæki í Dubai sem óskaði milligöngu um viðræður við breskt fyrirtæki sem að stærstum hluta var í eigu íslenskra aðila. Þetta leiddi til viðræðna milli eigenda þessara tveggja fyrirtækja sem urðu til þess að gert var svokallað forsamkomulag (heads of terms) um kaup Dubai-félagsins á 30% af breska fyrirtækinu miðað við að heildarverð þess væri 100 milljónir punda.Vitni hjá lögreglu Árið 2010 var lögmaðurinn kallaður sem vitni til skýrslugjafar hjá sérstökum saksóknara þar sem yfir stóð rannsókn á því hvort verðið sem um var samið í forsamkomulaginu gæti átt við rök að styðjast. Grunsemdir voru um að verðákvörðunin í forsamningnum væri einhliða tilbúningur seljandans og tekin í því skyni að skapa grundvöll til lántöku hjá Glitni. Lögmaðurinn lýsti því fyrir lögreglu að hann hefði setið samningafundi með fulltrúum seljenda og kaupanda bæði í Englandi og Dubai. Hann lýsti eftir bestu getu ýmsum þáttum í undirbúningi viðskiptanna. Gat þess að hann myndi þetta ekki vel en eflaust væri hægt að finna einhver svör við spurningum rannsakenda með því að fara í tölvupósta og vinnugögn hans hjá Kaupþingi. Við starfslok hans hjá bankanum hefði hann, rétt eins og aðrir starfsmenn, verið sviptur aðgangi að vinnugögnum sínum og gæti því ekki gengið úr skugga um það sjálfur hvernig þetta hefði gengið fyrir sig.Vitni fyrir dómi Árið 2014 var lögmaðurinn boðaður til þess að gefa skýrslu í sakamáli um ofangreind atvik fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur. Fyrir orð eins verjenda í málinu tókst að afla heimildar réttra aðila til þess að lögmaðurinn fengi komið á skrifstofu slitastjórnar Kaupþings þar sem hann skoðaði vinnugögn sín. Þar kom m.a. í ljós að lögmaðurinn hafði ásamt starfsfélaga sínum farið sérstaka ferð frá London til annarrar enskrar borgar þar sem höfuðstöðvar breska fyrirtækisins voru. Þeir hittu æðstu stjórnendur félagsins sem kynntu komumönnum rekstur félagsins, rekstraráætlanir og framtíðarsýn stjórnenda um reksturinn. Á grundvelli upplýsinganna og gagnanna sem þannig fengust vann fyrirtækjaráðgjöf Kaupþings verðmat á félaginu. Niðurstaðan var að eiginfjárvirði þess væri 121 milljón punda. Matið, ásamt forsendum og útreikningum, hafði verið sent forstjóra stærsta hluthafa félagsins áður en hann hóf viðræðurnar við mennina frá Dubai. Þá kom einnig í ljós bréf frá forsvarsmanni kaupandans þar sem fram kom sýn hans á verðmæti félagsins sem hann taldi vera í efri hluta verðbilsins 90-100 milljónir punda. Nokkrum vikum síðar urðu aðilar sammála um 100 milljóna punda verðið sem fram kemur í forsamningnum.Gölluð rannsókn Vart verður deilt um mikilvægi þess fyrir rekstur sakamálsins að umræddar upplýsingar komu fram. Enginn vill verða til þess að saklaus maður verði sakfelldur. Skylda rannsakenda er jafnt sú að draga inn í mál það sem kann að leiða til sýknu og hitt sem leiða kann til sakfellis. Spurningin verður hvernig það gat gerst að grundvallargögn eins og hér um ræðir skiluðu sér ekki í hús við rannsókn málsins.Gleymin vitni Í fréttum af dómsmálum er iðulega sagt frá því að vitni og sakborningar „beri fyrir sig“ að þeir muni ekki atvik. Lögmaðurinn sem um getur er enginn meðalmaður. Samt mundi hann ekki við yfirheyrslu hjá lögreglu eftir ferðalagi, fundi og stórum verkþætti í verkefni sem hann hafði tekið þátt í tveimur árum áður. Um leið og hann fékk aðgang að eigin gögnum gat hann upplýst um þessi atvik sem eru svo mikilvæg fyrir rannsókn málsins.Minnið er brotakennt Þeir sem þekkja til skýrslutöku af vitnum um löngu orðin atvik gera sér grein fyrir því hve brotakennt minnið er. Til þess að fá fram réttar upplýsingar ber rannsakendum að tryggja að vitni hafi aðgang að þeim gögnum sem geta stuðlað að réttum framburði. Varði atvikin sem eru til rannsóknar starf vitnis ber rannsakendum í tilviki eins og hér um ræðir að tryggja vitninu aðgang að sínum eigin gögnum sé slíkt unnt. Skoðun samtímagagna er langáreiðanlegasta leiðin til þess að leiða hið sanna í ljós.Hlutverk verjanda Í nýlegum dómi í svokölluðu Al Thani-máli var fundið að því að verjendur hefðu rætt við vitni í málinu og borið undir þau gögn. Var þessi háttsemi verjendanna meira að segja talin andstæð lögum. Taldi dómurinn þetta leiða til þess að þau vitni væru ekki trúverðug sem verjendur höfðu rætt við. Undirritaður telur þessa afstöðu dómenda ranga. Í lögum er engin regla um bann við því að verjandi ræði við vitni. Þvert á móti er í 35. gr. sakamálalaganna mælt fyrir um skyldu verjanda til þess að draga fram í máli allt sem verða má skjólstæðingi hans til sýknu eða hagsbóta og gæta réttar hans í hvívetna. Verjandi getur auðvitað ekki dregið inn í mál upplýsingar sem gætu orðið skjólstæðingi til sýknu eða hagsbóta án þess að leita til þeirra sem þekkja atvikin, þ.e. vitnanna í málinu. Engum öðrum er til að dreifa sem geta orðið að liði. Svo vill til að í málinu sem nú er fyrir dómi féllst dómforseti á og bókaði um það sérstaklega, að verjendum væri heimilt að ræða við vitni og leita upplýsinga með þeim hætti. Hefði það ekki verið gert er eins víst að sakamálið hefði verið tekið til dóms án þess að réttar upplýsingar hefðu legið fyrir. Þess getur enginn óskað.
Skoðun Er soja að eyðileggja íslenska karlmennsku? Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar
Skoðun Saman gegn ríkisofbeldi Vilhjálmur Yngvi Hjálmarsson,Örlygur Steinar Arnaldsson,Sigurhjörtur Pálmason,Simon Valentin Hirt,Kristbjörg Arna E. Þorvaldsdóttir,Ari Logn,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Guðrún biskup – til heilla fyrir okkur öll! Arndís Steinþórsdóttir,Glóey Helgudótir Finnsdóttir skrifar