Nauðsynlegar breytingar á útlendingalögum Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar 4. mars 2024 08:00 Íslenskt samfélag stendur frammi fyrir vaxandi áskorunum vegna hraðrar fjölgunar umsókna um alþjóðlega vernd. Umsóknum hefur fjölgað um 3700% á rúmum áratug og hafa valdið umtalsverðum kostnaði fyrir ríkið, eða um 20 milljörðum króna árið 2023, auk álags á alla okkar innviði. Ég kem til með að mæla fyrir frumvarpi um breytingu á útlendingalögum á Alþingi í dag og það er brýnt að frumvarpið verði að lögum enda ætlum við að ná stjórn á málaflokknum sem tekið hefur hröðum breytingum. Gildandi lög um útlendinga voru samin á árunum 2014-2016 og taka ekki á þessum nýja veruleika. Árið 2012 fór umsóknarfjöldi þeirra sem sækja um alþjóðlega vernd á Íslandi í fyrsta sinn yfir 100, en þá sóttu 118 einstaklingar um vernd. Árið 2016, þegar lögin voru samþykkt, fór umsóknarfjöldi í fyrsta sinn yfir 1.000 þegar 1.135 sóttu um vernd. Árið 2022 var annað metár þegar 4.519 sóttu um vernd og í fyrra var fjöldinn litlu lægri. Við tökum hlutfallslega á móti langflestum umsækjendum miðað við Norðurlöndin, hvort sem við teljum fjöldaflóttafólk frá Úkraínu með eða ekki. Án Úkraínu tökum við árlega á móti 580 manns á hverja 100 þúsund íbúa en með fólki á fjöldaflótta tökum við á móti 1.200 manns á hverja 100.000 íbúa. Til samanburðar má nefna að, án fjöldaflóttafólks, tekur Danmörk á móti 43 umsóknum á hverja 100 þúsund íbúa, Noregur 75, Svíþjóð 159 og Finnland 84. Það er auðséð að við erum ekki að láta okkar eftir liggja í þessum málaflokki heldur þvert á móti. Það er einnig auðséð að við getum ekki haldið áfram á sömu braut öðruvísi en að það bitni á þeim sem raunverulega hafa þörf á vernd og þeim innviðum sem íslenskt samfélag byggir á. Verndarkerfið er neyðarkerfi Innflytjendur á Íslandi er fjölbreyttur hópur fólks sem hefur flust hingað af ýmsum ástæðum. Um 10% þeirra koma í gegnum verndarkerfið, sem er neyðarkerfi, og flóttamannastöðu fylgja margvísleg félagsleg réttindi sem aðrir innflytjendur njóta ekki. Það er því mikilvægt að rugla ekki málefnum hælisleitenda og flóttamanna saman við málefni annarra innflytjenda. Hafa ber í huga að um er að ræða neyðarkerfi sem ætlað er fólki sem óttast um líf sitt og frelsi. Alþjóðleg vernd er ekki dvalarleyfisflokkur fyrir einstaklinga í leit að betri lífskjörum. Það er því nauðsynlegt að tryggja sem best að þeir einstaklingar sem hingað leita og þarfnast raunverulega verndar fái vandaða og skjóta úrlausn mála sinna. Þannig kemst fólk fyrr út úr umsóknarferlinu og getur aðlagast samfélaginu. Það blasir öllum við að það þarf að gera breytingar og við þurfum að taka þessa stöðu alvarlega. Þess vegna er brýnt að frumvarp mitt um breytingar á útlendingalögum verði samþykkt. Markmið frumvarpsins er þríþætt: Að fækka umsóknum frá einstaklingum sem eru ekki í þörf fyrir alþjóðlega vernd, þ. á m. einstaklingum sem þegar hafa hlotið alþjóðlega vernd í öðru Evrópuríki. Þetta verður gert með breytingum á regluverki en einnig með skýrum skilaboðum stjórnvalda út á við. Auka á skilvirkni í kerfinu. Draga á úr kostnaði vegna málaflokksins. Betri, skýrari og skilvirkari framkvæmd Fyrirhugaðar breytingar á útlendingalögum eru í meginatriðum þessar: Nefndarmönnum í kærunefnd útlendingamála verður fækkað úr sjö í þrjá sem hafa allir starfið að aðalstarfi. Með breytingunum verður kærunefndinni gert kleift að afgreiða kærumál jafnóðum og þannig mæta auknum málafjölda. Breytingin er til þess fallin að tryggja aukna sérþekkingu og viðveru innan nefndarinnar. Fellt verður úr lögunum ákvæði 2. mgr. 36. gr. Um er að ræða séríslenska málsmeðferðarreglu sem þekkist hvergi annars staðar á Norðurlöndunum og gerir stjórnvöldum skylt að kanna sérstakar aðstæður og sérstök tengsl í málum þeirra sem þegar hafa hlotið vernd í öðru Evrópuríki (verndarmál) og málum þar sem heimilt er að krefja annað ríki um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Í framkvæmd er það svo að umsóknum sem byggjast á 2. mgr. 36. gr. er hafnað í um 90% tilvika en meðferð þessara mála er bæði þung og tímafrek. Enn fremur dregur umrædd regla til landsins einstaklinga sem hafa þegar fengið vernd í öðrum ríkjum eða jafnvel eru í umsóknarferli. Við höfum séð tilvik þar sem einstaklingar óska eftir vernd á Íslandi, byggt á 2. mgr. 36. gr., eftir að hafa margsinnis fengið höfnun á umsókn sinni í öðru Evrópuríki. Hert verður á skilyrðum til fjölskyldusameiningar. Í fyrirhuguðum breytingum felst að nánustu aðstandendur handhafa viðbótarverndar og mannúðarleyfa öðlist rétt til fjölskyldusameiningar hér á landi þegar handhafinn hefur verið með löglega búsetu hér á landi í tvö ár. Ákveðnar undanþágur eru lagðar til frá þessu tímamarki, þ.e. ef ríkar sanngirnisástæður mæla með því vegna aðkallandi umönnunarsjónarmiða. Gildistími dvalarleyfa breytist. Í megindráttum felst í fyrirhuguðum breytingum að gildistími dvalarleyfa vegna alþjóðlegrar verndar verði styttur úr fjórum árum í þrjú ár og viðbótarverndar úr fjórum árum í tvö ár. Þessar breytingar eru í samræmi við löggjöf annarra Norðurlanda. Tölurnar sýna að á meðan við erum með séríslenskar reglur á skjön við það sem almennt þekkist á Norðurlöndunum virka þær sem aðdráttarafl á umsóknir umfram önnur ríki. Það leiðir til mikils kostnaðar auk þess að málsmeðferðartími á Íslandi er langur vegna gríðarlega mikils fjölda umsókna um alþjóðlega vernd. Við viljum ekki vera eyland á Norðurlöndunum þegar kemur að málefnum hælisleitenda og flóttafólks. Markmiðið með þessum lagabreytingum er að samræma regluverk í málaflokknum við Norðurlöndin enda gengur ekki fyrir lítið land eins og Ísland að hafa rýmra regluverk en aðrir. Með breyttu regluverki náum við best stjórn á málaflokknum, veitum betri þjónustu og stuðlum að jöfnum tækifærum og þátttöku í samfélaginu. Höfundur er dómsmálaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðrún Hafsteinsdóttir Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Hælisleitendur Alþingi Flóttafólk á Íslandi Sjálfstæðisflokkurinn Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Sjá meira
Íslenskt samfélag stendur frammi fyrir vaxandi áskorunum vegna hraðrar fjölgunar umsókna um alþjóðlega vernd. Umsóknum hefur fjölgað um 3700% á rúmum áratug og hafa valdið umtalsverðum kostnaði fyrir ríkið, eða um 20 milljörðum króna árið 2023, auk álags á alla okkar innviði. Ég kem til með að mæla fyrir frumvarpi um breytingu á útlendingalögum á Alþingi í dag og það er brýnt að frumvarpið verði að lögum enda ætlum við að ná stjórn á málaflokknum sem tekið hefur hröðum breytingum. Gildandi lög um útlendinga voru samin á árunum 2014-2016 og taka ekki á þessum nýja veruleika. Árið 2012 fór umsóknarfjöldi þeirra sem sækja um alþjóðlega vernd á Íslandi í fyrsta sinn yfir 100, en þá sóttu 118 einstaklingar um vernd. Árið 2016, þegar lögin voru samþykkt, fór umsóknarfjöldi í fyrsta sinn yfir 1.000 þegar 1.135 sóttu um vernd. Árið 2022 var annað metár þegar 4.519 sóttu um vernd og í fyrra var fjöldinn litlu lægri. Við tökum hlutfallslega á móti langflestum umsækjendum miðað við Norðurlöndin, hvort sem við teljum fjöldaflóttafólk frá Úkraínu með eða ekki. Án Úkraínu tökum við árlega á móti 580 manns á hverja 100 þúsund íbúa en með fólki á fjöldaflótta tökum við á móti 1.200 manns á hverja 100.000 íbúa. Til samanburðar má nefna að, án fjöldaflóttafólks, tekur Danmörk á móti 43 umsóknum á hverja 100 þúsund íbúa, Noregur 75, Svíþjóð 159 og Finnland 84. Það er auðséð að við erum ekki að láta okkar eftir liggja í þessum málaflokki heldur þvert á móti. Það er einnig auðséð að við getum ekki haldið áfram á sömu braut öðruvísi en að það bitni á þeim sem raunverulega hafa þörf á vernd og þeim innviðum sem íslenskt samfélag byggir á. Verndarkerfið er neyðarkerfi Innflytjendur á Íslandi er fjölbreyttur hópur fólks sem hefur flust hingað af ýmsum ástæðum. Um 10% þeirra koma í gegnum verndarkerfið, sem er neyðarkerfi, og flóttamannastöðu fylgja margvísleg félagsleg réttindi sem aðrir innflytjendur njóta ekki. Það er því mikilvægt að rugla ekki málefnum hælisleitenda og flóttamanna saman við málefni annarra innflytjenda. Hafa ber í huga að um er að ræða neyðarkerfi sem ætlað er fólki sem óttast um líf sitt og frelsi. Alþjóðleg vernd er ekki dvalarleyfisflokkur fyrir einstaklinga í leit að betri lífskjörum. Það er því nauðsynlegt að tryggja sem best að þeir einstaklingar sem hingað leita og þarfnast raunverulega verndar fái vandaða og skjóta úrlausn mála sinna. Þannig kemst fólk fyrr út úr umsóknarferlinu og getur aðlagast samfélaginu. Það blasir öllum við að það þarf að gera breytingar og við þurfum að taka þessa stöðu alvarlega. Þess vegna er brýnt að frumvarp mitt um breytingar á útlendingalögum verði samþykkt. Markmið frumvarpsins er þríþætt: Að fækka umsóknum frá einstaklingum sem eru ekki í þörf fyrir alþjóðlega vernd, þ. á m. einstaklingum sem þegar hafa hlotið alþjóðlega vernd í öðru Evrópuríki. Þetta verður gert með breytingum á regluverki en einnig með skýrum skilaboðum stjórnvalda út á við. Auka á skilvirkni í kerfinu. Draga á úr kostnaði vegna málaflokksins. Betri, skýrari og skilvirkari framkvæmd Fyrirhugaðar breytingar á útlendingalögum eru í meginatriðum þessar: Nefndarmönnum í kærunefnd útlendingamála verður fækkað úr sjö í þrjá sem hafa allir starfið að aðalstarfi. Með breytingunum verður kærunefndinni gert kleift að afgreiða kærumál jafnóðum og þannig mæta auknum málafjölda. Breytingin er til þess fallin að tryggja aukna sérþekkingu og viðveru innan nefndarinnar. Fellt verður úr lögunum ákvæði 2. mgr. 36. gr. Um er að ræða séríslenska málsmeðferðarreglu sem þekkist hvergi annars staðar á Norðurlöndunum og gerir stjórnvöldum skylt að kanna sérstakar aðstæður og sérstök tengsl í málum þeirra sem þegar hafa hlotið vernd í öðru Evrópuríki (verndarmál) og málum þar sem heimilt er að krefja annað ríki um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Í framkvæmd er það svo að umsóknum sem byggjast á 2. mgr. 36. gr. er hafnað í um 90% tilvika en meðferð þessara mála er bæði þung og tímafrek. Enn fremur dregur umrædd regla til landsins einstaklinga sem hafa þegar fengið vernd í öðrum ríkjum eða jafnvel eru í umsóknarferli. Við höfum séð tilvik þar sem einstaklingar óska eftir vernd á Íslandi, byggt á 2. mgr. 36. gr., eftir að hafa margsinnis fengið höfnun á umsókn sinni í öðru Evrópuríki. Hert verður á skilyrðum til fjölskyldusameiningar. Í fyrirhuguðum breytingum felst að nánustu aðstandendur handhafa viðbótarverndar og mannúðarleyfa öðlist rétt til fjölskyldusameiningar hér á landi þegar handhafinn hefur verið með löglega búsetu hér á landi í tvö ár. Ákveðnar undanþágur eru lagðar til frá þessu tímamarki, þ.e. ef ríkar sanngirnisástæður mæla með því vegna aðkallandi umönnunarsjónarmiða. Gildistími dvalarleyfa breytist. Í megindráttum felst í fyrirhuguðum breytingum að gildistími dvalarleyfa vegna alþjóðlegrar verndar verði styttur úr fjórum árum í þrjú ár og viðbótarverndar úr fjórum árum í tvö ár. Þessar breytingar eru í samræmi við löggjöf annarra Norðurlanda. Tölurnar sýna að á meðan við erum með séríslenskar reglur á skjön við það sem almennt þekkist á Norðurlöndunum virka þær sem aðdráttarafl á umsóknir umfram önnur ríki. Það leiðir til mikils kostnaðar auk þess að málsmeðferðartími á Íslandi er langur vegna gríðarlega mikils fjölda umsókna um alþjóðlega vernd. Við viljum ekki vera eyland á Norðurlöndunum þegar kemur að málefnum hælisleitenda og flóttafólks. Markmiðið með þessum lagabreytingum er að samræma regluverk í málaflokknum við Norðurlöndin enda gengur ekki fyrir lítið land eins og Ísland að hafa rýmra regluverk en aðrir. Með breyttu regluverki náum við best stjórn á málaflokknum, veitum betri þjónustu og stuðlum að jöfnum tækifærum og þátttöku í samfélaginu. Höfundur er dómsmálaráðherra.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun