Vafasamt að dómari meti hvenær barn gefi samþykki fyrir kynmökum Jón Þór Stefánsson skrifar 2. febrúar 2024 09:10 Salvör Nordal er umboðsmaður barna og Guðrún Hafsteinsdóttir er dómsmálaráðherra. Vísir/Einar/Arnar Umboðsmaður barna hefur sent Guðrúnu Hafsteinsdóttur dómsmálaráðherra bréf varðandi kynferðisbrot gegn börnum. Þar er því haldið fram að vafasamt sé að dómari leggi mat á það hvenær barn veiti samþykki fyrir kynmökum. Í bréfinu er minnst á tvo dóma sem hafa fallið í héraði á undanförnum mánuðum þar sem fullorðnir menn voru sýknaðir af ákæru um nauðgun en dæmdir fyrir að hafa samræði við táningsstúlkur. Héraðsdómur Norðurlands vestra dæmdi í nóvember fyrrverandi starfmann grunnskóla í þriggja og hálfs árs fangelsi fyrir að hafa ítrekað samræði við fimmtán ára stúlku. Hún var nemandi í níunda bekk skólans þar sem maðurinn starfaði. Ekki var fallist á að um nauðgun væri að ræða. Í desember hlaut 23 ára karlmaður tveggja ára fangelsisdóm í Héraðsdómi Reykjaness fyrir kynferðisbrot gegn tveimur stúlkum. Önnur var þrettán ára, en dómurinn féllst ekki á að um nauðgun væri að ræða. „Verður ekki annað ráðið en að ávallt þurfi til að koma einhver sú ólögmæta nauðung í skilningi 1. mgr. 194. gr. að gerandi í það minnsta notfæri sér yfirburðaaðstöðu gagnvart þolanda til að koma fram kynferðislegum vilja sínum og að þolandi sé varnarlaus gagnvart þeim vilja. Er ekkert slíkt fram komið í þessu máli, svo haldbært sé,“ segir í dómi Héraðsdóms Reykjaness í málinu. Umboðsmaður barna vísar til þessara orða í bréfi sínu til dómsmálaráðherra og segir það setja vafasamt fordæmi ef dómari meti hvort barn hafi veitt samþykki. Jafnframt hafi slíkt slæmar afleiðingar fyrir viðkomandi barn. „Bendir umboðsmaður á að sú umgjörð sem hér er fyrir hendi, þar sem það fellur í hlut dómara að leggja mat á það hvort barn hafi í raun og veru gefið samþykki sitt fyrir kynmökum við fullorðin einstakling eða hvort barnið hafi verið til þess bært, setur ekki aðeins vafasamt fordæmi til framtíðar, heldur getur það einnig haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir barnið sem í hlut á.“ Umboðsmaður segir áríðandi að dómsmálaráðuneytið taki viðkomandi lagaákvæði almennra hegningarlaga til endurskoðunar. Tekið er fram að víða í Evrópu sé fjallað um aldur barna í tilliti til samþykkis. Og að í Norðurlöndunum hafi verið litið svo á að börn undir ákveðnum aldri geti ekki veitt samþykki fyrir kynmökum. Hins vegar sé ekki gert greinarmunur á börnum og fullorðnum hvað varðar samþykki í íslenskum hegningarlögum. Umboðsmaður fullyrðir að ljóst að réttaróvissa ríki um það hvenær börn ná þeim aldri að geta veitt samþykki sitt fyrir kynmökum. Ísland sé eftirbátur hinna Norðurlandanna hvað þetta varðar. Í bréfi umboðsmanns er rakið hvernig fyrirkomulagið sé á hinum norðurlöndunum: „Í Svíþjóð er ekki gert ráð fyrir því að börn undir 15 ára aldri geti veitt samþykki sitt og skilgreina sænsk hegningarlög því samræði við barn yngra en 15 ára sem nauðgun. Finnsk hegningarlög byggjast á samskonar nálgun og er þar miðað við 16 ára aldur. Í Noregi er gert ráð fyrir 14 ára aldri og á ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. við um börn á aldrinum 14-16 ára. Í Danmörku er ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. þar sem fram kemur að refsivert sé að hafa samræði við börn undir 15 ára aldri. Þó telst það vera nauðgun ef barn er yngra en 12 ára, eða ef sakborningur hefur náð 22 ára aldri og barn er yngra en 15 ára. Líkt og hér á landi gera önnur Norðurlönd þó ráð fyrir svokölluðu „Rómeó- og Júlíu“ ákvæði þar sem lækka má refsingu eða láta hana niður falla, ef gerandi og þolandi eru á svipuðum aldri og þroskastigi og leggur umboðsmaður barna til að það haldist óbreytt.“ Líkt og áður segir vill Umboðsmaður barna meina að breytingar þurfi á íslenskum hegningarlögum þar sem lágmarksaldur til samþykkis er skilgreindur. Þá óskar umboðsmaður eftir því að stofnuninni verði haldið upplýstri með gang mála. Dómstólar Ofbeldi gegn börnum Kynferðisofbeldi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin: Halla Tómasdóttir kjörin forseti Innlent Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Innlent Batt á sig klút til heiðurs Höllu Innlent Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Innlent Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Innlent Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Innlent Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Innlent Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Fleiri fréttir Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Stöðugt hraunflæði til tveggja átta Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Kosningarnar gerðar upp Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Batt á sig klút til heiðurs Höllu Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Katrín ávarpaði stuðningsmenn: „Ég sé ekki eftir þessu“ Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Fyrstu tölur úr Norðvesturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Fyrstu tölur úr Reykjavík norður: Halla Tómasdóttir er efst Katrín sér ekki eftir framboði sínu Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Segir klútabyltinguna vera hafna Fyrstu tölur úr Suðurkjördæmi: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Fyrstu tölur úr Norðausturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Halla Hrund: „Þetta ferðalag mun binda okkur saman út ævina“ Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Alls konar dýnamík geti komið inn við myndun tveggja turna Beið í klukkustund eftir að fá að kjósa „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sjá meira
Í bréfinu er minnst á tvo dóma sem hafa fallið í héraði á undanförnum mánuðum þar sem fullorðnir menn voru sýknaðir af ákæru um nauðgun en dæmdir fyrir að hafa samræði við táningsstúlkur. Héraðsdómur Norðurlands vestra dæmdi í nóvember fyrrverandi starfmann grunnskóla í þriggja og hálfs árs fangelsi fyrir að hafa ítrekað samræði við fimmtán ára stúlku. Hún var nemandi í níunda bekk skólans þar sem maðurinn starfaði. Ekki var fallist á að um nauðgun væri að ræða. Í desember hlaut 23 ára karlmaður tveggja ára fangelsisdóm í Héraðsdómi Reykjaness fyrir kynferðisbrot gegn tveimur stúlkum. Önnur var þrettán ára, en dómurinn féllst ekki á að um nauðgun væri að ræða. „Verður ekki annað ráðið en að ávallt þurfi til að koma einhver sú ólögmæta nauðung í skilningi 1. mgr. 194. gr. að gerandi í það minnsta notfæri sér yfirburðaaðstöðu gagnvart þolanda til að koma fram kynferðislegum vilja sínum og að þolandi sé varnarlaus gagnvart þeim vilja. Er ekkert slíkt fram komið í þessu máli, svo haldbært sé,“ segir í dómi Héraðsdóms Reykjaness í málinu. Umboðsmaður barna vísar til þessara orða í bréfi sínu til dómsmálaráðherra og segir það setja vafasamt fordæmi ef dómari meti hvort barn hafi veitt samþykki. Jafnframt hafi slíkt slæmar afleiðingar fyrir viðkomandi barn. „Bendir umboðsmaður á að sú umgjörð sem hér er fyrir hendi, þar sem það fellur í hlut dómara að leggja mat á það hvort barn hafi í raun og veru gefið samþykki sitt fyrir kynmökum við fullorðin einstakling eða hvort barnið hafi verið til þess bært, setur ekki aðeins vafasamt fordæmi til framtíðar, heldur getur það einnig haft mjög skaðlegar afleiðingar fyrir barnið sem í hlut á.“ Umboðsmaður segir áríðandi að dómsmálaráðuneytið taki viðkomandi lagaákvæði almennra hegningarlaga til endurskoðunar. Tekið er fram að víða í Evrópu sé fjallað um aldur barna í tilliti til samþykkis. Og að í Norðurlöndunum hafi verið litið svo á að börn undir ákveðnum aldri geti ekki veitt samþykki fyrir kynmökum. Hins vegar sé ekki gert greinarmunur á börnum og fullorðnum hvað varðar samþykki í íslenskum hegningarlögum. Umboðsmaður fullyrðir að ljóst að réttaróvissa ríki um það hvenær börn ná þeim aldri að geta veitt samþykki sitt fyrir kynmökum. Ísland sé eftirbátur hinna Norðurlandanna hvað þetta varðar. Í bréfi umboðsmanns er rakið hvernig fyrirkomulagið sé á hinum norðurlöndunum: „Í Svíþjóð er ekki gert ráð fyrir því að börn undir 15 ára aldri geti veitt samþykki sitt og skilgreina sænsk hegningarlög því samræði við barn yngra en 15 ára sem nauðgun. Finnsk hegningarlög byggjast á samskonar nálgun og er þar miðað við 16 ára aldur. Í Noregi er gert ráð fyrir 14 ára aldri og á ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. við um börn á aldrinum 14-16 ára. Í Danmörku er ákvæði sambærilegt 202. gr. alm. hgl. þar sem fram kemur að refsivert sé að hafa samræði við börn undir 15 ára aldri. Þó telst það vera nauðgun ef barn er yngra en 12 ára, eða ef sakborningur hefur náð 22 ára aldri og barn er yngra en 15 ára. Líkt og hér á landi gera önnur Norðurlönd þó ráð fyrir svokölluðu „Rómeó- og Júlíu“ ákvæði þar sem lækka má refsingu eða láta hana niður falla, ef gerandi og þolandi eru á svipuðum aldri og þroskastigi og leggur umboðsmaður barna til að það haldist óbreytt.“ Líkt og áður segir vill Umboðsmaður barna meina að breytingar þurfi á íslenskum hegningarlögum þar sem lágmarksaldur til samþykkis er skilgreindur. Þá óskar umboðsmaður eftir því að stofnuninni verði haldið upplýstri með gang mála.
Dómstólar Ofbeldi gegn börnum Kynferðisofbeldi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Forsetavaktin: Halla Tómasdóttir kjörin forseti Innlent Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Innlent Batt á sig klút til heiðurs Höllu Innlent Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Innlent Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Innlent Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Innlent Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Innlent Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Innlent Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Innlent Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Innlent Fleiri fréttir Björn lagði línuna og kjósendur svöruðu kallinu Veit ekki hvað tekur við en byrjar á kaffibolla Stöðugt hraunflæði til tveggja átta Eiríkur Ingi nýr handhafi mets sem enginn vill eiga Kosningarnar gerðar upp Hópur ungmenna réðst á starfsmann veitingastaðar Batt á sig klút til heiðurs Höllu Fólk hafi kosið taktískt gegn Katrínu Augljóst að kjósendur vilja konu sem næsta forseta Segir allt stefna í að Halla Tómasdóttir verði forseti Fyrstu tölur úr Suðvesturkjördæmi: Minnsti munurinn á Höllu og Katrínu hingað til Katrín ávarpaði stuðningsmenn: „Ég sé ekki eftir þessu“ Telur fylgið hafa farið á dreifingu vegna fjölda frambjóðenda Fyrstu tölur úr Norðvesturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Fyrstu tölur úr Reykjavík norður: Halla Tómasdóttir er efst Katrín sér ekki eftir framboði sínu Fyrstu tölur úr Reykjavík suður: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Telur taktíska kosningu hafa unnið gegn sér Segir klútabyltinguna vera hafna Fyrstu tölur úr Suðurkjördæmi: Halla Tómasdóttir með flest atkvæði Fyrstu tölur úr Norðausturkjördæmi: Halla Tómasdóttir efst Halla Hrund: „Þetta ferðalag mun binda okkur saman út ævina“ Bein útsending: Kosningasjónvarp Stöðvar 2 Alls konar dýnamík geti komið inn við myndun tveggja turna Beið í klukkustund eftir að fá að kjósa „Galið! Kosningar eru greinilega ekki fyrir öll!“ Mætti á kjörstað en fékk þau svör að hún væri búin að kjósa Ráðinn slökkviliðsstjóri á Suðurnesjum Skipuð í embætti fiskistofustjóra Kjörsókn utankjörfundar minni en 2020 Sjá meira